Από τη Σερέτη Ανδρομάχη, Θεολόγο – φοιτήτρια Ιστορίας- Αρχαιολογίας
Στη πανέμορφη, γραφική Ραψανη, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων στους πρόποδες του Ολύμπου, κοντά στην κοιλάδα των Τεμπών, βρίσκεται το μουσείο του χωριού. Δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο λαογραφικό μουσείο, στο οποίο αναπαριστάται απλώς η ζωή των κατοίκων της περιοχής. Αλλά είναι ένα μουσείο το οποίο είναι αφιερωμένο στην αμπελουργία της περιοχής και παρουσιάζει αναλυτικά την ιστορία της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοποίησης, από τον 17ο-18ο αιώνα, έως τις μέρες μας. Στόχος του μουσείου είναι η ανάδειξη της τοπικής ιστορία της Ραψάνης που συνδέεται τους τελευταίους 3 αιώνες αλληλένδετα με την καλλιέργεια του αμπελιού και την παράγωγη των περίφημων ραψανιώτικων κρασιών.
Το ΄΄ Μουσείο Οίνου κ Αμπέλου Ραψάνης΄΄, όπως ονομάζεται, στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό, αναπαλαιωμένο σπίτι, το οποίο βρίσκεται σε ένα από τα ψηλότερα σημεία, του χωριού. Το οίκημα άνηκε στην οικογένεια Γκούρα, και τη δεκαετία του 1940 χρησιμοποιούνταν σαν σχολείο. Στις μέρες μας, αναπαλαιώθηκε και λειτουργεί σαν μουσείο.
Το μουσείο ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη του Αύγουστου του 2012 και από τότε αποτελεί σημείο αναφοράς για την περιοχή. Πρόκειται για ένα διώροφο οίκημα εξαίρετης αρχιτεκτονικής. Ο κάτω όροφος έχει ενοποιηθεί και φιλοξενεί την συλλογή του μουσείου, η οποία διαιρείται σε πέντε ενότητες. Συγκεκριμένα οι ενότητες αναφέρονται στο έδαφος και το κλίμα, στις ποικιλίες κρασιών της Ραψάνης, στον τρύγο, στην οινοποίηση και την απόσταξη. Με λίγα λόγια το μουσείο δείχνει την ιστορία της παράγωγης του κρασιού σε όλες της φάσεις της. Η παραγωγή του κρασιού στην περιοχή είναι πολύ ιδιαίτερη και σημαντική. Τα αμπέλια της περιοχής της Ραψάνης αποτελούν προστατευόμενη περιοχή. Το κρασί έχει ονομασία προέλευσης, δηλαδή για να ονομαστεί το κρασί Ραψάνης, πρέπει να υπάρχουν οι ποικιλίες κρασιού της Ραψάνης (ξινόμαυρο ή νιάουστο, σταυρωτό και κρασάτο), τα κτήματα στην Ραψάνη και το οινοποιείο κοντά στη Ραψανη. Όσο για το έδαφος της περιοχής επιτρέπει στα αμπέλια να μην χρειάζονται πολύ πότισμα, να είναι δηλαδή «ξερικά».
Τα εκθέματα του κάτω ορόφου έχουν μεγάλη ποικιλία. Είναι τοποθετημένα περιμετρικά στους τοίχους του δωματίου. Μπαίνοντας κάνεις από την είσοδο και ξεκινώντας από τα δεξιά, μπορεί να δει ρίζες αμπελιών της περιοχης, στις οποίες ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει την «κάρδια» του φυτού σε όλο της το μεγαλείο. Συνεχίζοντας, βλέπουμε εργαλείο με τα οποία πραγματοποιούνταν αναλύσεις χώματος, τον καιρό της φυλλοξήρας (τελευταία εμφάνιση της την δεκαετία του 1940). Επίσης εργαλεία για την καλλιέργεια του αμπελιού, ορυκτά (χαλκίνι, χαλκός και θειάφι), για την καταπολέμηση του περονόσπορου κ.α.. Εντυπωσιακά είναι «τα βαρέλια με το μπλε χρώμα». Πρόκειται για βαρέλια στα οποία λιώνονταν οι γαλαζόπετρες επιτόπου στην περιοχή του αμπελιού, έτσι ώστε οι αμπελουργοί να μην χρειάζεται να κουβαλάνε στο χωριό τα σταφύλια, αλλά να γίνεται η επεξεργασία επιτόπου. Από αυτό προκύπτει και το μπλε χρώμα. Στη συνέχεια εκτίθενται διάφορα εργαλεία για το κλάδεμα, το κορφολόγημα, το ράντισμα κλπ.
Συνεχίζοντας την περιήγηση μας στο μουσείο, περνάμε στα εκθέματα που αφορούν τον τρύγο. Παίρνουμε πληροφορίες για τον τρύγο και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν τότε. Αξίζει να αναφερθούμε στη συνήθεια της περιοχής κατά την οποία «πατούσανε» τα σταφύλια στο αμπέλι για να μην τα κουβαλάνε στο χωριό. Με αυτό σχετίζονται και τα δέρματα ζώων που υπάρχουν στο μουσείο για τη μεταφορά των «πατημένων» σταφυλιών, του μούστου και του κρασιού. Τα καλάθια για τη μεταφορά των σταφυλιών και οι εκφραστικές φωτογραφίες με την απεικόνιση σκηνών τρύγου των περασμένων δεκαετιών, μας δίνουν μια γλαφυρή εικόνα για τον τρόπο ζωής και παραγωγής του κρασιού κατά το πέρασμα των αιώνων.
