Τήν τραγική διαπίστωση ὅτι ἡ ἄλλοτε ἀνθοῦσα Ἑλληνική ὁμογένεια τῆς Κωνσταντινούπολης βρίσκεται ἕνα βῆμα πρίν ἀπό τόν ὁριστικό της θάνατο, ἔκανε ἡ Τουρκική ἐφημερίδα Στάρ, (17/1), σέ ἕνα ἀποκαλυπτικό ἄρθρο της ὅπου περιγράφεται ἡ σκληρή πραγματικότητα γιά τό ζοφερό μέλλον τῆς Ἑλληνικῆς μειονότητας τῆς Κωνσταντινούπολης. Ἡ Τουρκική ἐφημερίδα ἀναφερόμενη σέ μία ἔρευνα πού ἔκανε στά Ἐκπαιδευτικά Ἱδρύματα τῆς ὁμογένειας, διαπίστωσε ὅτι ἀπό τά 22 ὑπάρχοντα σήμερα Ἐκπαιδευτικά Ἱδρύματα τῆς Ἑλληνικῆς ὁμογένειας τῆς Πόλης, στήν πραγματικότητα λειτουργοῦν μόνο τά 11, ἐνῶ ὁ συνολικός ἀριθμός τῶν μαθητῶν ἔχει πέσει στό ἀποκαρδιωτικό νούμερο τῶν 214 μαθητῶν σέ ὅλη τήν Κωνσταντινούπολη.
Σύμφωνα μέ τήν ἴδια τήν Τουρκική ἐφημερίδα, ὁρισμένα Σχολεῖα τῆς Ἑλληνικῆς ὁμογένειας λειτουργοῦν… μόνο μέ ἕνα ἤ δύο μαθητές. Ἡ εἰκόνα δυστυχῶς εἶναι ἀποκαρδιωτική ἀπό τίς ἔρημες Σχολικές αἴθουσες πού κάποτε ἔσφυζαν ἀπό ζωή καί στά προαύλιά τους ἀκούγονταν χαρούμενες Ἑλληνικές φωνές πού ἔδιναν ξεχωριστό τόνο στήν καθημερινή ζωή τῆς ὁμογένειας τῆς Πόλης.
Εἶναι πολύ χαρακτηριστικά τά στοιχεῖα πού παραθέτει στήν ἐφημερίδα ἡ ἴδια ἡ Διεύθυνση Ἐθνικῆς Παιδείας τῆς Πόλης, τῶν Ἑλληνικῶν Σχολείων τῶν περιοχῶν Μπακίρκιοϊ, Γιεσίλκιοϊ, Μπεΰογλου, (ἄλλοτε ἀνθοῦσα Ἑλληνική περιοχή), Ταράμπια, (τά γνωστά Θεραπιά), Γιενίκιοϊ, Φερίκιοϊ, Καράκιοϊ καί Κουρτουλούς. Σέ ὅλες αὐτές τίς περιοχές, στά ἐννέα ὑπάρχοντα Ἑλληνικά Δημοτικά Σχολεῖα, δέν ὑπάρχει πλέον κανένας μαθητής γιά νά παρακολουθήσει μαθήματα μέ ἀποτέλεσμα νά πάψουν πλέον νά λειτουργοῦν. Ἐπίσης τό Ρωμαίικο Λύκειο τῆς Χάλκης καί τό Ἰωακείμιο Παρθεναγωγεῖο, ἔμειναν ἀπό μαθητές μέ ἀποτέλεσμα καί αὐτά τά ἄλλοτε πασίγνωστα Ἑλληνικά Ἐκπαιδευτικά Ἱδρύματα τῆς Πόλης πού σέ ἄλλες ἐποχές εἶχαν ἑκατοντάδες σπουδαστές, νά πάψουν νά λειτουργοῦν. Tά μόνα σήμερα Ἐκπαιδευτικά