Παρὰ τὴν ἀρχαιότητα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ τὴν μεγάλη δράση της, τὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα τὰ ὁποῖα προέρχονται ἀπὸ ἔγγραφα, κώδικες, χρυσόβουλλα (ἔγγραφα αὐτοκρατόρων ποὺ ἐσφραγίζοντο μὲ χρυσῆ σφραγίδα) εἶναι ἐλάχιστα. Αὐτὸ δικαιολογεῖται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ἱερὰ Μονὴ ὑπέστη πάρα πολλὲς λεηλασίες καὶ καταστροφές.
Στὴν ἐξαφάνιση τῶν παλαιῶν κωδίκων, οἱ ὁποῖοι ἦταν γραμμένοι σὲ μεμβράνες, συνετέλεσε πολὺ καὶ ἡ ἀμάθεια ἀρκετῶν χριστιανῶν. Οἱ γέροντες τῶν 80-90 ἐτῶν, ἀρκετοί άπό τους ὁποίους ζοῦν ἀκόμη, διηγοῦνται, ὅτι κατὰ τὶς μαρτυρίες τῶν γονέων τους, φύλλα μεμβράνης ἀπὸ κώδικες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τὰ ἔπαιρναν πολλοὶ καὶ τὰ ἔκαμαν ὑποδήματα.
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ κατέχει δίπτυχο τοῦ ἔτους 1788. Εἶναι γραμμένο ἀπὸ τὸν ἱερέα Νικόλαο «ἐφημερεύοντος τοῦδε τοῦ καιροῦ». Ἡ ἀρχὴ τοῦ διπτύχου μὲ τὴν δική του σύνταξη και ὀρθογραφία ἔχει ὡς ἐξῆς:
«Ὁ παρόν Κόνδικας ὑπάρχει τῆς Ἱερᾶς Πατριαρχικῆς καί Βασιλικῆς Μονῆς τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου Μολυβδοσκεπάστης εἰς Πωγωνιανήν τυπομένος εἰς τόν παρόντα παρόντα χρόνον τοῦ ἔτους 1788.
Εὐρισκόμενος ἡγούμενος Κύρ Ἰωάσαφ μοναχός τοῦ εἰρnμένου ἔτους καί ἐξερευνόμενος πάντα τά ἱερά σκέβn τοῦ μοναστηριοῦ νά εύρεθῆ κόνδικας προγεγραμένος ἀπό τούς παλαιούς διά νά φανερώvn τούς κτίτωρας καί πάντας τούς ἀφnερωθέντας πράγμα ἤ χρυσίον, ἧτοι ἄλλο έδυνήθησαν ὁ κάθε εἷς διά νά ἔχουν τό μνnμόσυvον παντοτ(ει)νόν καί δέν εὐρέθnκεv…».
Ἐπειδή δὲν εὑρέθηκαν ἱστορικά ἔγγραφα, ὁ ἴδιος ὁ Ἱερεύς ἀντιγράφει εἰς τὰ δίπτυχα τὴν ἐπιγραφή τοῦ Καθολικοῦ, ἡ ὁποία καὶ σήμερα σώζεται πάνω ἀπό τήν πόρτα πού ὁδηγεῖ ἀπό τόν κυρίως Ναό εἰς τήν Λιτή. Ἡ ἐπιγραφή πού ἐγράφῃ τό 1522, εἶναι ἕνα σύντομο ἱστορικό τῆς Ἱεράς Μονῆς. Ἔχει δέ ὡς ἐξῆς:
«ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΟΝ ΚΑI ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΘΗ Ο ΘΕΙΟΣ k ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΔΕΣΠΥΝΗΣ ΥΜΩΝ ΘΚΟΥ (ΘΕΟΤΟΚΟΥ) ΔIΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ k ΕΞΟΔΟΥ ΤΟΥ ΕΥ – ΣΕΒΕΣΤΑΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΟΣ ΚΑI ΑΥΔΙΜΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΠΩΓΩΝΑΤΟΥ ΜΕΤΑ ΔΕ ΧΡΟΝΟΥ ΠΟΛΟΥ Ε…ΟΘΗ ΠΑΝΤΕΛΟΣ. ΚΑI ΑΝΕΚΕΝIΣΑΝ Α ΥΤΟ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ Ο ΚΟ- ΜΝΗΝΟΣ k ΜΕΓΑΣ ΔΟΥΚΑΣ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΚΑI ΠΑΛΙΝ ΗΛΘΕΝ ΕIΣ ΕΣΧΑΤΟΝ ΑΦΑΝΙΣΜΩΝ. ΚΑI ΑΝΕΚΑIΝIΣΕΝ ΚΑI ΕΖΩΓΡΑΦΥΣΑΝ ΑΥΤΩΝ ΟΙ ΤΙΜΙΟΤΑΤΟΙ ΜΠΩΓΩΝΙΑΝΙΤΑΙ ΕΝ ΕΤΕI Ζλ’ ΜΗΝI ΔΕΚΕΜΡΙΩ ΩΡΑ Ο ΘC (ΘΕΟΣ) ΤΙΝΟΣ ΕΣΤIΝ Ο ΚΟΠΟΣ».
