Γράφει ο Κωνσταντίνος Βαθιώτης, πρ. Αναπλ. Καθηγητής Ποινικού Δικαίου
Είναι πολλά τα ύποπτα στοιχεία που στηρίζουν την εκδοχή ότι η ιδέα να οργανωθεί ένας μαζικός εμβολιασμός, ει δυνατόν ολόκληρου του πλανήτη, δεν διαμορφώθηκε στο πλαίσιο προβλέψεων για τις επικείμενες συμφορές του πλανήτη, αλλά ήταν προϊόν σχεδιασμού από παγκόσμια κέντρα εξουσίας για το γκρέμισμα του παλαιού και το ξαναχτίσιμο ενός νέου εφιαλτικού κόσμου με πολίτες οιονεί σκλάβους (πρβλ. το σύνθημα της Νέας Τάξης Πραγμάτων “build back better”· αναφορικά με τα στοιχεία αυτά βλ. συνοπτικά Βαθιώτη, Από την τρομοκρατία στην πανδημία. Υποχρεωτικές ιατρικές πράξεις στον πόλεμο κατά του αόρατου εχθρού, εκδ. Αλφειός, Αθήνα 2021, 2η έκδ., σελ. 123 επ.).
Ένα πρόσθετο στοιχείο, η σημασία του οποίου δεν είχε αναδειχθεί μέχρι σήμερα, συνδέεται με το Θερινό Σχολείο που πραγματοποιήθηκε κατά το χρονικό διάστημα 26-30 Αυγούστου 2019 στη γερμανική πόλη Erfurt από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας σε συνεργασία με το ομώνυμο πανεπιστήμιο.
Στόχος αυτού του Θερινού Σχολείου (υπό την ονομασία Behavioural Insights Summer School: BISS) ήταν να ενισχυθεί η ικανότητα των συμμετεχόντων να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους φραγμούς και τους μοχλούς προώθησης που σχετίζονται με τον εμβολιασμό των κύριων ομάδων-στόχων και, επί αυτής της βάσεως, να αναπτυχθούν πιο αποτελεσματικές και οικονομικά αποδοτικές αποκρίσεις στις προκλήσεις εκείνες οι οποίες σχετίζονται με τη θετική ή την επιφυλακτική στάση που τηρούν απέναντι στον εμβολιασμό οι πολίτες των κρατών-μελών.
Στο εγχειρίδιο του Π.Ο.Υ. (“Προσαρμογή Προγραμμάτων Ανοσοποίησης” [Tailoring Immunization Programmes]) που διανεμήθηκε σε όσους εκπροσώπους κρατών έλαβαν μέρος –π.χ. από Βουλγαρία, Δανία, Ελλάδα, Ισραήλ, Ιταλία, Κροατία, Μαυροβούνιο, Τουρκία, Ουκρανία– εντυπωσιάζει η αναλυτική και επιστημονικά τεκμηριωμένη παρουσίαση των μεθόδων που πρέπει να ακολουθηθούν για να υλοποιηθεί ο στόχος του εμβολιασμού σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού· εκ του αποτελέσματος παρατηρείται ότι οι μέθοδοι αυτές ακολουθήθηκαν σαν τυφλοσούρτης για την προώθηση των εμβολίων κατά του κορωνοϊού.
Στο πεδίο της πειθούς (persuasion) συνιστάται η επίκληση του επιχειρήματος της ανοσίας της αγέλης (herd immunity) και η προβολή της θέσης ότι όποιος εμβολιάζεται «κάνει το σωστό» ανταποκρινόμενος στην κοινωνική ευθύνη που του αναλογεί («οι άνθρωποι είναι κοινωνικά ζώα [social animals] και γι’ αυτό θα δείξουν μεγαλύτερη προθυμία να εμβολιασθούν, αν συνειδητοποιήσουν ότι, όταν εμβολιάζονται προστατεύουν τους άλλους, όπως και οι άλλοι τους προστατεύουν με τον ίδιο τρόπο»).
Στην ίδια κατηγορία αναφέρονται τόσο οι τρόποι παρότρυνσης των πολιτών να εμβολιασθούν (incentivization), όπως είναι η επιβράβευση των εμβολιαζόμενων παιδιών και εφήβων ή η αποζημίωση του προσωπικού υγείας που πραγματοποιεί τους εμβολιασμούς, όσο και η έσχατη λύση του καταναγκασμού (coercion).
