Ιωάννη Σιδηρά
θεολόγο, εκκλησιαστικό ιστορικό και νομικό
Πτυχές της τοπικής ιστορίας μέσα από την ιστορική διαδρομή των Ηπειρωτών που εγκαταστάθηκαν και έδρασαν στην περιοχή του Ν. Ροδόπης, είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν αυτοί που βρέθηκαν στην αίθουσα της παλιάς νομαρχίας, όπου πραγματοποιήθηκε εκδήλωση με θέμα: «Οι παροικούντες Ηπειρώτες του Ν. Ροδόπης (19ος -20ος αι.), Πρόσωπα και γεγονότα» και με ομιλητή τον θεολόγο, εκκλησιαστικό ιστορικό και νομικό κ. Ιωάννη Σιδηρά. Η εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Σύλλογο Ηπειρωτών Νομού Ροδόπης «Ο Άγιος Γεώργιος ο εξ Ιωαννίνων», σε συνεργασία με τη Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, ήταν αφιερωμένη στα εκατό χρόνια από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων καθώς και στο γνήσιο τέκνο αυτής, τον αοίδιμο Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, ο οποίος κατάγονταν από την Ήπειρο.
Η εκδήλωση συγκέντρωσε το ενδιαφέρον του κοινού της πόλης καθώς η αίθουσα ήταν κατάμεστη από ανθρώπους όλων των ηλικιών. Παρόντες από πλευράς φορέων ήταν ο Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής κ.κ. Παντελεήμων, που εκπροσώπησε τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και διάβασε τον χαιρετισμό του, ο δήμαρχος Κομοτηνής κ. Πετρίδης, ο αντιπεριφερειάρχης, κ. Δαμιανίδης, η πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Μενεσελίδου, η πρόεδρος της ΔΚΕΠΠΑΚ κ. Λιβεριάδου, ο Πρόεδρος του Κέντρου Μέριμνας και Αλληλεγγύης κ. Σωτηρακόπουλος, ο πρόεδρος του ΤΕΕ Θράκης, κ. Παπαθανασίου, ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ροδόπης, κ. Κυμπαρίδης, κληρικοί από τις Μητροπόλεις Μαρωνείας και Κομοτηνής και Αλεξανδρουπόλεως, εκπρόσωπος του Τμήματος Δοκίμων Αστυφυλάκων, εκπρόσωπος της Σχολής Αστυνομίας, εκπρόσωπος της Αστυνομικής Διεύθυνσης Ροδόπης, πρόεδροι και μέλη πολιτιστικών και μορφωτικών Συλλόγων.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με την ανάγνωση του χαιρετισμού του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου από τον Μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής κ.κ. Παντελεήμονα, ακολούθησε η ανάγνωση των χαιρετισμών που απέστειλαν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμος, ο πρώην υπουργός και βουλευτής Ροδόπης Ευριπίδης Στυλιανίδης, ο πρώην βουλευτής Γιώργος Πεταλωτής, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο δήμαρχος Ιωαννίνων και η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος. Ακολούθησε σύντομη ομιλία του Προέδρου του Συλλόγου Ηπειρωτών Ροδόπης «Ο Άγιος Γεώργιος ο εξ Ιωαννίνων», κ. Γιάννη Τσαμπάζη, που αναφέρθηκε συνοπτικά στην παρουσία και στην προσφορά των Ηπειρωτών σε διάφορους τομείς και στη συνέχεια ο θεολόγος, εκκλησιαστικός, ιστορικός κ. Ιωάννης Σιδηράς, αναφέρθηκε στην παρουσία και στη δράση και στην προσφορά των Ηπειρωτών στην περιοχή μας και όχι μόνο, με βάση την ιστορική έρευνα που πραγματοποίησε στα αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δημοσίων εγγράφων, εγγράφων που του κατετέθησαν από παλιούς Κομοτηναίους, χριστιανών και μουσουλμάνων. Ο Σύλλογος Ηπειρωτών στο τέλος τίμησε τον κ. Σιδηρά με την προσφορά αναμνηστικής πλακέτας ενώ από την πλευρά του ο κ. Σιδηράς δώρισε στο σύλλογο το βιβλίο «Ιστορικό Φιλοτελικό Λεύκωμα Θράκης (1850-1923), του Ελευθέριου Τσινταράκη από τις εκδόσεις «Παρατηρητής». Την εκδήλωση έκλεισε το χορευτικό τμήμα του Συλλόγου με χορούς της Ηπείρου υπό τον ήχο του κλαρίνου.
