Βασιλικῆς Παναγιωτοπούλου-Παπαβασιλείου
Ὅταν δὲν καταφέρνουμε ἢ δὲν θέλουμε νὰ μεταβιβάσουμε στοὺς νέους μας τὶς ἀξίες μας καὶ τὴν πνευματική μας κληρονομιά, ὅταν δὲν καταφέρνουμε νὰ τοὺς μεταβιβάσουμε αὐτὰ ποὺ συνιστοῦν τὴν συλλογικὴ συνείδηση τοῦ Ἔθνους μας, ὅταν τοὺς ἀφήνουμε χωρὶς μνήμη, τοὺς καταδικάζουμε νὰ ζήσουν ἕνα τεράστιο χάσμα γενεῶν. Ὅταν ρωτᾶς παιδιὰ τοῦ Γυμνασίου καὶ τοῦ Λυκείου τί ἔγινε τὸ 1821 ἢ τὸ 1940 (ποὺ νὰ τολμήσεις νὰ ρωτήσεις γιὰ Θερμοπύλες ἢ γιὰ Σαλαμῖνα) καὶ φρίττεις ἀπὸ τὶς ἀπαντήσεις τους, διερωτᾶσαι μὲ πόνο πῶς μία χώρα σὰν τὴν Ἑλλάδα, μὲ πλούσια ἱστορία χιλιετιῶν, μπόρεσε νὰ δημιουργήσει μία νεολαία χωρὶς ρίζες, σὰν νὰ ἦρθε ἀπὸ τὸ πουθενά. Καὶ μάλιστα σήμερα, ποὺ χρόνια τώρα ἡ δημόσια ἐκπαίδευση εἶναι ὑποχρεωτικὴ γιὰ ἐννέα ὁλόκληρα χρόνια!
Εὔλογο τίθεται τὸ ἐρώτημα: τὸ σχολεῖο τί κάνει; Τὸ σχολεῖο στὴ μεγάλη του πλειονότητα (γιὰ νὰ μὴν πῶ στὴν ὁλότητά του), ξέχασε τὴν ἀποστολή του: ὅτι ὁ μαθητὴς πηγαίνει ἐκεῖ γιὰ νὰ μάθει γράμματα. Τὸ σχολεῖο ξέχασε ὅτι ἡ φοίτηση σὲ αὐτὸ ἀπαιτεῖ μαθητεία, σπουδή, κοπιαστικὴ μελέτη. Ὅτι εἶναι κυρίως χῶρος διδασκαλίας καὶ μάθησης, θεσμὸς μετάδοσης. Καὶ γιὰ νὰ μποῦμε στὸ θέμα μας, θὰ πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι τρεῖς εἶναι κυρίως οἱ φορεῖς τῆς μετάδοσης ἀξιῶν. Ἡ Ἐκκλησία, τὸ Σχολεῖο, καὶ ἡ Οἰκογένεια. Οἱ ἔρευνες δείχνουν ὅτι ἡ οἰκογένεια ἔχει τὰ πρωτεῖα στὸ ἔργο αὐτό. Μετάδοση ἀξιῶν καὶ δυσκολίες Ἡ πράξη τῆς μετάδοσης τῶν ἀξιῶν εἶναι σὰν τὸ κτίσιμο τῆς οἰκοδομῆς. Τὸ νὰ μεταδίδεις εἶναι μία συνεχὴς δημιουργία.