Επιπροσθέτως, στο εν λόγω εγχειρίδιο γίνεται ένας καθοριστικής σημασίας συσχετισμός με τους ψυχολογικούς παράγοντες που επιδρούν επί της συμπεριφοράς των ανθρώπων, οι οποίοι καλούνται να εκδηλώσουν θετική στάση ως προς το εγχείρημα του μαζικού εμβολιασμού και εν τέλει να αποφασίσουν να εμβολιασθούν. Σε αυτό το πλαίσιο καταγράφονται τα ακόλουθα ψυχολογικά ευρήματα που προτείνεται να αξιοποιηθούν κατά τον σχεδιασμό της διαδικασίας του εμβολιασμού:
– Επειδή οι άνθρωποι προτιμούν τις απλές επιλογές (simple choices), ο ορυμαγδός πληροφοριών και απόψεων επιδρά πάνω τους αγχωτικά, δυσχεραίνοντας τη λήψη απόφασης αλλά και την αλλαγή της συμπεριφοράς τους. Ως εκ τούτου, οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων ανοσοποίησης πρέπει να αποβλέπουν στην παρουσίαση λύσεων που δεν θα είναι υπερβολικά περίπλοκες και φορτωμένες με πολλές πληροφορίες (less may be more). Ένα σχέδιο μαζικού εμβολιασμού θα πρέπει να είναι εύκολο να κατανοηθεί ήδη με μια πρώτη ματιά.
– Επειδή οι άνθρωποι προτιμούν τα καθιερωμένα (status quo), είναι ευκολότερο να αποδεχθούν μια συμπεριφορά που τους παρουσιάζεται ως δεδομένη-προεπιλεγμένη (default) παρά ως ανοικτή επιλογή (open choice).
– Επειδή η ανθρώπινη φύση είναι συντηρητική, άπαξ και σταθεροποιηθεί με συγκεκριμένο τρόπο η αντίληψη για ένα γεγονός ή μια κατάσταση, φιλτράρεται κάθε νέα, σχετική πληροφορία. Ως άνθρωποι έχουμε την τάση να εμπιστευόμαστε πληροφορίες που συμπορεύονται με ό,τι ήδη πιστεύουμε και αναζητούμε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις μας. Εξ αυτού του λόγου, προτού θεσπισθεί ο υποχρεωτικός εμβολιασμός, συνιστάται η εξασφάλιση συνεργασίας με διαμορφωτές της κοινής γνώμης, οι οποίοι θα συμβάλουν ώστε να χτισθούν τα θεωρητικά θεμέλια για την θετική υποδοχή των νέων νόμων. Με την ίδια λογική, η εμπειρία του πρώτου εμβολιασμού θα πρέπει να διαφημισθεί ως ευχάριστη.
– Επειδή πολλές φορές το συναίσθημα είναι ισχυρότερο της λογικής, οι άνθρωποι έχουν την τάση να αποφασίζουν διαισθητικά ή να καθορίζουν τη στάση τους με βάση την πρώτη σκέψη που έρχεται στο μυαλό τους. Έτσι, οι παρενέργειες ενός εμβολίου φαντάζουν ως πιθανότερη εκδοχή σε σχέση με τις επιπτώσεις της νόσου κατά της οποίας διοργανώνεται ο εμβολιασμός. Γι’ αυτό θα πρέπει να υπερτονίζονται οι συνέπειες της αποφυγής του εμβολιασμού.
– Στο πεδίο της εκτίμησης του ρίσκου, οι άνθρωποι έχουν την τάση να ενδιαφέρονται περισσότερο να μη χάσουν τα κεκτημένα τους (loss aversion) παρά να εξασφαλίσουν νέα αποκτήματα. Παράλληλα, δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στην πληροφόρηση με αρνητικό περιεχόμενο («υπάρχει κίνδυνος» παρά σε εκείνη με θετικό περιεχόμενο («δεν υπάρχει κίνδυνος»). Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι τα αρνητικά μηνύματα που προέρχονται από αντιεμβολιαστές είναι πιθανό να εκληφθούν ως αληθή και έτσι να ασκήσουν σημαντική επίδραση. Επίσης, η παρουσίαση της ανάγκης εμβολιασμού, ιδίως σε ό,τι αφορά το συσχετιζόμενο ρίσκο, πρέπει να γίνει με πολύ προσεκτικό τρόπο και να αποφεύγεται η χρήση επιθετικής ορολογίας, όταν επιχειρείται να εξηγηθεί ότι ο εμβολιασμός είναι πράξη χαμηλού ή ανύπαρκτου ρίσκου.
– Επειδή τα κίνητρα διαμορφώνουν σε σημαντικό βαθμό την ανθρώπινη συμπεριφορά, ειδικότερα όταν επιβραβευόμαστε για κάτι που κάναμε, είναι πολύ πιθανό να το επαναλάβουμε, ενώ, όταν τιμωρούμαστε, έχουμε την τάση να μην το επαναλάβουμε, συνιστάται η επιδεικτική επιβράβευση εκείνων που εμβολιάσθηκαν, προκειμένου να κινητοποιηθούν προς την ίδια κατεύθυνση όσοι παρακολουθούν την επιβράβευση. Με το ίδιο πνεύμα προτείνεται η δημόσια έκφραση συγχαρητηρίων και ευχαριστιών στα πρόσωπα που συνέβαλαν στο χτίσιμο τους τείχους ανοσίας.