Ἡ ἀνωτέρω ἐπιγραφὴ εἶναι τὸ σπουδαιότερο γραπτό, σχετικὸ μὲ τὴν ἱστορία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς.
Τὸ περιεχόμενο τῆς ἐπιγραφῆς δέν εἶναι αὐθαίρετο. Ἐκφράζει τὴν ἱστορική ἀλήθεια γιὰ τὴν ἵδρυση καὶ ἀνακαίνιση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Κάτω ἀπό τὴν παροῦσα ἐπιγραφή διακρίνεται ἄλλη ἐπίγραφή, στὸ περιεχόμενο τῆς ὁποίας βασίσθηκαν καὶ ἔγραψαν τήν ὑπάρχουσα ἐπιγραφή.
Κτίτωρ ὁ αὐτοκράτωρ Κωνσταντῖνος ὁ Πωγωνάτος
Ἡ ὑπάρχουσα ἐπιγραφή μᾶς λέγει ὅτι κτίτωρ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μολυβδοσκεπάστου εἶναι ὁ Αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου Κωνσταντῖνος Δ’ ὁ Πωγωνάτος, ὁ ὁποῖος βασίλευσε ἀπὸ τὸ 668 ἕως τὸ 685. Ἐπομένως ἡ Ἱ. Μονή ἔχει 1300 περίπου χρόνια ἱστορίας.
Μαρτυρίες Ἱστορικῶν
Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν παράδοση ἔχουμε καὶ τὶς μαρτυρίες διαφόρων ἱστορικῶν, οἱ ὁποῖοι ἔγραψαν μετὰ ἀπὸ ἔρευνα. Οἱ ἱστορικοὶ αὐτοὶ ἀναφέρουν ὅτι Κτίτωρ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μολυβδοσκεπάστου εἶναι ὁ Κωνσταντῖνος Δ’ ὁ Πωγωνατος.
Ὁ ἱστορικὸςΠ. Ἀραβαντινὸς εἰς τὴν «Χρονογραφία Ἠπείρου» τόμος Β’ σελίδα 111, γράφει σχετικὰ μὲ τὴν ἵδρυση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μολυβδοσκεπάστου:
«Μολυβδοσκέπαστος. Ἀξιολογώτατον καὶ πολυκτῆμον Μοναστήριον τῆς Πωγωνιανῆς, κτίσμα Κωνσταντίνουτοῦ Πωγωνάτου, διατηρούμενον εἰσέτιεἰς ἢν ἀνηγέρθη κατάστασιν».
Ὁ Ἱστορικὸς Λαμπρίδης εἰς τὰ «Hπειρωτικὰ Μελετήματα – Πωγωνησιακά» σελ. 10, γράφει διὰ τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ καὶ τὴνἹερὰ Μονή:
«… Φαίνεται ὅτι Ἀρχιεπισκοπικὸς ἢν ὁ θρόνος οὗτος ἀπἄρχης, συνέστη δὲ ὑπὸ τοῦ Πωγωνότου ἐν τῇ παρ’ αὐτοῦ ἱδρυθείση Σταυροπηγιακὴ Μονὴ παρὰ τὴν Διπαλίτσαν, ἐπεξέτεινε δὲ τὰ ὅρια αὐτοῦ, Ἀνδρόνικος ὁ Γ’, ἀνακαινίσας καὶ τὴν Μονὴν Μολυβδοσκεπόστου».
Ὁ Γόγαρης, εἰς τὴν ἐφημερίδα «Φωνὴ Ἠπείρου», φύλλον 48 τῆς 13ηςΑὐγούστου 1893, γράφει:
«Ἡ Μονὴ Μολυβδοσκεπάστου ἐκτίσθη ὑπὸ Κωνσταντίνου Πωγωνά του καὶ ἐν ᾗ, ὡς ἀναφέρεται ὑπὸ τῶν Ἱστορικῶν, ὑπάρχει ὁ τάφος τῆς ἡγεμονόπαιδος Κάλλιως, θυγατρὸς τοῦ τότε ἡγεμόνος τοῦ Δελβίνου, ἥν ὀπαδός τις τοῦ ἀρνησιθρήσκου Ἰσαὴμ Καραμουράτης ἥρπασε καὶ ἐνυμφεύθη».