Ἂς ξεκινήσουμε λοιπὸν ἀπὸ τὸ ἀξίωμα ὅτι πρέπει νὰ διασωθεῖ κάτι ἀπὸ αὐτὰ ποὺ οἱ προγονοὶ μας χρειάστηκαν αἰῶνες γιὰ νὰ οἰκοδομήσουν. Ὁ τρόπος ζωῆς, τὰ ἔργα τῆς Τέχνης καὶ τοῦ Πνεύματος, ἡ γνώση τῆς ἱστορίας μας, οἱ ἀρχαῖοι συγγραφεῖς μας μὲ τὰ ἀθάνατα ἔργα τους, ἡ χριστιανική μας πίστη καὶ ἄλλα, ὅλα αὐτὰ συνιστοῦν τὴν θρησκευτική, τὴν κοινωνική, τὴν πολιτικὴ καὶ πολιτιστικὴ πραγματικότητα στὴ χώρα μας, ἀποτελοῦν ἀξίες. Βεβαίως, οἱ ἀξίες δὲν μεταδίδονται στὰ παιδιὰ μὲ μία διάλεξη «περὶ ἀξιῶν». Ἡ μετάδοση εἶναι κυρίως θέμα ἀγωγῆς, ποὺ ξεκινάει ἀπὸ τὴ γέννησή τους (καὶ πρὶν ἀπὸ τὴ γέννησή τους, ὅπως ἔχει ἀποδείξει ἡ σύγχρονη ψυχολογία). Ἀγωγή, ὄχι μόνο ὡς διδασκαλία, ἀλλὰ καὶ ὡς βίωμα. Ἀγωγὴ μὲ τὸν λόγο καὶ μὲ τὸ παράδειγμα. Καὶ συνεχίζεται τουλάχιστον, ὅσο τὸ παιδὶ εἶναι κοντά μας. Ἡ ἀγωγὴ αὐτὴ δίνονταν παλιὰ καὶ ἀπὸ τὸ σχολεῖο. Τώρα πιὰ ὄχι. Ὑπάρχει ὅμως καὶ ἕνα πρόβλημα. Ἐνῷ ἀπὸ τὴ φύση της ἡ ἀγωγὴ δὲν μπορεῖ νὰ ἀγνοήσει τὴν αὐστηρότητα καὶ τὴν παράδοση, σήμερα ἐφαρμόζεται σὲ ἕναν κόσμο ποὺ ἀγνοεῖ καὶ τὴν παράδοση καὶ τὴν αὐστηρότητα (τὸ κῦρος τοῦ παιδαγωγοῦ, δασκάλου ἢ γονέα). Καὶ αὐτὸ δημιουργεῖ μίαν ἀντινομία καὶ μία κρίση στὸν πολιτισμό μας, σύμφωνα μὲ τοὺς κοινωνιολόγους καὶ κατὰ συνέπεια μία πρόσθετη δυσκολία στὴν μετάδοση τῶν ἀξιῶν. Καὶ δὲν εἶναι ἡ μόνη.
Ἡ ἴδια ἡ οἰκογένεια διέρχεται σήμερα μία κρίση. Κύρια αἰτία αὐτῆς τῆς κρίσης, εἶναι ἡ ὑποβάθμιση τῶν ἀξιῶν ἐπάνω στὶς ὁποῖες στηρίζεται. Ὑπάρχουν κατώτερες μορφὲς ἀξιῶν, ὅπως εἶναι οἱ ὑλικὲς ἀξίες, ἀλλὰ καὶ οἱ ἀνώτερες μορφὲς ἀξιῶν, ὅπως εἶναι οἱ πνευματικὲς καὶ ἠθικὲς ἀξίες: ἡ ἀγάπη, ἡ ἀλήθεια, ἡ δικαιοσύνη, ἡ ἁγιότης κ.ἄ. εἶναι αὐτὲς ποὺ σὲ τέλειο βαθμὸ μᾶς ἀποκάλυψε ὁ Κύριος καὶ παραμένουν ἀναλλοίωτες διὰ μέσου τῶν αἰώνων. Ὅσο περισσότερο τὶς προσεγγίζουμε καὶ τὶς βιώνουμε στὴν πράξη, τόσο περισσότερο καὶ ἡ οἰκογένεια ἐξυψώνεται καὶ ἀσκεῖ μίαν ἀγαθοποιὸ ἐπίδραση στὸ σπίτι μας καὶ στὸ εὐρύτερο περιβάλλον μας. Ἀλλὰ πολλὲς φορές, ἀνατρέπουμε τὴν κλίμακα τῶν ἀξιῶν. Βάζουμε πρῶτες τὶς σπουδὲς τῶν παιδιῶν μας, μία καλὴ δουλειὰ μὲ μεγάλες ἀπολαβὲς καὶ ἀξιοζήλευτη θέση στὴν κοινωνία. Καλὰ ὅλα αὐτά, ἀλλὰ δὲν εἶναι τὰ πρώτιστα. Δὲν εἶναι αὐτὰ ποὺ θὰ μᾶς ἐξασφαλίσουν τὴν ἀληθινὴ εὐτυχία στὴν παροῦσα ζωὴ καὶ τὴ μέλλουσα. Δὲν εἶναι αὐτὰ ποὺ θὰ μᾶς δώσουν τὸν τύπο τοῦ ὁλοκληρωμένου χριστιανοῦ ἐν ἔργῳ καὶ λόγῳ, ποὺ θὰ στηρίζουν τὸ οἰκοδόμημα τῆς οἰκογένειάς μας, ὄχι σὲ σαθρὰ ὑλικὰ (ξύλα, χόρτων, καλάμην), ἀλλὰ σὲ στέρεα θεμέλια (χρυσόν, ἄργυρο, λίθους τίμιους), πάνω στὶς ἀξίες τῆς πίστεως, ποὺ θὰ μείνουν εἰς τὸν αἰῶνα.
