Αρχιμ. Κύριλλου Κεφαλόπουλου
Εφημέριος Ι. Ν. Αγίου Μάρκου Ευγενικού
Κάτω Πατησίων, Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
Οι χριστολογικές προεκτάσεις στο Μυστήριο της Ευχαριστίας
για την σωτηρία και ζωοποίηση των πιστών.
Ο Κύριλλος Αλεξανδρείας συνδέει τα ζωοποιά αποτελέσματα που επιφέρει στους πιστούς η Ευχαριστία τόσον με την θεία δύναμη του Χριστού όσον και με την πραγματική παρουσία του Χριστού στο Μυστήριο της Ευχαριστίας μέσα από το Σώμα και Αίμα που ενεργούν δυναμικά στον πιστό μεταδίδοντάς του ζωή και δύναμη. Ο Κύριλλος αποδίδει στην σάρκα του Χριστού “της του Λόγου δυνάμεως την ενέργειαν, πεφόρηκεν η αγία σαρξ, ήν αυτός ιδίαν εποιήσατο, θεοπρεπή την δύναμιν εμφυτεύσας αυτή“. Και προσθέτει ότι και οι πιστοί λαμβάνουν αυτήν την ενέργεια της θεϊκής δυνάμεως κατά την Ευχαριστία προσερχόμενοι αγγίζουν την Σάρκα του Χριστού και “μάλλον δε ημείς αυτού διά της μυστικής ευλογίας, ίνα και ημάς ελευθερώση ψυχικών αρρωστημάτων”. Είναι αυτή η ίδια θεϊκή δύναμη που, κατά τον καθαγιασμό του άρτου και οίνου σε Σώμα και Αίμα, ενεργεί, και μεταβάλει τα δύο αυτά ευχαριστιακά είδη σε πραγματικό Σώμα και Αίμα, ώστε οι πιστοί να μεθέξουν αυτής της ζωοποιού δυνάμεως που προέρχεται από τον Ενσαρκωμένο Λόγο. “συνανακιρνάσθαι δε ώσπερ τοις ημετέροις σώμασι, διά της αγίας αυτού σαρκός και του τιμίου αίματος, ‘ά δη και εσχήκαμεν εις ευλογίαν ζωοποιόν, ως εν άρτω τε και οίνω. Ίνα γαρ μη αποναρκήσωμεν, σάρκα Τε και αίμα προκείμενα βλέποντες εν αγίαις τράπεζαις εκκλησιών, συγκαθιστάμενος ο Θεός ταις ημετέραις ασθενείαις, ενίησι τοις προκειμένοις δύναμιν ζωής, και μεθίστησιν αυτά προς ενέργειαν της εαυτού σαρκός, ίνα εις μέθεξιν ζωοποιόν έχωμεν αυτά, και οίον σπέρμα ζωοποιόν εν ημίν ευρεθή το σώμα της ζωής”.
Ο Άγιος Κύριλλος δεικνύει σαφέστατα ότι η δύναμη του Μυστηρίου της Ευχαριστίας συνδέεται με το χριστολογικό δόγμα της Ενσαρκώσεως του Λόγου του Θεού, σε Ένα Πρόσωπο του Χριστού, με δύο φύσεις, θεία και ανθρώπινη. Εξ αιτίας ακριβώς της Ενσαρκώσεως και της περιβολής της ανθρωπίνης σάρκας με την θεία φύση και ενέργεια, το Σώμα του Χριστού κατά την Ευχαριστία μεταδίδει αυτήν την θεία δύναμη και ζωή στον πιστό. Γράφει χαρακτηριστικά ο Άγιος Κύριλλος στο έργο του “Ότι Εις ο Χριστός” ότι με κανένα άλλον τρόπον δεν θα μπορούσε η σάρκα να ζωοποιηθεί, λόγω του ότι από την ίδια της την φύση υπόκειται στην αναγκαιότητα της φθοράς, εκτός εάν καθίστατο η ιδία σάρκα του Λόγου που ζωοποιεί τα πάντα. Έτσι λοιπόν ενεργείται σε αυτό που καθίσταται δικό Του, διά την ζωοποιόν αυτού δύναμιν ωδινήσασα. Ο Λόγος, Θεός ών, μεταδίδει την δική Του θεϊκή δύναμη και ενέργεια στην ιδία αυτού σάρκα, με την οποία είναι ασυγχύτως και ατρέπτως ενωμένος. Μόνον διά της θείας δυνάμεως που εγχέεται στην ανθρώπινη φύση, γίνεται κατορθωτή η νίκη του ανθρώπου επί της αμαρτίας. Αυτή η χριστολογική αλήθεια αποτελεί θεμελιώδες αξίωμα για να κατανοήσουμε την σχέση μεταξύ Ενσαρκώσεως και Ευχαριστίας, σύμφωνα με τον Κύριλλο Αλεξανδρείας.
Η έννοια της ζωής ως κυρίας ιδιότητος και γνωρίσματος αποδιδόμενα στον Θεό, στην θεϊκή φύση, που αποτελεί την πηγή της ζωής, δεν αποτελεί νέα αντίληψη. Στην θεολογική παράδοση της Αλεξανδρινής Σχολής ο Χριστός αποκαλείται ως η όντως ζωή, η αυτοζωή (Μέγας Αθανάσιος, Θεόφιλος Αλεξανδρείας). Επομένως, και σε αυτό το ζήτημα ο Άγιος Κύριλλος δεν πρωτοτυπεί, αλλά μάλλον ακολουθεί τους προγενέστερους Πατέρες της Εκκλησίας. Εκείνο όμως που αποτελεί χαρακτηριστικό της κυρίλλειας θεολογίας είναι η διασύνδεση του Χριστού ως Πηγή της Ζωής, ως Χορηγού της αιωνίου ζωής στους πιστούς, με την μετάδοση ζωής από τον Χριστό, την όντως αληθινή Ζωή, στους πιστούς μέσα από το Μυστήριο της Ευχαριστίας. Για τον Άγιο Κύριλλο, η Ευχαριστία καθίσταται εφόδιον ζωής και χορηγός αφθαρσίας στην θνητή ανθρώπινη φύση.
Ο Άγιος Κύριλλος επιμένει πολύ και επανέρχεται διαρκώς σε αυτό το θεολογικό μοτίβο στο κατ’ εξοχήν ερμηνευτικό του έργο που διασώζεται ακέραιο, στο Υπόμνημα εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον. Συχνά χρησιμοποιεί φράσεις για να περιγράψει το Σώμα του Χριστού στην Ευχαριστία, όπως “σαρξ ζωοποιός”, “η σαρξ της ζωής”, “ζωοποιόν σώμα” και “σώμα της ζωής“, για να αποδώσει τα αποτελέσματα της θείας κοινωνίας στους μεταλαμβάνοντας πιστούς. Όλες αυτές οι εκφράσεις κατατείνουν στην κεντρική αντίληψη του Κυρίλλου Αλεξανδρείας για την Ευχαριστία ως “ευλογία ζωοποιός”. Επίσης, χαρακτηρίζει την Ευχαριστία ως “θυσία ζωοποιό”. Είναι σαφές ότι ο Άγιος Κύριλλος συνδέει ευθέως το Σώμα του Χριστού με την παρουσία Του στην Ευχαριστία ως το κατ’ εξοχήν “σώμα της κατά φύσιν ζωής”), Εκείνου που είναι η όντως Ζωή, η αυτοζωή.
Συνεχίζεται..