Πρόσφατα κυκλοφόρησε τό καινούργιο βιβλίο τοῦ συνεργάτη μας Ἀρχιμανδρίτου π. Χρίστου Κυριαζόπουλου «Ἀνθολόγιο ὄχι πολύ γνωστῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων καί ποιητῶν».
Ὁ ἀναγνώστης θά συναντήσει σ’ αὐτό μεγάλους λυρικούς ποιητές, τούς προσωκρατικούς φιλοσόφους, ἱστορικούς τῶν ἑλληνιστικῶν χρόνων, Ἀλεξανδρινούς γραμματικούς-φιλολόγους, ὄχι τόσο πολύ γνωστούς φιλοσόφους, σοφιστές τῆς λεγόμενης Δεύτερης Σοφιστικῆς, νεώτερους ρήτορες καί ποιητές, μαθηματικούς, ἀστρονόμους, γιατρούς, μουσικούς, λεξικογράφους, Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας πού ἦταν κλασικοί φιλόλογοι κ.ἄ.‧ θά συναντήσει πολλά ὀνόματα πού τοῦ εἶναι παντελῶς ἄγνωστα.
Τό βιβλίο χωρίζεται σέ εἴκοσι ἕνα κεφάλαια. Στήν ἀρχή κάθε κεφαλαίου προηγεῖται μιά γενική εἰσαγωγή καί στή συνέχεια παρουσιάζονται οἱ συγγραφεῖς, πρῶτα μέ μιά σύντομη γνωριμία μαζί τους καί κατόπιν μέ τήν παράθεση χαρακτηριστικῶν ἀποσπασμάτων τῶν ἔργων τους καθώς καί κάποιες μαρτυρίες νεώτερων συγγραφέων μέ ἀποσπάσματα ἀπολεσθέντων ἔργων τους. Ὅλα τά πρωτότυπα ἀποσπάσματα μεταφράζονται στά νέα ἑλληνικά.
Στό ξεκίνημα ἤδη τοῦ βιβλίου παρατίθενται τριάντα ἕνα «Παραθέματα» λόγων ξένων εἰδικῶν, παλαιότερων καί νεώτερων, πού γνώρισαν σέ βάθος καί ἐκτίμησαν πάρα πολύ τήν ἑλληνική σκέψη.
Στό τέλος ἀκολουθοῦν εἴκοσι ἕνα Παραρτήματα στά ὁποῖα ἐπεξηγοῦνται καί ἀναλύονται ὡρισμένα σημεῖα τοῦ βιβλίου, πλαισιωμένα ἀπό ἐνδιαφέρουσες προεκτάσεις.
Τά περιεχόμενα καταγράφονται πολύ ἀναλυτικά, ἔτσι ὥστε ὁ ἀναγνώστης νά ἀποκτᾶ μιά καλή ἐποπτική εἰκόνα ἡ ὁποία τοῦ ἐπιτρέπει νά κινηθεῖ μέ ἄνεση στόν «χῶρο» τῆς ὕλης τοῦ βιβλίου.
Τό βιβλίο ἀπευθύνεται ὄχι μόνον σέ φιλολόγους, ἀλλά καί σέ ὅλους ὅσοι ἀγαποῦν τό μεγαλεῖο τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας.
Παραθέτουμε δείγματα ἀπό τά «Παραθέματα», τά Κείμενα καί τά Παραρτήματα:
ΑΠΟ ΤΑ «ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ» (σελίδες 24, 25, 28)
- Ulrich von Wilamowitz–Moellendorff (Οὔλριχ Μέλεντορφ Βιλαμόβιτς, 1848-1931, κορυφαῖος Γερμανός φιλόλογος, «πατριάρχης» τῆς κλασικῆς φιλολογίας. Δίδαξε στά πανεπιστήμια τοῦ Βερολίνου καί τοῦ Γκέτινγκεν. Ἦταν βαθύς γνώστης τῶν κλασικῶν γλωσσῶν, τῆς παπυρολογίας, τῆς μετρικῆς καί τῆς ἐπιγραφικῆς καί ἐμβριθής κριτικός τῶν ἀρχαίων κειμένων. Ὑπῆρξε μέλος τῆς Πρωσικῆς Ἀκαδημίας Ἐπιστημῶν):
«Κάθε λαός εἶναι ὑπερήφανος γιά τίς πνευματικές του κατακτήσεις· ἀλλά ἡ ἑλληνική φυλή στέκεται ψηλότερα ἀπό κάθε ἄλλη, διότι ἔχει τό μεγάλο πλεονέκτημα νά εἶναι ἡ μητέρα κάθε πολιτισμοῦ».