Ἂς δοῦμε ὅμως καὶ μερικὲς ἄλλες αἰτίες τῆς κρίσης. Ἔχει κλονιστεῖ τὸ κῦρος τῶν γονέων, στὴ σύγχρονη «ἀπελευθερωμένη» κοινωνία τὸ «ἐγὼ» κυριαρχεῖ. Ὅλα παίζονται γύρω ἀπὸ τὶς λέξεις «συμβόλαιο-συμφωνία». Ἐπὶ ἴσοις ὅροις. Πρέπει ὅμως, νὰ ποῦμε καὶ νὰ τὸ διακηρύξουμε ὅτι ἡ σχέση μεταξὺ γονέων καὶ παιδιῶν εἶναι πέραν ἀπὸ κάθε συμφωνία. Μιλοῦν πολλοὶ γιὰ διάλογο μεταξὺ γονέων καὶ παιδιῶν. Καὶ ὑποστηρίζουν ὅτι οἱ γονεῖς ποὺ ἀποφαίνονται ex cathedra, εἶναι μία ξεπερασμένη ὑπόθεση. Ὁ διάλογος βέβαια, ἔχει τὴ θέση του καὶ εἶναι συνήθως πιὸ ἀποτελεσματικός. Ἀλλὰ ὁ διάλογος δὲν καταργεῖ τὴν ἱεραρχικὴ κλίμακα μεταξὺ τῶν μελῶν τῆς οἰκογένειας, οὔτε τὸ κῦρος ποὺ ἔχουν καὶ πρέπει νὰ ἔχουν οἱ γονεῖς, καθὼς καὶ τὴν ἐμπιστοσύνη ποὺ πρέπει νὰ ἔχουν τὰ παιδιὰ πρὸς τοὺς γονεῖς. Ἐξ ἄλλου, αὐτὴ ἡ πράξη τῆς μετάδοσης, μᾶς καλεῖ σὲ περασμένες ἐποχές, σὲ κόσμους διαφορετικούς. Ἡ παραδοχὴ ἀπὸ τὸ παιδὶ εἶναι ἀπαραίτητη. Ἐπὶ πλέον, σήμερα ὑπάρχει ἕνα χάσμα ἀνάμεσα στὴν κουλτούρα ποὺ ἐπικρατεῖ στὴν κοινωνία καὶ στὴν οἰκογενειακὴ κουλτούρα. Πολλὲς οἰκογένειες ἀντιμετωπίζουν αὐτὸ τὸ πρόβλημα μὲ τὸ νὰ κλείνονται στὸν ἑαυτό τους. Νὰ μὴν ἔχουν καμμία κοινωνικὴ ἐπαφή. Δὲν εἶναι ὅμως, αὐτὸ λύση. Διότι πρῶτον, τὸ παιδὶ θὰ βγεῖ κάποια στιγμὴ ἀπὸ τὸ «φρούριό του» (λόγῳ σπουδῶν, ἐργασίας κ.ἄ) καὶ θὰ ἀναγκαστεῖ νὰ ἀντιμετωπίσει τὴν κοινωνία. Καὶ δεύτερον, σήμερα ἡ ἀπομόνωση στὸ σπίτι δὲν εἶναι ἐφικτή, ὅ,τι καὶ νὰ κάνει ἡ οἰκογένεια. Ἡ τηλεόραση, τὸ διαδίκτυο, τὸ κινητὸ τηλέφωνο εἶναι μέσα στὸ σπίτι. Ἔτσι ὅσες πόρτες (καὶ παράθυρα ἀκόμη) κι ἂν κλείσουμε, τὸ ρεῦμα καὶ ἡ κουλτούρα τοῦ κόσμου θὰ μᾶς