Προσωνυμία «Μολυβδοσκέπαστος»
Ὁ Γονιὸς γράφει εἰς τὴν ἐφημερίδα «Νεολόγος» τῆς Κωνσταντινουπόλεως, φύλλον 1831 τοῦἔτους 1875, γιὰ τὴν ἴδρυση τῆς ἹερᾶςΜονῆς, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀνομασία τὰ ἐξῆς:
«Ὁ εὐσεβὴς Αὐτοκράτωρ Κωνσταντῖνος Πωγωνάτος, ζήλῳ θείῳ ἐμφορούμενος, ἱδρύσατο ἐν Διπαλίτσῃ, πρωτευούση ἐν ἐκείνῃ τῇ ἐποχῇ, Ἱερὰν Μονὴν μεγαλοπρεπεστάτην κατὰ τὴν Βυζαντινὴν ἀρχιτεκτονικήν, ἐπ’ ὀνόματί τῆς Κοιμήσεως τῆς Ὑπεραγίας ἡμῶν Θεοτόκου, ἐστεγασμένην διὰ μολύβδου. Ἐκδὲτῆς στέγης αὐτῆς ἔσχε καὶ τὸ ἐπώνυμον Μολυβδοσκέπαστος, ὡς καὶ πάλαι ἐπὶ τῆς εἰδωλολατρείας ὁ ναὸς τῆς Ἀθηνᾶς ἐν Σπάρτῃ Χαλκίοικος, ὡς ἐκ τοῦ χαλκοῦ ἱδρυμένος, ἔσωθεν δὲκαθωραϊσμένην βασιλικότατα· σώζεται δὲ καὶ νῦν, εἰς ἢν ἀνηγέρθη κατάστασιν πλὴν τοῦ μολύβδου, ὅστις ὑπεξηρέθη κατὰ καιρούς, ἕνεκατῶν δεινῶν καὶ χαλεπῶν ἐκεῖ περιστάσεων»
Λέγεται λοιπὸν ἡ Ἱερὰ Μονὴ Μολυβδοσκέπαστος, διότι ὁλόκληρος ἡ στέγη τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἦταν σκεπασμένη μὲ πλάκες μολυβιοῦ. Τὸ μολύβι κατὰ τὴν παράδοση τὸ πῆραν οἱ Τοῦρκοι γιὰ νὰ τὸ κάνουν βόλια καὶ ἔμεινε ἔκτοτε ἡ ὀνομασία χωρὶς σήμερα νὰ εἶναι σκεπασμένη μὲ μολύβι.
Ἀνακαινίσεις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς
Ἡ ἐπιγραφή μᾶς λέγει εἰς τὴν συνέχεια ὅτι ἡ Ἱερὰ Μονὴ ἀνακαινίσθηκε γιὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ τὸν Ἀνδρόνικο τὸν Κομνηνό, τὸν Μέγα Δούκα καὶ Παλαιολόγο καὶ γιὰ δεύτερη φορὰ ἀπὸ τοὺς κατοίκους τῆς Πωγωνιανῆς τὸἔτος 1522. «Ἀνακαίνισαν καὶ ἔζωγραφισαν αὐτὸν οἱ τιμιώτατοι Μπωγωνιανῖται ἐν ἔτει Ζλ= 1522».
Ἡ Ἱερὰ Μονή Μολυβδοσκεπάστου, πανηγυρίζει στὶς 15 Αὐγούστου, Ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Ἀπὸ τὸ ἀπόγευμα τῆς 14ης Αυγούστου μέχρι καὶ τὸ ξημέρωμα τῆς 15ης Αὐγούστου, τελεῖται Ἱερά Ἀγρυπνία, προεξάρχοντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καὶ Κονίτσης, στὴν ὁποία συμμετέχουν πλήθη πιστῶν ποὺ συρρέουν ἀπὸ διάφορα μέρη τῆς Ἑλλάδος ἀλλά καί τῆς Βορείου Ἠπείρου.
ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ
Ἀρχιμ. π. Θεόδωρος Διαμάντης
Ἱερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μολυβδοσκεπάστου
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
7/3/2015