Ο οργανισμός υγείας με μη εκλεγμένα μέλη επιθυμεί να μονιμοποιήσει το καθεστώς παρακολούθησης που εγκαθιδρύθηκε την εποχή του Κορωνοϊού
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) παρουσίασε τα σχέδια του για την υιοθέτηση των διαβατηρίων (πιστοποιητικών) εμβολιασμού παγκοσμίως σε μία σειρά προτεινόμενων τροποποιήσεων του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας (2005)», ενός νομικά δεσμευτικού οργάνου που επιβάλλει διάφορους περιορισμούς σε 196 χώρες, όταν o ΠΟΥ κρίνει ότι οι υγειονομικές συνθήκες το επιβάλλουν.
Ενώ οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο χαλαρώνουν τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν κατά την περίοδο του κορωνοϊού, ο μη εκλεγμένος ΠΟΥ προσπαθεί να μονιμοποιήσει το καθεστώς παρακολούθησης και πιστοποιητικών εμβολιασμού που αποτελούσαν σήμα κατατεθέν κατά την περίοδο της πανδημίας.
Η προσπάθεια τροποποίησης του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας (2005)» ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2022 όταν η κυβέρνηση Biden επιχείρησε σιωπηλά να περάσει σημαντικές αλλαγές. Από τότε μέχρι σήμερα, άλλα μέλη του ΠΟΥ έχουν προτείνει τις δικές τους τροποποιήσεις, με τον συνολικό αριθμό να ανέρχεται πλέον στους 307.
Οι προτεινόμενες αλλαγές δίνουν στον ΠΟΥ νέες ενισχυμένες εξουσίες αναφορικά με την δυνατότητα του να κηρύσσει υγειονομικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, ενώ παράλληλα υποχρεώνουν τις χώρες μέλη να τον αναγνωρίζουν ως το κύριο συντονιστικό όργανο κατά τη διάρκεια των έκτακτων αυτών υγειονομικών καταστάσεων.
Παράλληλα, παραθέτουν λεπτομέρειες σχετικά με το πώς ο ΠΟΥ μπορεί να χρησιμοποιήσει τις νέες ενισχυμένες εξουσίες του με στόχο την υιοθέτηση πιστοποιητικών εμβολιασμού διεθνώς, όταν κηρύσσει καταστάσεις έκτακτης υγειονομικής ανάγκης, είτε πιθανής είτε πραγματικής.
Ο «Διεθνής Κανονισμός Υγείας (2005)», στην τρέχουσα μορφή του, ήδη επιτρέπει στον ΠΟΥ να εκδίδει συστάσεις προς τα κράτη μέλη αναφορικά με την «υιοθέτηση πιστοποιητικών εμβολιασμού», «υποχρεωτικότητας εμβολιασμού» καθώς και «παρακολούθησης επαφών των κρουσμάτων».
Οι νέες προτεινόμενες τροποποιήσεις του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας», πάντως, επεκτείνουν κατά πολύ το πεδίο δράσης και αρμοδιότητας του ΠΟΥ και θέτουν τις βάσεις για την εγκαθίδρυση ψηφιακών πιστοποιητικών εμβολιασμού και άλλων μορφών ψηφιακής παρακολούθησης.
Σε νέο κείμενο που έχει προστεθεί, επιτρέπεται στα κράτη μέλη να απαιτούν την επίδειξη «αποτελεσμάτων διαγνωστικών ελέγχων, σε ψηφιακή ή φυσική μορφή», καθώς και «πληροφοριών αναφορικά με τον εμβολιασμό έναντι κάποιας ασθένειας».
Σε άλλη τροποποίηση αναφέρεται ότι «τα έγγραφα που περιέχουν πληροφορίες σχετικά με τον προορισμό του ταξιδιώτη… θα πρέπει ιδανικά να είναι σε ψηφιακή μορφή, με το φυσικό χαρτί να αποτελεί την τελευταία επιλογή», κι ότι αυτές οι πληροφορίες θα χρησιμοποιηθούν για την αναζήτηση επαφών.