κατακλύσουν. Ἄλλωστε καὶ ἡ μετάδοση τῶν ἀξιῶν δὲν εἶναι εὔκολο νὰ γίνει μέσα στοὺς τέσσερις τοίχους. Κάθε μετάδοση ἀξιῶν πρέπει νὰ γίνεται «ἐν ἐλευθερίᾳ». Ἐπίσης, κάθε μετάδοση ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τὴ στήριξη μίας ὁμάδας, τονίζει ἡ σύγχρονη ψυχολογία καὶ ἡ ψυχανάλυση. Εἶναι ἀνάγκη, αὐτὸ ποὺ μεταδίδει ὁ γονιὸς νὰ τὸ ἀκούσει τὸ παιδὶ καὶ ἀπὸ ἄλλα χείλη, νεανικά, ποὺ βρίσκονται πιὸ κοντά του. Ἀπὸ κάποιον ποὺ ἴσως ἐμπιστεύεται περισσότερο καὶ ἀπὸ τοὺς γονεῖς του. Χριστιανικὲς κινήσεις, Κατηχητικὰ σχολεῖα καὶ χριστιανικὲς ὁμάδες, ὅπως ἐπίσης χριστιανικὲς κατασκηνώσεις ποὺ καὶ μόνο ἡ ἀναφορὰ τους λέει πολλὰ γιὰ τὸ ἔργο ποὺ ἐπιτελοῦν καὶ τὴν ἐπίδραση ποὺ ἔχουν στὰ παιδιὰ καὶ τὰ ἐγγόνια μας.
Ὅσο γιὰ τὴν πνευματικὴ κληρονομιά, μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἡ πνευματικὴ ζωὴ δὲν μεταδίδεται. Ἡ πνευματικὴ ζωὴ εἶναι προσωπική. Μπορεῖ κανεὶς τὸ πᾶν νὰ δώσει στὸν ἄλλον, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἐγώ του, τὸν ἑαυτό του, τὴν ἐλευθερία του. Μπορεῖς νὰ δοθεῖς, δὲν μπορεῖς νὰ μεταβιβαστεῖς. Ἡ μετάδοση σταματᾶ στὸ κατώφλι τοῦ πνεύματος. Ἡ ἀλήθεια δὲν μπορεῖ νὰ ἀναγνωριστεῖ παρὰ μόνο προσωπικά. Καὶ ἡ πίστη δὲν μεταδίδεται σὰν ὁποιοδήποτε ἀντικείμενο. Ἡ πίστη εἶναι ἕνα δῶρο, δὲν δωρίζεται. Εἶναι ἕνα μυστήριο ποὺ τὸ δέχεται κανεὶς στὰ ἐσώτερα τοῦ εἶναι του. Ὅμως, ὑπάρχει ἡ ἐπίδραση, ὁ λόγος, ἡ καλλιέργεια, τὸ παράδειγμα. Καὶ σὲ αὐτὰ οἱ γονεῖς θὰ κάνουν ὅτι μποροῦν. Γιὰ νὰ θερμάνουμε τὴν πίστη μας στὴ δύναμη τῆς οἰκογενειακῆς μετάδοσης τῶν ἀξιῶν, δὲν ἔχουμε παρὰ νὰ θυμηθοῦμε τὰ γεγονότα ποὺ συντάραξαν τὴν ὑφήλιο.