Να σημειωθεί ότι στον προθάλαμο της εκδήλωσης φιλοξενούνταν έκθεση που απέστειλε ο δήμος Ιωαννίνων σχετική με την απελευθέρωση της πόλης καθώς και έκθεση φωτογραφιών του Συλλόγου Ηπειρωτών σχετική με την παρουσία και τη δράση των Ηπειρωτών στην πόλη μας.
Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής Παντελεήμων «Οι Ηπειρώτες παραδείγματα ζωής και δράσης αξιομίμητα και αξιέπαινα»
Ο Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής Παντελεήμων αναφέρθηκε στην εγκατάσταση των Ηπειρωτών στην περιοχή της ευρύτερης Θράκης από τον 17ο αιώνα, αλλά και στη δράση τους στην ευρύτερη περιοχή προσφέροντας, όπως είπε, «παραδείγματα ζωής και δράσης αξιομίμητα και αξιέπαινα. Ταυτοχρόνως διετήρησαν την ιδέα της ηπειρώτικης καταβολής τους, δεν ξέχασαν τους τόπους προέλευσης για αυτό και ο εορτασμός της 100ης επετείου από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων». Αναφερόμενος στην εκδήλωση την χαρακτήρισε «εκπλήρωση χρέους, σεβασμού προς τον τόπο καταγωγής, για απότιση φόρου τιμής στους ήρωες αγωνιστές του νικηφόρου εκείνου πολέμου και για έκφραση της συγκίνησης που όλο το γένος βίωσε στο άκουσμα της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας της Ηπείρου, όπως την εξέφρασε ο ποιητής με τους επίκαιρους στίχους του. «Τα πήραμε τα Γιάννενα, μάτια πολλά το λεν΄ όπου γελούν και κλαιν’». Μια πατριωτική συγκίνηση που θα πρέπει να μας εμπνέει και στους χαλεπούς καιρούς μας», σημείωσε, ενώ στη συνέχεια αναφερόμενος στον αοίδιμο Πατριάρχη Αθηναγόρα τόνισε ότι πρόκειται για «ένα Πατριάρχη που έζησε τις μεγάλες αλλά και τραγικές στιγμές της Ρωμιοσύνης της πόλης, που πόνεσε και μάτωσε μαζί της, που βίωσε τους διωγμούς και την παρακμή των τελευταίων Βυζαντινών, αλλά και ταυτοχρόνως έβαλε τις βάσεις για μια νέα ακμή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, για τη διεθνή αναγνώριση και σεβασμό που απολαμβάνει σήμερα η πρωτόθρονη Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως και ο Προκαθήμενός της σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου».
Ιωάννης Τσαμπάζης: «Η ιστορία της Θράκης παράλληλη με την ιστορία των Ηπειρωτών που ήρθαν εδώ».
Στην ομιλία του ο πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών Νομού Ροδόπης «Ο Άγιος Γεώργιος ο εξ Ιωαννίνων», Ιωάννης Τσαμπάζης αναφέρθηκε επιγραμματικά στα γεγονότα της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων στις 21 Φεβρουαρίου του 1913 Μεταφέροντας τα συναισθήματα των εδώ Ηπειρωτών έκανε λόγο για χαρά, περηφάνια και νοσταλγία για τις πατρίδες των προγόνων. «Η ιστορία της Θράκης είναι παράλληλη με την ιστορία των πατριωτών από την Ήπειρο που ήρθαν, έκτισαν, ρίζωσαν, αγάπησαν, δημιούργησαν, μετέφεραν την μόρφωσή τους που ήταν πολύτιμη και περιζήτητη, επένδυσαν στον τόπο αυτό που έγινε δεύτερη πατρίδα τους. Έδωσαν αξιόλογους αγώνες για την περιοχή αυτή, τα έργα τους, τα ευεργετήματά τους, τα ονόματά τους, τους επέτρεψαν να γράψουν με χρυσά γράμματα το όνομα «Εύανδρος Ήπειρος» στην ιστορία της περιοχής». Ο κ. Τσαμπάζης αναφέρθηκε επίσης στην προσφορά των Ηπειρωτών στην πολιτική, πολιτιστική και οικονομική ζωή της περιοχής, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στους δημάρχους της πόλης που είχαν την καταγωγή τους από την Ήπειρο και ευχήθηκε και ο νυν δήμαρχος, κ. Πετρίδης, Ηπειρώτης στην καταγωγή, «να προσθέσει με χρυσά γράμματα στην ιστορία της Ευάνδρου Ηπείρου».