Ἱδρύματα τῆς ὁμογένειας πού παραμένουν σέ κάποια λειτουργική δυνατότητα, εἶναι τό Ζωγράφειο Λύκειο, μέ 50 μαθητές, τό Ζάππειο Δημοτικό Σχολεῖο, μέ 93 μαθητές, (ἐδῶ νά σημειώσουμε ὅτι ἀρκετοί μαθητές εἶναι Ἀραβόφωνοι Χριστιανοί ἀπό τήν περιοχή τῆς Ἀντιόχειας), καί τό Λύκειο τοῦ Φαναριοῦ, μέ 40 μαθητές. Χαρακτηριστικό εἶναι ἐπίσης ὅτι μερικά Σχολεῖα λειτουργοῦν μέ ἕνα ἤ δύο μαθητές, μία ἄκρως ἀποκαρδιωτική εἰκόνα, ὅπως τό Δημοτικό Σχολεῖο τοῦ Καντίκιοϊ πού ἔχει μόνο ἕνα μαθητή. Τή θλιβερή αὐτή κατάσταση πού προδικάζει καί τό ἐπιθανάτιο μέλλον τῆς Ἑλληνικῆς ὁμογένειας, περιγράφουν στήν Τουρκική ἐφημερίδα οἱ ἴδιοι οἱ σημερινοί Διευθυντές τῶν Ἑλληνικῶν Σχολικῶν Ἱδρυμάτων τῆς Πόλης, ὅπως ὁ Γενικός Διευθυντής τῶν Ρωμαίιϊκων Σχολείων, Χρῆστος Παστερματζίολγου, ἡ Διευθύντρια τοῦ Ζαππείου, Εὐαγγελία Καναριᾶ καί ὁ Διευθυντής τοῦ Σχολικοῦ Ἱδρύματος τοῦ Ζωγράφειου Λυκείου, Λάκης Βίνγκας πού δίνουν καί τόν χαρακτηριστικό τόνο τῆς γενικῆς ἐρήμωσης τῶν σχολικῶν αἰθουσῶν.
Τό ἐνδιαφέρον σέ ὅλο αὐτό τό ἀποκαλυπτικό δημοσίευμα εἶναι ὅτι τό συμπέρασμα πού βγάζουν οἱ Τοῦρκοι καί ὁ ἴδιος ὁ Διευθυντής Ἐθνικῆς Παιδείας τῆς Κωνσταντινούπολης, Μουαμέρ Γιντλίς, εἶναι ὅτι ἀφοῦ δέν ὑπάρχουν πλέον μαθητές στά μειονοτικά Ἑλληνικά Σχολεῖα τό ἑπόμενο βῆμα εἶναι νά… κλείσουν ὁριστικά καί τυπικά γιατί τί ἄλλο μπορεῖ νά γίνει; Ἔτσι θά βάλουμε καί τήν τυπική ταφόπλακα στήν Ἑλληνική ὁμογένεια τῆς Κωνσταντινούπολης, τήν ἴδια στιγμή πού ὁ Ἐρντογάν θέτει θέμα τῆς Μουσουλμανικῆς μειονότητας τῆς Δυτικῆς Θράκης, ὅπου ὁ πληθυσμός της συνεχῶς αὐξάνεται καί τά Σχολεῖα της, ὅπως τό καινούργιο Σχολικό Ἵδρυμα τῆς Κομοτηνῆς, τό ἄλλοτε Τζελάλ Μπαγιάρ, κατακαίνουριο καί γεμᾶτο ἀπό ἑκατοντάδες μαθητές τῆς Μουσουλμανικῆς μειονότητας, δίνει ἕνα θλιβερό κοντράστ μέ τήν ἄλλοτε ἱστορική Ἑλληνική ὁμογένεια τῆς Πόλης.
Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ… ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ
Ὅπως εἶναι φυσικό ὅλο αὐτό τό κλίμα τῆς σταδιακῆς ἐρήμωσης τῆς ὁμογένειας τῆς Κωνσταντινούπολης, ἔχει ἄμεσο ἀντίχτυπο καί στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινούπολης, πού γιά πολλούς Τούρκους φαντάζει σάν ἕνα ἐπικίνδυνο διαλυτικό στοιχεῖο γιά τήν ἴδια τήν ἀκεραιότητα τῆς Τουρκίας. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικό τό ἐπεισόδιο πού δημιουργήθηκε στίς 19 Δεκεμβρίου, πού δίνει καί τό κλίμα πού ἐξακολουθεῖ νά ὑπάρχει στήν ἐπίσημη Τουρκία γιά τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Τήν ἡμέρα ἐκείνη στά πλαίσια τῆς Πολιτιστικῆς Πρωτεύουσας τῆς Εὐρώπης πού ἔχει ἀνακηρυχτεῖ ἡ Κωνσταντινούπολη γιά τό 2010, γίνονταν τά ἐγκαίνια τῆς ἔκθεσης τῶν Ρωμαίϊκων Ἐκκλησιῶν τῆς Κωνσταντινούπολης πού ὑπῆρχαν καί ἀνθοῦσαν στήν Πόλη στίς ἀρχές τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα. Γιά τήν ἐκδήλωση αὐτή λοιπόν, τό Ἑλληνικό Προξενεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης κυκλοφόρησε μία πρόσκληση ὅπου καλοῦνταν οἱ προσκεκλημένοι σέ τρεῖς γλῶσσες νά παραβρεθοῦν καί νά τιμηθοῦν τά ἐγκαίνια τῆς ἔκθεσης. Ἡ πρόσκληση αὐτή λοιπόν, στό Ἑλληνικό καί Ἀγγλικό της κείμενο τό Πατριαρχεῖο ἀποκαλοῦνταν, ὅπως εἶναι τό σωστό, Οἰκουμενικό, ἐνῶ στήν Τουρκική ἀποφεύγονταν παρόμοια ἀναφορά. Ὅμως ἀκόμα καί αὐτή ἡ ἀναφορά, πού σημειωτέον οἱ ἀρμόδιοι ἀπέφυγαν νά τήν γράψουν στά Τουρκικά, ἐπειδή γράφτηκε στά Ἑλληνικά καί στά Ἀγγλικά προκάλεσε τήν ἔντονη ἀντίδραση τῶν Τουρκικῶν ἀρχῶν. Οἱ Τοῦρκοι ἔσπευσαν ἀμέσως νά ὑπενθυμίσουν μέ αὐστηρό τρόπο στούς διοργανωτές τῆς ἔκθεσης ὅτι γιά τήν Τουρκία δέν ὑπάρχει κανένα Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί ὅτι ἡ Τουρκία δέν ἀποδέχεται τέτοιους χαρακτηρισμούς πού δέν εἶναι, σύμφωνα μέ τούς Τούρκους, συμβατοί μέ τίς Διεθνεῖς Συνθῆκες πού καθορίζουν τήν παραμονή τοῦ Πατριαρχείου στήν Πόλη. Τό θλιβερό εἶναι πώς ἡ ὑπόθεση αὐτή ἔγινε γνωστή καί σέ μεγάλο Ἀμερικανικό κανάλι πού παρουσίασε τήν ἔκθεση στό Ἀμερικανικό κοινό καί ἔτσι τό θέμα σχολιάστηκε καί Διεθνῶς. Δημιουργήθηκε μεγάλο ζήτημα γιά νά γίνει Διεθνῶς κατανοητό ὅτι οἱ Τοῦρκοι καί σέ αὐτό τό καθαρά τυπικό θέμα παραμένουν ἀδιάλλακτοι καί ἄτεγκτοι, προκαλώντας σέ κάθε εὐκαιρία ζητήματα κατά τῆς ἴδιας τῆς λειτουργίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, πού πρόσφατα δημιούργησε μεγάλο ζήτημα στό ἐσωτερικό τῆς Τουρκίας μέ τίς γνωστές δηλώσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη ὅτι «στήν Τουρκία μέ σταυρώνουν», ἀναφερόμενος κυρίως στό ζήτημα τῆς ἐπαναλειτουργίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης.
ΒΑΘΥ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ
Διάφορες ὀργανώσεις στό παρελθόν εἶχαν βάλει στό στόχο τους τήν ὁμογένεια καί τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. «Super NATO», «Ἐργκενεκόν», «Καφές», «Ἐπιχείρηση Βαρεῖα», εἶναι μερικά ἀπό τά χαρακτηριστικά ὀνόματα τουρκικῶν παραστρατιωτικῶν ὀργανώσεων τοῦ Τουρκικοῦ Βαθέως Κράτους πού εἶχαν σάν στόχο τους τήν φυσική ἐξόντωση καί τήν πλήρη καί ὁριστική ἐξαφάνιση τῆς ὁμογένειας τῆς Κωνσταντινούπολης.