Τὸ μῖσος τῶν Σοβιὲτ γιὰ τὴν οἰκογένεια καὶ τὸ θρίαμβο τῆς μπαμπούσκα στὴν ἐξουδετέρωση τῶν προσπαθειῶν τους. Στὰ πρακτικὰ συνεδρίου τῶν Semaines Sociales de France (25-27 Νοεμβρίου 2005) ὁ Κωνσταντῖνος Σιγκόβ, Διευθυντὴς τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κέντρου Ἐρευνῶν τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἐπιστημῶν τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Κιέβου, ἀνάφερε τὰ ἑξῆς: «Δύο μῆνες μόνο, μετὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ ἐπανάσταση τοῦ 1917, ὁ πρῶτος νόμος ποὺ δημοσιεύτηκε ἀφοροῦσε τὸν οἰκογενειακὸ κώδικα. Ἦταν ἡ πρώτη τορπίλη ἐναντίον τῆς οἰκογένειας. Μέσα στὰ ἄλλα ἐτονίζετο: «ἐπιτρέπεται ἡ ἐλεύθερη συμβίωση, τὸ διαζύγιο, ἡ ὁμοφυλοφιλία, οἱ ἐκτρώσεις». Ἐγκαινίαζε δὲ τὴν συστηματικὴ διάλυση τῆς οἰκογένειας, τὴν ὁποία ὁ πολὺς τότε Μπουχάριν ἀποκαλοῦσε «φοβερὴ ἀκρόπολη τοῦ παλαιοῦ συστήματος». Ὅμως, εἴκοσι χρόνια ἀργότερα, ὁ Στάλιν ἀναγκάστηκε νὰ γυρίσει θεαματικὰ πρὸς τὰ πίσω, λόγῳ τῶν δυσμενῶν συνεπειῶν αὐτοῦ τοῦ νόμου. Καὶ ποιὲς ἦταν αὐτές; Ἡ ὑπογεννητικότητα καὶ ἡ ροπὴ γιὰ μία καταστροφικὴ ἐγκληματικότητα. Οἱ ἀπώλειες τῶν ἀνθρώπινων δυνάμεων, τόσο κατὰ τὴν ἐπανάσταση ὅσο καὶ κατὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ὑποχρέωσαν τὸν Στάλιν νὰ ὀνομάσει τὴν οἰκογένεια «κύτταρο τῆς νέας κοινωνίας». Νὰ δίνει στὶς μητέρες πολυτέκνων οἰκογενειῶν οἰκογενειακὰ ἐπιδόματα, ἄδειες, ἀκόμη καὶ παράσημα. Μέχρι τὴν πτώση τοῦ κουμμουνισμοῦ στὶς ἀνατολικὲς χῶρες, ἡ οἰκογενειακὴ πολιτικὴ ἦταν ἀναγκασμένη νὰ ἀμφιταλαντεύεται ἀνάμεσα σὲ δύο ἐπιδιώξεις: ἀπὸ τὴν μία μεριὰ οἱ ἰδεολογικὲς ἀρχὲς καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη οἱ οἰκονομικές, κοινωνικὲς καὶ ἐθνικές.