«Οι Ηπειρώτες πάνω απ’ όλα υπήρξαν πατριώτες και ευεργέτες. Αρχές τους ήταν η πατρίδα και η Ορθοδοξία. Οι Ηπειρώτες έκτισαν στην κυριολεξία την Ελλάδα από την αρχή», τόνισε ο κ. Τσαμπάζης αναφέροντας παραδείγματα που αφορούν σε ευεργεσίας Ηπειρωτών, και συγκεκριμένα μεταξύ αυτών το Ζάππειο Μέγαρο, το Θωρηκτό Αβέρωφ, το Αστεροσκοπείο Αθηνών, τη Ριζάρειο Σχολή, τη Γεννάδιο και πολλά άλλα τόσο σε εθνικό όσο και τοπικό επίπεδο. «Οι Ηπειρώτες άνθρωποι της παράδοσης, της οικογένειας, οικονόμοι, μεγάλοι έμποροι, μάστορες, πετράδες, αργυροχρυσοχόοι, με μεγαλύτερο τους όπλο την τιμιότητα και την πίστη τους στην Ορθοδοξία κατέκτησαν τον κόσμο, ευεργέτησαν την πατρίδα τους, και δικαιολογημένα μπορούν να βροντοφωνάξουν ότι η Εύανδρος Ήπειρος ήταν «πρώτη στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα»», κατέληξε.
Ιωάννης Σιδηράς: «Οι Ηπειρώτες ήταν είναι και παραμένουν «πρώτοι στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα».
Στοιχεία που αφορούν στην ιστορική διαδρομή, στη δράση και στην προσφορά των Ηπειρωτών στην περιοχή έδωσε στην πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του ο θεολόγος, εκκλησιαστικός ιστορικός και νομικός κ. Ιωάννης Σιδηράς. Όπως είπε η ιστορική Ηπειρωτική παροικία του Νομού Ροδόπης έχει ζωή σχεδόν εκατόν πενήντα χρόνων καθώς στα 1940 με 1850 εγκαθίστανται οι πρώτοι Ηπειρώτες στο νομό ως μόνιμοι κάτοικοι της Κομοτηνής. Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν διερχόμενοι με τα καραβάνια τους, ίδρυσαν το πρώτο χωριό, που είναι η Κίρκη του Νομού Ροδόπης. Ο κ. Σιδηράς είπε πως οι Ηπειρώτες ήταν περίφημοι πετράδες ή δουλγέρηδες ή ντουλγέρηδες ,δηλαδή κτίστες επιφανείς και περιζήτητοι οι οποίοι σε όλη τη Βαλκανική και σε όλο το ενιαίο γεωγραφικό τμήμα της Θράκης έως και την Κωνσταντινούπολη ανήγειραν σπίτια εκκλησιές γέφυρες πηγάδια κρήνες σχολεία και δια΄φορα άλλα δημόσια κτίρια.