Εἶναι ἀλήθεια πώς ἔχουν γραφτεῖ καί εἰπωθεῖ πάρα πολλά γιά τούς τρόπους καί τίς μεθόδους πού ἐφάρμοσε ἡ Τουρκία μετά τή Συνθήκη τῆς Λωζάνης, μέ κύριο σκοπό τόν ἀφανισμό τῆς Ἑλληνικῆς μειονότητας πού παρέμενε σάν μή ἀνταλλάξιμη στήν Κωνσταντινούπολη καί τά νησιά Ἴμβρο καί Τένεδο. Ἀρκεῖ μόνο νά ἀναφέρουμε πώς συχνά ἐπώνυμοι Τοῦρκοι διανοούμενοι, ὅπως ὁ γνωστός συγγραφέας Ἀζίζ Νεσίν, καί ὁ πιό σύγχρονός μας Νομπελίστας Ὀρχάν Παμούκ, ἔχουν κατακρίνει αὐτή τήν πολιτική καί ἔχουν στιγματίσει τήν ἐξόντωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Κωνσταντινούπολης πού ἀποτελοῦσε γι᾿ αὐτούς ἕνα ἀπό τά βασικά στοιχεῖα τῆς ἴδιας ὕπαρξης τῆς Πόλης. Ὁ Ἀζίζ Νεσίν, μετά τά γεγονότα τοῦ 1955 καί τό ἱστορικό πογκρόμ καί ἐνῶ βρίσκονταν κρατούμενος στίς φυλακές σάν ὑπεύθυνος, γιατί ἡ τότε κυβέρνηση Μεντερές εἶχε κατηγορήσει τούς ἀριστερούς σάν ὑπαίτιους γιά τά γεγονότα, εἶχε παραδεχτεῖ πώς οἱ συμφορές πού εἶχαν βρεῖ τούς συμπατριῶτες του Ρωμηούς, ἦταν πολύ μεγαλύτερες ἀπό ὅτι μποροῦσε νά φανταστεῖ. Ὁ Νεσίν ἔτυχε νά εἶναι αὐτόπτης μάρτυρας ἀπό τό αὐτοκίνητο τῆς Τουρκικῆς Ἀστυνομίας ὅπου τόν μετέφεραν στά κρατητήρια τῆς Κωνσταντινούπολης, στά λεηλατημένα σπίτια τῆς περιοχῆς τοῦ Γαλατᾶ. Ὁ δέ Ὀρχάν Παμούκ σέ ἕνα ξέσπασμα ἀλήθειας εἶχε καταθέσει σέ μία συνέντευξή του στό τουρκικό περιοδικό Ἀκτουέλ, πρίν ἀπό τρία χρόνια, πώς «ἡ σημερινή Κωνσταντινούπολη εἶναι σάν ἕνα φάντασμα, μοιάζει νά μήν εἶναι ἡ ἀληθινή, ἡ πραγματική Κωνσταντινούπολη. Βλέπουμε στούς δρόμους χιλιάδες ἄγνωστες φυσιογνωμίες πού κυκλοφοροῦν μέ ἕνα βάρος στό κεφάλι, ἄνθρωποι πού ἔχουν ἔρθει ἀπό τά βάθη τῆς Ἀνατολῆς, ξένοι στήν Πόλη καί στό φυσικό της περιβάλλον. Ποῦ εἶναι ἡ ἀληθινή Κωνσταντινούπολη; Ποῦ εἶναι οἱ Ρωμηοί πού κοσμοῦσαν κάποτε τίς ἱστορικές περιοχές καί ἔδιναν τόν τόνο στήν ζωή τῆς Πόλης; Ἔχει ἀλλάξει τόσο πολύ ἡ Πόλη πού αἰσθάνομαι σάν νά εἶμαι ἕνας ξένος, ἕνας μετανάστης στήν ἴδια μου τήν Πατρίδα. Θυμᾶμαι σέ ἕνα στενό τοῦ Γαλατᾶ κάποιο κύριο Σωκράτη πού εἶχε ἕνα γαλακτοπωλεῖο. Σήμερα ὁ Σωκράτης δέν εἶναι πιά ἐδῶ καί στό ἴδιο μέρος μένουν κάποιοι ἔνοικοι πού ἔχουν ἔρθει ἀπό τά βάθη τῆς Ἀνατολίας».