Στὴν οἰκογένεια ὁ σύντροφος σύζυγος καὶ πατέρας, χάρις στὸ παιδί, ἔνιωθε κάτι διαφορετικὸ ἀπὸ τὴν μονοτονία ποὺ συναντοῦσε παντοῦ ἀλλοῦ (στὸ σχολεῖο, στὴν ὀργάνωση νεότητος, στὴν κοινωνία, στὴν πολιτικὴ ζωή). Οἱ οἰκογένειες ἐξασφάλισαν τὴν ἐπιβίωση καὶ τὴν μετάδοση τῆς ἀξίας τῆς πίστεως, σὲ μία ἐποχὴ ποὺ τὸ κόμμα εἶχε φιμώσει τὴν Ἐκκλησία. Ἡ δριμύτητα τῶν ἐπιθέσεων τῆς προπαγάνδας καὶ κυρίως οἱ ποινικὲς διώξεις ποὺ ἀσκοῦσαν ἐναντίον τῶν γονέων (ἡ νομοθεσία εἶχε προβλέψει τὴν πιὸ σκληρὴ καὶ ἀπάνθρωπη τιμωρία: τὴν στέρηση τῶν γονικῶν δικαιωμάτων), ἐνίσχυσαν τὴν σπουδαιότητα ποὺ οἱ πολιτικοὶ ἰθύνοντες ἀπέδιδαν στὴν χριστιανικὴ οἰκογένεια, ὡς τὸ ἀναμφισβήτητο κύτταρο στὴν ἀντίσταση ἐναντίον τοῦ κουμμουνισμοῦ. Ἕνας ὑπεύθυνος ἔγραφε τὸ 1964: «Τὰ γεγονότα δείχνουν ὅτι ἡ οἰκογένεια εἶναι ἡ κυριότερη ἑστία γιὰ τὴν διατήρηση τοῦ θρησκευτικοῦ πνεύματος». Καὶ ὅμως! Αὐτὴ τὴν τρανὴ ἀλήθεια, οἱ ἰθύνοντες τῆς χώρας μας φαίνεται νὰ τὴν ἀγνοοῦν. Ἔτσι, τὸ 1985 καθιερώνουν τὸν πολιτικὸ γάμο καὶ τὸ αὐτόματο διαζύγιο, ἀμνηστεύουν τὴ μοιχεία, ἐπιτρέπουν τὶς ἐκτρώσεις. Πότε; Ὅταν ἡ ὑπογεννητικότητα εἶναι ὁ ὑπ΄ ἀριθμ. 1 ἐχθρὸς γιὰ τὴν διατήρηση τῆς φυλῆς μας. Καὶ ὑπῆρξε τότε Ὑπουργὸς Παιδείας ποὺ σὲ σύσκεψη γιὰ τὴν ἔλλειψη σχολικῶν κτιρίων, εἶπε: «Δὲν ἀνησυχῶ. Σὲ λίγα χρόνια τὰ κτήρια θὰ περισσεύουν, γιατί δὲ θὰ ἔχουμε παιδιά»!
Καὶ ἐν ἔτει 2013, ἐνῷ περιμέναμε στήριξη τῆς οἰκογένειας, νέα τορπίλη ἐξαγγέλλεται: τὸ σύμφωνο ἐλεύθερης συμβίωσης. Ἀπέτυχε, στὴν οὐσία, ὁ πολιτικὸς γάμος. Ἐλπίζουν ὅτι θὰ πετύχει τὸ σύμφωνο; Μὰ δὲ βλέπουν, ὅτι μὲ ὅλα αὐτὰ τὰ μέτρα ποὺ εἶναι στὴν οὐσία ἐναντίον τῆς οἰκογενείας, θύματα εἶναι τὰ παιδιά; Δὲν βλέπουν τὶς αὐτοκτονίες τῶν νέων, τῶν καταρρακωμένων ἀπὸ τὰ ναρκωτικὰ καὶ τὸ ἔιτζ; Δὲν ρωτοῦν τοὺς ψυχολόγους καὶ τοὺς ψυχιάτρους γιὰ νὰ τοὺς ποῦν πόσα προβλήματα ἀντιμετωπίζουν τὰ παιδιὰ τῶν διαλυμένων οἰκογενειῶν; Πόσῳ μᾶλλον, ἀργότερα, τῶν ἀνύπαρκτων οἰκογενειῶν. Τόση περιφρόνηση γιὰ τὸν ἄνθρωπο; Τόση παραφροσύνη; Τὸ μυστήριο τοῦ γάμου εἶναι ἕνας ἱερὸς θεσμός, γιὰ μία ἱερὴ πραγματικότητα: τὴν οἰκογένεια. Ὅλα τὰ ἄλλα εἶναι διάλυση τῆς οἰκογένειας. Ἡ μονογονικὴ οἰκογένεια ποὺ ἔχει γίνει τῆς μόδας καὶ εἶναι εὐνοούμενη τῆς πολιτείας, εἶναι ἕνα ἀτύχημα. Δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι πρότυπο. Ὅπως καὶ οἱ οἰκογένειες ποὺ δημιουργοῦνται ἀπὸ τὰ διαζύγια δύο προηγούμενων οἰκογενειῶν. Ἔτσι τὰ παιδιὰ στεροῦνται τοὺς γονεῖς τους καὶ ἀποκτοῦν δύο μπαμπάδες καὶ δύο μαμάδες. Τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζουν αὐτὰ τὰ παιδιὰ εἶναι τραγικά. Ὄχι, δὲν ὑπάρχει θαυματουργικὴ λύση μετὰ τὸ διαζύγιο. Οἱ νέοι δεσμοὶ θὰ φέρνουν πάντοτε τὴ σφραγίδα μίας πληγῆς, ἑνὸς ἀκρωτηριασμοῦ. Γιὰ τὸ παιδὶ τὸ διαζύγιο εἶναι ἡ κατάρρευση τοῦ κόσμου.