Η αρχική παρουσία των παλαιών Κομοτηναίων Ηπειρωτών είναι του Μιχαήλ Σούζου του Χατζηκωνσταντή Ζωίδη, του Καστάνια, του Σίτη, του Σκουτέρη, του Ζησιάδη και έπονται οι Μαλιόπουλος, Μουζιόπουλος, Ζωίδης, Λάλας, Δομπόλης και πολλοί άλλοι. Οι Ηπειρώτες υπήρξαν δωρητές εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, όπως το Νηπιαγωγείο που βρίσκεται στο προαύλιο του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Κομοτηνής ,που είναι δωρεά του προπάτορος της οικογένειας Ζωίδη, δηλαδή του Χατζηκωνσταντή Ζωίδη, μεγάλοι δωρητές χρηματικών ποσών σε όλους τους ναούς του Καζά Γκιουμουλτζίνης, εθνικοί ευεργέτες, διότι ενδιαφέρονταν για την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος και ενίσχυαν οικονομικά την εύρυθμη και απροσκόπτη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων του Καζά Γκιουμουλτζίνης. Κατείχαν δημόσια αξιώματα, όπως επίτροποι σε εκκλησιές που για εκείνη την εποχή ήταν θέση κύρους, μέλη της εφοροδημογεροντίας, της Κοινοτικής Αντιπροσωπείας και της Σχολικής Εφορευτικής Επιτροπής, υποδήμαρχοι θεσμός που δεν υπάρχει στο ελεύθερο κράτος, επί οθωμανικής ακόμα αυτοκρατορίας, μέλη του Εμπορικού, Τεχνικού και Αγροτικού Επιμελητηρίου, όπως ο Σκουτέρης, μέλη της Οθωμανικής τοπικής Τράπεζας όπως ο Λάλας.
Συμβολή των Ηπειρωτών στον αγώνα κατά των Βουλγάρων
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη δράση και στην αντίστασή τους εναντίον της βουλγαρικής παρουσίας στη Θράκη. Εν μία νυκτί όπως είπε οι Σκουτέρης και Τελωνίδης αγόρασαν τσιφλίκια προκειμένου να αποφευχθεί η Βουλγαρική διείσδυση στη Θράκη. «Οι Ηπειρώτες χρηματοδοτούσαν την προμήθεια όπλων για αντίσταση εναντίον των Βουλγάρων πριν ακόμη τη Βουλγαρική κατοχή, έκαναν επιτροπή αγώνος μυστική με μέλη Ηπειρώτες, υπήρχε η ομάδα κρούσης των νέων που ήταν Ηπειρώτες και βέβαια δεν πρέπει να λησμονήσουμε ότι πολλοί από τους Ηπειρώτες συνελήφθησαν ως όμηροι και οδηγήθηκαν στην Αδριανούτπολη και επέστρεψαν μετά την απελευθέρωση της πόλης μας. Ήταν αυτοί που ανέστησαν την Κομοτηνή μετά το 1920, με πρώτους δημάρχους τον Απόστολο Σούζο και τον Νικόλαο Ζωίδη, ενώ στη συνέχεια μεγάλοι πολιτευτές που αναδείχθηκαν ήταν ο Δημήτριος Μπλέτσας, δήμαρχος που παρασημοφόρισε εξ ονόματος της ελληνικής πολιτείας την ιστορική σημαία της Κομοτηνής που σημειωτέον ράφτηκε κα από Ηπειρώτισσες κοπέλες, μεταξύ των οποίων ήταν Αυδή και Δόξα Σκουτέρη, αδελφές του Λύσσανδρου Σκουτέρη και θυγατέρες του Κωνσταντίνου Σκουτέρη, οι βουλευτές Ζησιάδης, Μπλέτσας και Τάκης Αντωνιάδης, υιός του γνωστού Κώστα Αντωνιάδη, ιδρυτού του προσκοπισμού στον τόπο μας.
Και σήμερα σημαντική η παρουσία των Ηπειρωτών
«Η παρουσία των Ηπειρωτών συνεχίζεται και μέχρι σήμερα με τον κατά το 1928 ιδρυθέντα σημερινό Σύλλογο Ηπειρωτών που τότε ονομάζονταν «Αδελφότης Λαϊστινών», που μετέπειτα ονομάστηκε «Αδελφότητα Ηπειρωτική» και επί της προεδρίας του ιατρού Γούλα, που είναι Ηπειρώτης, πήρε την ονομασία «Άγιος Γεώργιος εξ Ιωαννίνων». Η παρουσία τους αποδεικνύει ότι οι Ηπειρώτες υπήρξαν εύανδροι και στην Ήπειρο και στην Θράκη, ευγενείς ευσεβείς φιλόχριστοι, φιλόθεοι, φιλοπάτριδες, φιλόμουσοι, φιλοπρόοδοι και τελικά δικαίωσαν το στίχο που είναι το σύμβολό τους. Οι Ηπειρώτες ήταν είναι και παραμένουν «πρώτοι στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα»».
Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος: «Βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόxευτος»
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής ανάγνωσε το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου στο οποίο ο Οικουμενικός Πατριάρχης μετέφερε την χαρά του για τη διοργάνωση της εκδήλωσης. Όπως τονίζονταν στην επιστολή αιτία της χαράς είναι «αφενός μεν το ότι διατηρείτε ζωηράν την ενθύμισιν της ιδιαιτέρας σας πατρίδος καλλιεργούντες την ιστορικήν μνήμην και αναμφιβόλως εμπνεόμενοι υπό της παραδόσεώς σας και ούτως συμβάλλετε εις την διατήρησιν της εθνικής σας ταυτότητος, αφετέρου δε το ότι έχετε την διάθεσιν να τιμήσετε έναν διακεκριμένον πρωθιεράρχην μετά του οποίου σας συνδέει η κοινή καταγωγή, δεικνύοντες την ευσέβειά σας και δια της πράξεως ταύτης ως και δια της αιτήσεως ευλογίας δια την παρούσαν εκδήλωσιν παρά της Μητρός Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας».
Στη συνέχεια στο μήνυμά του ο Οικουμενικός Πατριάρχης επικέντρωσε στο σημαντικό ρόλο που παίζουν οι τέτοιου είδους εκδηλώσεις, γεγονός που έχει επισημανθεί από αρχαιοτάτων χρόνων με το ρητό «βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόxευτος», αλλά και στην ελευθερία του ατόμου η οποία «μολονότι είναι εσωτερική, η αποδέσμευσις, εκ των παθών και η ανεξαρτησία εκ παντός γήινου και προσκαίρου πράγματος, ωστόσο η διαβίωσις υπό συνθήκας δημοκρατικάς και εν εθνική αυτοδιαθέσει προάγει την δημοκρατικότητα, συμβάλλει εις την καλλιέργεια των πολιτιστικών αξιών και αναδεικνύει την προσωπικότητα των ανθρώπων. Όθεν και δικαίως λογίζεται και η εξωτερική αύτη ελευθερία μέγα αγαθόν υπέρ του οποίου αξίζει να θυσιάσει τις και αύτην την ζωήν του, όπερ και πολλάκις εγένετο. Ο επετειακός ούτος εορτασμός της απελευθερώσεως των Ιωαννίνων, ος και οιουδίτινος τόπου έχει σκοπό να υπομνήση ημάς τας θυσίας εις τας οποίας οφείλομεν το πολύτιμον αγαθόν της ελευθερίας, το ήθος των προγόνων ημών και το ημέτερον χρέος έναντι εκείνων και της προσφοράς των ώστε να πορευόμεθα ως άξια και ευγνώμονα τέκνα των εργαζόμενοι δε αυτοθυσίαν υπέρ ευδοκιμήσεως του γένους και ευρύτερον, της μεγάλης οικογενείας του Αδάμ εν συνόλω. Υπό το πνεύμα τούτον η τιμητική μνεία του εκ των προκατόχων ημών αοιδίμου Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρου ουδόλως απάδει προς την επέτειον διότι και ούτος συγκαλείται εις τους ευκλεείς γόνους της ενδόξου Ηπείρου, εις τους οποίους μετ’ ευγνωμοσύνης αποβλέπομεν ως εις πρότυπα δια την καθαρότητα και το φιλάιον του βίου».
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναφέρθηκε στην προσφορά του Αθηναγόρου ως Οικουμενικού Πατριάρχη προς την κατεύθυνση «προσεγγίσεως Ανατολής και Δύσεως». Εν κατακλείδι ευχήθηκε «καρποφόρον τον εορτασμόν της σημαντικής ταύτης δι’ ημάς ημέρας και δεόμεθα του πανοικτίρμονος Θεού όπως διατηρεί πάντας ημάς εν υγεία, ενότητι και αγαπητική διαθέσει προσφοράς προς το Γένος και πάντα άνθρωπο».