Ἡ Κωνσταντινούπολη, σύμφωνα μέ τά ἴδια τά Ὀθωμανικά στοιχεῖα, εἶχε στίς ἀρχές τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα τή μεγαλύτερη συγκέντρωση ἀστικοῦ πληθυσμοῦ στήν Ἑλληνική ἱστορία μέ πληθυσμό πάνω ἀπό 200.000, (γιά πολλούς 350.000), ὅταν ἡ Ἑλληνική πρωτεύουσα, ἡ Ἀθήνα, δέν ἀριθμοῦσε παρά μερικές δεκάδες χιλιάδες πληθυσμό. Σήμερα δέν εἶναι παρά μία θλιβερή ἀνάμνηση καί κάποια ἐναπομείναντα σημάδια πού ἐπιμένουν νά δείχνουν πώς ἀκόμα ὑπάρχει κάποια Ἑλληνική σπίθα νά σιγοκαίει κάτω ἀπό τό τεράστιο βάρος ἑνός ἀσύνταχτου καί πολύμορφου πληθυσμοῦ, πάνω ἀπό 12 ἑκατομμύρια, ὡς ἐπί τό πλεῖστον Ἐπυλίδων καί Ἀσιατῶν μεταναστῶν. Τή μεγαλύτερη εὐθύνη γιά αὐτόν τόν σύγχρονο ἐξανδραποδισμό, πού κράτησε μέ διάφορες φάσεις περίπου ἑξῆντα χρόνια, τήν φέρουν ἀκέραια οἱ Ἑλληνικές Κυβερνήσεις ἀπό τό 1950 καί μετά πού ἔχουν δείξει χαρακτηριστική ἀδιαφορία γιά τήν τύχη τῆς Ἑλληνικῆς ὁμογένειας τῆς Τουρκίας.
Ἐκεῖνο ὅμως πού μᾶς ἐνδιαφέρει καί θά ἐξετάσουμε παρακάτω, εἶναι ἡ συνολική στάση καί πολιτική τῆς σύγχρονης Τουρκίας ἔναντι τῆς Ἑλληνικῆς ὁμογένειας, καί πώς διαμορφώθηκε αὐτή, καί ποιό ρόλο παίζει ἡ ὕπαρξη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἕνας θεσμός γιά τόν ὁποῖο ἀκούγονται διάφορες ἀπόψεις ὅσον ἀφορᾶ τήν χρησιμότητα τῆς ὕπαρξής του, καί τόν ρόλο πού μπορεῖ νά παίξει στήν πορεία τῆς Ὀρθοδοξίας ἀλλά καί στίς Ἑλληνοτουρκικές σχέσεις.
Βασικά δύο εἶναι τά κυρίαρχα στοιχεῖα πού καθορίζουν τή στάση καί τήν πολιτική τῆς Τουρκίας ἔναντι τῆς ἰσχνῆς, ὑπαρκτῆς ἀκόμα Ἑλληνικῆς μειονότητας τῆς Τουρκίας: α) Ἡ διάσταση τῆς ὁμηρίας καί ὁ χειρισμός τῆς ὁμογένειας σάν ἕνας μοχλός πίεσης πρός ἐπίτευξη τῶν τουρκικῶν στόχων καί ἐπεκτατικῶν σχεδίων στίς Ἑλληνοτουρκικές σχέσεις καί, β) Ἡ διάσταση τῶν εὔθραυστων ἐσωτερικῶν ἰσορροπιῶν στήν ἴδια τήν Τουρκία, πού ὅσο καί ἄν φαίνεται κατ᾿ ἀρχή παράλογο, ἡ ὕπαρξη τῆς Ἑλληνικῆς ὁμογένειας καί κυρίως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου παίζει γιά πολλούς σημαντικό ρόλο. Μέ βάση αὐτές τίς ἀρχές ἡ Τουρκική πολιτεία, ἀνεξάρτητα ἀπό τό ποιά εἶναι κάθε φορά ἡ Τουρκική κυβέρνηση, ἀκολουθεῖ βῆμα–βῆμα συγκεκριμένη πολιτική ἐξόντωσης τῆς Ἑλληνικῆς ὁμογένειας τῆς Κωνσταντινούπολης. Ἄραγε σήμερα βρισκόμαστε στό τελικό στάδιο, σέ δόξα τῆς μόνιμης ἀδιαφορίας τῶν ἑκάστοτε Ἑλληνικῶν Κυβερνήσεων;
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