- π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ (1896-1993, κατά κόσμον Σεργκέι Σεμιόνοβιτς Σαχάρωφ∙ ἑλληνομαθέστατος Ρῶσος ἱερομόναχος, ἀπό τίς 27/11/2019 ἅγιος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Γεννήθηκε στή Μόσχα, τό 1925 ἔγινε μοναχός στό Ἅγιον Ὄρος, ἐνῶ τό 1963 ἵδρυσε στό Ἔσσεξ τῆς Ἀγγλίας τήν Ἱερά Μονή τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου∙ ἐκεῖ καί πέθανε. Οἱ σκέψεις πού ἀκολουθοῦν προέρχονται ἀπό τό βιβλίο του «Ὀψόμεθα τόν Θεόν καθώς ἐστι», Ἔσσεξ 1993, 373-376):
«Οἱ Ἕλληνες διά τῆς φιλοσοφίας ἔφθασαν εἰς τά ὑψηλότερα δυνατά ὅρια ἀναπτύξεως τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος καί διά τῆς γλώσσης παρουσίασαν τήν τελειοτέραν δυνατήν μορφήν ἐκφράσεως τοῦ ἀνθρωπίνου λόγου. Τήν μορφήν ταύτην τῆς ἐκφράσεως προσέλαβε καί ἐχρησιμοποίησε κατά Πρόνοιαν Θεοῦ εἰς τήν λατρείαν ἐπί δύο χιλιετίας ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ».
- Jacqueline de Romilly (Ζακλίν ντέ Ρομιγί, 1913-2010, Γαλλίδα κλασική φιλόλογος καί ἑλληνίστρια, ἀπό τίς πιό ἐξέχουσες προσωπικότητες στόν χῶρο τῶν ἀρχαιοελληνικῶν σπουδῶν στόν 20ό αἰώνα. Δίδαξε στά πανεπιστήμια τοῦ Μπορντώ, τῆς Λίρ καί τῆς Σορβόνης καθώς καί στό College de France. Διετέλεσε μέλος τῆς Γαλλικῆς Ἀκαδημίας καί Ἀκαδημιῶν ἄλλων χωρῶν. Τὰ παρακάτω ἀποσπάσματα προέρχονται ἀπὸ τὸ βιβίο της Les Cahiers de Science et vie, 97, Φεβρουάριος 2007, 113):
«Ὅποιος λαός σήμερα σκέπτεται, σκέπτεται ἑλληνικά, ἔστω κι ἄν δέν τό ὑποπτεύεται».
«Ὅλες σχεδόν οἱ ἀξίες γιά τίς ὁποῖες μίλησαν οἱ Ἕλληνες πρίν ἀπό εἴκοσι αἰῶνες, αὐτές οἱ μεγάλες ἰδέες πού καθιστοῦν τόν ἄνθρωπο μέτρο ὅλων τῶν πραγμάτων, πού θεμελιώνουν τόν πολιτισμό μας καί τροφοδοτοῦν τό τεράστιο ρεῦμα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ ἀνθρωπισμοῦ…εἶναι ἀξίες πού θά μποροῦσα νά τίς ὀνομάσω πολιτικές ἀπό τήν ἄποψη ὅτι ὑλοποιοῦνται στή δημοκρατία».
ΑΠΟ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Βακχυλίδης ὁ Κεῖος (σελίδα 100)
«ΔΙΘΥΡΑΜΒΟΣ IΙI, ΗΪΘΕΟΙ Ἤ ΘΗΣΕΥΣ 1-23, 39-46:
Ἀποσπάσματα:
Κυανόπρῳρα μὲν ναῦς μενέκτυπον
Θησέα δὶς ἑπτά τ᾽ ἀγλαοὺς ἄγουσα
κούρους Ἰαόνων
Κρητικὸν τάμνε πέλαγος·
τηλαυγέϊ γὰρ ἐν φάρεϊ
βορήϊαι πίτνον αὖραι
κλυτᾶς ἕκατι πελεμαίγιδος Ἀθάνας·
κνίσεν τε Μίνωϊ κέαρ
ἱμεράμπυκος θεᾶς
Κύπριδος ἁγνὰ δῶρα·
χεῖρα δ᾽ οὐκέτι παρθενικᾶς
ἄτερθ᾽ ἐράτυεν, θίγεν
δὲ λευκᾶν παρηΐδων·
βόασέ τ᾽ Ἐρίβοια χαλκο-
θώρακα Πανδίονος
ἔκγονον· ἴδεν δὲ Θησεύς,
μέλαν δ᾽ ὑπ᾽ ὀφρύων
δίνασεν ὄμμα, καρδίαν τέ οἱ
σχέτλιον ἄμυξεν ἄλγος,
εἶρέν τε· ‘Διὸς υἱὲ φερτάτου,
ὅσιον οὐκέτι τεᾶν
ἔσω κυβερνᾷς φρενῶν
θυμόν· ἴσχε μεγάλαυχον ἥρως βίαν…
Τῶ σε, πολέμαρχε Κνωσίων,
κέλομαι πολύστονον
ἐρύκεν ὕβριν· οὐ γὰρ ἂν θέλοι-
μ᾽ ἀμβρότοι᾽ ἐραννὸν Ἀοῦς
ἰδεῖν φάος, ἐπεί τιν᾽ ἠϊθέων
σὺ δαμάσειας ἀέκον-
τα· πρόσθε χειρῶν βίαν
δείξομεν· τὰ δ᾽ ἐπιόντα δαίμων κρινεῖ’.