Ὅσο γιὰ τὸν γάμο τῶν ὁμοφυλόφιλων καὶ τὸ δικαίωμα τῆς υἱοθεσίας ποὺ ζητοῦν, τὸ ὅλο θέμα πρέπει νὰ μελετηθεῖ μὲ κέντρο τὸ παιδὶ καὶ ὄχι τὶς ἐλλείψεις, τὶς στερήσεις καὶ τὰ ἐλαττώματα τῶν μεγάλων. Μὲ μία τέτοια υἱοθεσία, χιλιάδες παιδιὰ ἐνδεχομένως, εἶναι καταδικασμένα ἐκ τῶν προτέρων νὰ στερηθοῦν τρεῖς βασικὲς ἀξίες: Τὴ διαφορὰ τῶν φύλων ποὺ ὑπάρχει σὲ ἕνα κανονικὸ ζευγάρι. Εἴτε ἀγόρι εἴτε κορίτσι, τὸ παιδὶ ἔχει ἀνάγκη νὰ βρεῖ τὸ πρόσωπό του στὸν πατερὰ ἢ τὴν μητέρα, νὰ ταυτιστεῖ μὲ αὐτοὺς ἢ νὰ διαφοροποιηθεῖ (ἀναλόγως) καὶ νὰ ἐμπνευστεῖ ἀπὸ αὐτοὺς γιὰ τὴν μετέπειτα ζωή του. Στὸ ζευγάρι τῶν ὁμοφυλόφιλων δὲν θὰ τὰ βρεῖ. Τὸν πατέρα καὶ τὴ μητέρα. Μεγαλώνοντας θὰ καταλάβει ὅτι δὲν ἔχει οὔτε πατέρα οὔτε μητέρα, ὅπως ἔχουν ὅλα τὰ παιδιά. Ὅτι ζεῖ μὲ δύο ἄντρες ἢ δύο γυναῖκες ποὺ παριστάνουν τὸν μπαμπὰ καὶ τὴ μαμά. Δύο ἄνθρωποι ποὺ μπορεῖ νὰ τὸ φροντίζουν, τοῦ δίνουν ὅμως καθημερινὰ ἕνα κακὸ παράδειγμα στὴ ζωή του. Τὴν σταθερότητα τῆς οἰκογένειας. Ἡ διακοπὴ τῆς συζυγικῆς σχέσης στὸν γάμο εἶναι ἕνα ἀτύχημα. Στὴν ἐλεύθερη σχέση ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς εἶναι κάτι ἀναμενόμενο, προγραμματισμένο, ἐξ οὗ καὶ ἡ ἀπουσία τῆς δέσμευσης ποὺ συνεπάγεται ὁ γάμος. Καὶ ἡ συχνότητα τῆς διακοπῆς σὲ αὐτὴ τὴν ἐλεύθερη σχέση, εἶναι ἕξι φορὲς μεγαλύτερη, κατὰ τὶς στατιστικές, ἀπὸ ὅτι εἶναι στὸν γάμο. Στὴν σχέση μεταξὺ ὁμοφυλόφιλων εἶναι ἀκόμη μεγαλύτερη. Ὑπάρχει συνεπῶς μία ἀπόσταση μεταξὺ τῶν γεγονότων καὶ τῶν ἰσχυρισμῶν τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀντιμετωπίζουν εἰδικὰ προβλήματα. Μεταξὺ τῆς πραγματικότητας καὶ τῶν ἐπιθυμιῶν τους, τὶς ὁποῖες προσπαθοῦν νὰ ὡραιοποιήσουν καὶ νὰ παρουσιάσουν φυσικές. Καὶ πρέπει νὰ δοῦμε κατάματα τὸ πλῆθος τῶν προβλημάτων τὰ ὁποῖα θὰ ἀντιμετωπίσουν τὰ παιδιὰ ποὺ θὰ μεγαλώσουν ἔξω ἀπὸ τὴ φυσική τους