– Επειδή οι άνθρωποι έχουν την τάση να υποθέτουν ότι κάτι είναι σωστό όταν το ακούν συνεχώς, συνιστάται η αποφυγή αναφοράς σε επαναλαμβανόμενες αναλήθειες που πρέπει επιπλέον να ανασκευασθούν. Στη θέση τους πρέπει να αναδειχθεί ένα κεντρικό μήνυμα με όσο το δυνατόν πιο απλές λέξεις και διατύπωση, ώστε να γίνεται εύκολα κατανοητό από το ευρύ κοινό, ακριβώς όπως τα αντίστοιχα μυθεύματα.
Είναι άραγε τυχαίο ότι ένα Θερινό Σχολείο με στόχο τη διαμόρφωση εμβολιαστικής κουλτούρας διοργανώθηκε λίγους μόνο μήνες πριν από την κήρυξη της πανδημίας του κορωνοϊού;
Και είναι πάλι τυχαίο ότι για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πανδημίας ακολουθήθηκαν πιστά οι κατευθυντήριες γραμμές και υποδείξεις που περιέχονται στο επίμαχο εγχειρίδιο; Ειδικότερα:
– Τυχαίως προπαγανδίζονται τα νέας τεχνολογίας εμβόλια κατά του κορωνοϊού ως η «μόνη λύση», ως «δώρο της επιστήμης» αλλά και ως «δώρο Θεού»;
– Τυχαίως από την μια πλευρά ανακοινώνονται κατά καιρούς λιχουδιές εμβολιαστικής επιβράβευσης ιδίως για τις νεαρές ηλικίες (π.χ. ψηφιακό πορτοφόλι 150 € ή δωρεάν Gigabytes), ενώ από την άλλη πλευρά όσοι αρνούνται να εμβολιασθούν τιμωρούνται με αναστολή εργασίας/καθήκοντων, με διοικητικά πρόστιμα ή με διάφορες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού;
– Τυχαίως δραστηριοποιούνται επί μακρόν διάσημες-επιδραστικές προσωπικότητες, μεταξύ αυτών και καθηγητές Νομικών Σχολών (ιδίως εκείνοι που έχουν εντρυφήσει στα συμπεριφορικά οικονομικά), ώστε μέσω της τυποποιημένης επιχειρηματολογίας τους να προλειάνουν το έδαφος για την αποδοχή του υποχρεωτικού εμβολιασμού;
– Τυχαίως στοχοποιούνται και δαιμονοποιούνται οι αντίθετες φωνές που τόλμησαν να αμφισβητήσουν την ορθότητα αλλά και τη νομιμότητα ενός τέτοιου μέτρου που εφαρμόζεται με πρωτοφανή αναλγησία από τους διαχειριστές της υγειονομικής κρίσης;
– Τυχαίως εντάχθηκε και η δημόσια υγεία ως αντικείμενο αξιόποινης διασποράς ψευδών ειδήσεων στο νέο άρθρο 191 ΠΚ και τυχαίως εξεδόθη στις 23.2.2022 η Σύσταση της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής «για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης κατά την υγειονομική κρίση της Covid-19»;
– Τέλος, τυχαίως αποσιωπώνται οι παρενέργειες των εμβολίων και εξυμνούνται τα οφέλη του εμβολιασμού, ενώ ο πυλώνας της εμβολιαστικής εκστρατείας θεμελιώνεται στην αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης με χρήση μιλιταριστικής ορολογίας, ώστε ο πολίτης να αντιμετωπίζεται ως «οπλίτης» που οφείλει να εκτελέσει το καθήκον του υπέρ της δημόσιας υγείας, πολεμώντας στο κοινό μέτωπο κατά του αόρατου εχθρού;
Τα ερωτήματα ρητορικά, αλλά δυστυχώς στην εκπνοή του χρόνου. Η “φιλάνθρωπη” Νέα Τάξη Πραγμάτων μας είχε εφοδιάσει εγκαίρως με πολλά σημάδια, αλλά οι λαοί δεν τα ακολούθησαν. Τώρα θα πληρώσουν το τίμημα, και οι νεοταξίτες θα αναφωνήσουν αλαζονικά: «Εμείς σας τα λέγαμε, αλλά εσείς αδιαφορούσατε. Δικό σας λοιπόν το φταίξιμο! Ας προσέχατε! Ατομική η ευθύνη σας!».