Τόσ᾽ εἶπεν ἀρέταιχμος ἥρως·
τάφον δὲ ναυβάται
φωτὸς ὑπεράφανον
θάρσος.
(=ΔΙΘΥΡΑΜΒΟΣ 3, ΑΓΑΜΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΝΕΕΣ
Ἤ ΘΗΣΕΑΣ 1-23, 39-46:
Ἕνα μελανόπλωρο καράβι ἔσχιζε τό Κρητικό πέλαγος μεταφέροντας τόν θαρραλέο Θησέα μαζί μέ δεκατέσσερις ἐκλεκτούς νέους καί νέες τῆς Ἰωνίας∙ στά πανιά πού λαμποκοποῦσαν φυσοῦσε ὁ βοριάς καί χαίρονταν ἡ ξακουστή ἀσπιδοφόρα Ἀθηνᾶ. Μά τήν καρδιά τοῦ Μίνωα τήν κέντησε ἐπιθυμία ἔντονη σταλμένη ἀπό τήν ἐρωτική θεά, τήν Ἀφροδίτη∙ δέν συγκράτησε λοιπόν τό χέρι του καί τό ἅπλωσε σέ μιά ἀπ’ τίς κοπέλες καί τῆς ἄγγιξε τά ἄσπρα μάγουλα· τότε ἔβγαλε γερή φωνή ἡ Ἐρίβοια, γιά νά τήν ἀκούσει ὁ Θησέας, τοῦ Πανδίονα ὁ ἐγγονός, ὁ χαλκοθωρακισμένος· εἶδε τό πράγμα ὁ Θησέας καί κάτω ἀπ᾽ τά φρύδια στριφογύρισε σκοτεινή ἡ ματιά του∙ πόνεσε βαριά ἡ καρδιά του κι εἶπε στόν Μίνωα: “Γιέ τοῦ ὑπέρτατου Δία, στά στήθια σου μέσα δέν κυβερνᾶς τήν καρδιά σου μέ τρόπο ἁγνό· συγκράτησε, ἥρωα, τήν ὑπερφίαλη βία…
Σοῦ λέω, λοιπόν, πολέμαρχε τῆς Κνωσοῦ· περιόρισε τήν ἐπικίνδυνη ἀλαζονεία σου∙ καλύτερα νά μήν ξαναδῶ τό γλυκό φῶς τῆς ἀθάνατης αὐγῆς, παρά ν᾽ ἀφήσω νά προσβάλεις ἄθελά του κάποιον νέο ἤ μιά νέα ἀπ’ τούς δικούς μου∙ πιό πρίν θά δοκιμάσεις τῶν χεριῶν μου τή δύναμη. Ὁ θεός θά κρίνει ὅσα θά συμβοῦν μετά”. Αὐτά εἶπε ὁ κονταρομάχος ἥρωας∙ καί οἱ ναῦτες ἔμειναν ἔκπληκτοι ἀπό τό περήφανο θάρρος τοῦ ἄνδρα)».
ΤΙΤΛΟΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ (σελίδες 509, 524, 532, 555, 560, 580)
8ο Παράρτημα: Ἑλληνίδες τοῦ μύθου
11ο Παράρτημα: Ἀρχαῖες ἑλληνικές διάλεκτοι – Ἡ Κοινή Ἑλληνική – Ἀττικισμός
14ο Παράρτημα: Ἡ δημοκρατική Ἀθήνα καί οἱ θεσμοί της
16ο Παράρτημα: Ὁ Μηχανισμός τῶν Ἀντικυθήρων
18ο Παράρτημα: Ἡ Προσδοκία τῶν Ἐθνῶν
21ο Παράρτημα: Χρονολογικός πίνακας τῶν κυριώτερων ἱστορικῶν γεγονότων
ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΝΑ ΤΟ ΑΠΟΚΤΗΣΟΥΝ, ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΡΟΥΝ ΕΔΩ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