κοιτίδα ποὺ εἶναι ἡ οἰκογένεια, ὅπως τὴν δημιούργησε ὁ Θεός, τὴν ἁγίασε ἡ ἐκκλησία μὲ τὸ μυστήριο τοῦ γάμου καὶ τὴν προστάτευε μέχρι σήμερα τὸ δίκαιο ὅλων τῶν πολιτισμένων λαῶν. Εἶναι χαρακτηριστικὸς ὁ ὁρισμὸς τοῦ γάμου στὸ Ρωμαϊκὸ Δίκαιο: «Γάμος εἶναι ἕνωσις ἀνδρὸς καὶ γυναικός, συγκλήρωσις τοῦ βίου παντός, θείου τε καὶ ἀνθρωπίνου δικαίου κοινωνία». Ἂς τὸ καταλάβουμε καλὰ ὅτι δὲν μποροῦμε νὰ παίζουμε μὲ τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια τῆς ἀνθρωπότητας. Οὔτε νὰ κάνουμε τὸ παιδί, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ μέλλον τοῦ κόσμου, ἀντικείμενο πειραματισμῶν, μὲ βέβαιη κατάληξη τὴ δυστυχία του.
Ἐπίλογος- Ὕστερα ἀπὸ ὅσα ἐλέχθησαν, τίθεται τὸ ἐρώτημα: μπορεῖ σήμερα ἡ οἰκογένεια νὰ μείνει πιστὴ στὴ μετάδοση ἀξιῶν; Ἡ ἀπάντηση εἶναι: Ναί. Βεβαίως μπορεῖ. Ἀρκεῖ νὰ ἀγωνίζεται γιὰ νὰ βιώνει αὐτὲς τὶς ἀξίες. Νὰ μὴν ἀποτελοῦν μία θεωρία ἄσχετη μὲ τὴν ζωή. Νὰ αἰσθάνονται τὰ παιδιά μας ὅτι αὐτὰ ποὺ τοὺς διδάσκουμε τὰ ζοῦμε ἐμεῖς οἱ ἴδιοι, σὲ μία ζωὴ ἄξια νὰ τὴ ζεῖ κανείς. Θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε νὰ κλείσω μὲ λίγες σκέψεις τοῦ φιλοσόφου, θεολόγου καὶ συγγραφέα Μωρὶς Μπελέ: «Αὐτὸ ποὺ ἔχουμε νὰ μεταδώσουμε, δὲν εἶναι μόνο τὸ καλὸ ἢ ἡ γνώση. Εἶναι μία σχέση ἀπὸ γενεὰ σὲ γενεά, ποὺ δίνει στὸν ἄνθρωπο τὴ δυνατότητα νὰ ἀγαπᾶ: ἡ ἀγάπη αὐτὴ δὲν εἶναι μία συναισθηματικὴ φλυαρία. Εἶναι αὐτὸ ποὺ ὅταν λείψει, ὁ ἄνθρωπος θὰ βυθιστεῖ στὴν ἄβυσσο. Εἶναι ἕνα γεγονός –Τὸ γεγονὸς- τῆς ἀνθρωπότητας. Εἶναι τὸ ἐλάχιστο καὶ τὸ μέγιστο. Μία ἀνθρωπότητα ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ εἶναι ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλον: Ὑποδοχή, εὐμένεια, εὐγένεια, σεβασμός, στοργή, ἐλπίδα. Εἶναι ἀγάπη τόσο δυνατή, ποὺ μπροστά της ἀχρηστεύονται ὅλες οἱ τεχνικές. Εἶναι τὸ Βασίλειο τοῦ Θεοῦ.