Στην αριστερά πλευρά του κάτω ορόφου, υπάρχει ο χώρος όπου βρισκόταν το παλιό υπόγειο, ουσιαστικά κατώι, μια και δεν είναι μέσα στη γη, το οποίο αν και πλέον επικοινωνεί με την όλη αίθουσα , για να εξυπηρετήσει τις απαιτήσεις του εκθεσιακού χώρου του μουσείου, έχει διατηρήσει τη παλιά του πόρτα και έτσι αντιλαμβανόμαστε πως ήταν η παλιά αρχιτεκτονική του χώρου. Στο πάνω μέρος της πόρτα μας προϋπαντεί η φράση του συγγραφέα Μ. Καραγάτσι « », ο οποίος πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στη Ραψάνη, όπου ήταν για αυτόν αγαπημένος τόπος και το μουσείο, ειδικά στον πάνω όροφο του, έχει μεγάλο μέρος του σε αυτόν και στη δράση του στο χωριό. Τον τοίχο του παλιού κατωγιού κοσμούν φωτογραφίες από υπόγεια σπιτιών του χωριού με 10τονα και 20τονα βαρέλια. Επίσης ένα πατητήρι με σωληνώσεις στις οποίες περνούσε κρύο και θερμό νερό και βοηθούσε στη δημιουργία του τσίπουρου, βρίσκεται στην μέση του κατωγιού, μεταφέροντας μας πολλά χρόνια πίσω. Πατητήρια, καζάνια, βαρέλια, μπουκάλες, σκάφες των προηγουμένων δεκαετιών, ολοκληρώνουν διακόσμηση του χώρου και το ταξίδι μας σε μια άλλη εποχή, τόσο κοντινή και ταυτόχρονα τόσο μακρινή σε εμάς. Βλέποντας τα εκθέματα αντιλαμβανόμαστε, την βαρεία πολιτιστική παράδοση αυτού του τόπου και το πώς ο τρόπος εργασίας των προηγουμένων γενιών είναι αυτός που ουσιαστικά οδηγεί τον τρόπο εργασίας των αμπελουργών της εποχής μας.
Ο κάτω όροφος του όμορφου αυτού μουσείου, ολοκληρώνεται με το κεφάλαιο της ενοποίησης και της απόσταξης. Σκεύη, νταμιτζάνες, καδράκια, παλάντζες μιας άλλης εποχής, σε συνδυασμό με φωτογραφίες περασμένων ετών, που δείχνουν ντόπιους να ζυγίζουν την παράγωγη τους στους εμπόρους και περιοδικά και βιβλία της περιοχής μας μεταφέρουν σε μια άλλη εποχή και μας δείχνουν μια πλήρη εικόνα για το τότε.
Περνάμε στον πάνω όροφο ανεβαίνοντας την ξύλινη σκάλα που βρίσκεται στα δεξιά του ισογείου. Καθ’ όλο το μήκος της είναι διακοσμημένη με φράσεις του Μ. Καραγάτση οι οποίες βρίσκονται σε διάφορα έργα του και αναφέρονται στο κρασί της Ραψάνης.
Ο πάνω όροφος, που κατά το παρελθόν βρισκόταν τα δωμάτια του σπιτιού, πλέον έχει ενοποιηθεί και λειτουργεί σαν ενιαίος χώρος. Δεν έχει συλλογή, αλλά πρόκειται για μια αίθουσα η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως πολύωρος, δίνοντας τη δυνατότητα για την διεξαγωγή συνεδρίων, εκδηλώσεων γευσιγνωσίας και άλλες δραστηριότητες.
Στο κέντρο του χώρου, σε κυκλική φορά βρίσκονται εκτεθειμένες φωτογραφίες, οι οποίες στερεώνονται πάνω στα ξύλα ενός παλιού βαρελιού. Οι φωτογραφίες απεικονίζουν τον τρύγο και την επεξεργασία του οίνου στην Ραψανη και τα γειτονικά Αμπελάκια. Φωτογραφία όμως του τοπίου κοσμεί και τον έναν τοίχο του χώρου, μιας και έχει γίνει ταπετσαρία. Έτσι μας φέρνει πιο κοντά στην περιοχή καθώς ο επισκέπτης αισθάνεται πως βρίσκεται μέσα στη φύση.
Στις άλλες μεριές του δωματίου βρίσκονται φωτογραφίες και φράσεις του Μ. Καραγάτση, παραδοσιακά σκεύη, προηγουμένων δεκαετιών, καθώς και δείγματα κρασιών, τα οποία γίνονται από τα σταφύλια των ραψανιώτικων αμπελιών, και καθώς είπαμε και φέρουν ονομασία προέλευση.
Κάπου εδώ τελειώνουμε την πολύ ενδιαφέρουσα περιήγηση μας στο μουσείο Οίνου και Αμπέλου της Ραψάνης. Ένα μουσείο διαφορετικό και εξαιρετικά ενδιαφέρον, που μας μυεί στα μυστικά της πολύ όμορφης αυτής περιοχής.
Σημ.:
- οι φωτογραφίες του Μουσείου είναι από την φωτογράφο Κατερίνα Λιάπτσιου, τον Γιάννη Ιωαννίδη γραφίστα της Μουτζούρας που έκανε και τα γραφικά του Μουσείου, της εταιρεία Τσάνταλη α.ε. και του αρχείου της βιβλιοθήκης Ραψάνης . Οι ασπρόμαυρες στα καβαλέτα είναι του κ. Τλούπα.
- Οι παραγωγοί που βγάζουν κρασί Ραψάνη είναι η οικ.Τσάνταλη, το κτήμα Λιάπη, ο κ. Ντούγκος και ο κ. Χρυσοχόου.
- Το 1930 αναγνωρίστηκε από το κράτος ως μοναδική ποικιλία και το 1971 πήρε το Π.Ο.Π. (πιστοποιημένη ονομασία προέλευσης)
ΔΕΙΤΕ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