Άλλη τροποποίηση ανοίγει τον δρόμο για άλλου τύπου «αποδείξεις και πιστοποιητικά» που μπορούν να σχεδιαστούν από το συντονιστικό όργανο αποφάσεων του ΠΟΥ και να χρησιμοποιηθούν ώστε να «αξιολογήσουν την υγειονομική εικόνα του κατόχου αναφορικά με το βαθμό κινδύνου στο να είναι θετικός σε κάποια ασθένεια». Οι άλλες αυτές αποδείξεις περιλαμβάνουν πιστοποιητικά νόσησης (που αποδεικνύουν ότι κάποιος είναι θετικός σε κάποια ασθένεια) καθώς και πιστοποιητικά ανάρρωσης (που αποδεικνύουν ότι κάποιος ανάρρωσε από κάποια ασθένεια).
Οι εν λόγω τροποποιήσεις του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας», όχι μόνο ανοίγουν το δρόμο για την ευρεία χρήση υγειονομικών διαβατηρίων, ψηφιακών αποδείξεων και ψηφιακών πιστοποιητικών στην μετά Covid εποχή, αλλά δηλώνουν ξεκάθαρα ότι τέτοια πιστοποιητικά θα πρέπει να θεωρούνται εξ ορισμού εγκεκριμένα όταν ο ΠΟΥ κηρύσσει μία υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης διεθνούς ενδιαφέροντος και υπάρχει σενάριο «εθελοντικής συμμετοχής σε εμβολιαστικό πρόγραμμα με φαρμακευτικά προϊόντα που βρίσκονται σε δοκιμαστικό στάδιο ή βρίσκονται σε περιορισμένη διαθεσιμότητα».
Επιπρόσθετα, υποδηλώνουν ότι τα ψηφιακά αυτά υγειονομικά πιστοποιητικά «εμπεριέχουν τρόπους επιβεβαίωσης της αυθεντικότητάς τους μέσω επίσημης ιστοσελίδας, όπως κωδικούς QR».
Και υπάρχει και συνέχεια. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις θέτουν ένα «ελάχιστο» και «μέγιστο» σενάριο αναφορικά με τη δυνατότητα συλλογής δεδομένων από τα υγειονομικά διαβατήρια και ψηφιακά πιστοποιητικά.
Στο ελάχιστο σενάριο, ο ΠΟΥ θέλει τα πιστοποιητικά εμβολιασμού, νόσησης και ανάρρωσης να περιλαμβάνουν το όνομα του κατόχου, στοιχεία ταυτότητας, διαβατηρίου, τύπο εμβολίου, αριθμό παρτίδας εμβολίου, ημερομηνία χορήγησης, τόπο χορήγησης και μία επίσημη σφραγίδα.
Στο μέγιστο σενάριο, θέλει να περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του ελάχιστου σεναρίου και επιπλέον το ιστορικό εμβολιασμού του κατόχου και έναν κωδικό QR που να υποστηρίζει την ανάκτηση των δεδομένων αυτών.
Παρά το γεγονός ότι οι προτεινόμενες αυτές τροποποιήσεις του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας» έχουν αντιμετωπίσει κάποιες πολιτικές αντιδράσεις, ο ΠΟΥ συνεχίζει να προχωρά ακάθεκτος προς την υλοποίηση των σχεδίων του.
Την περασμένη εβδομάδα, σε μία συνάντηση εργασίας μελών του ΠΟΥ με βασικό αντικείμενο την υιοθέτηση των νέων τροποποιήσεων του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας», συμφωνήθηκαν τα επόμενα βήματα για πιο εντατικές διαπραγματεύσεις, με την επόμενη προγραμματισμένη συνάντηση να έχει κανονιστεί για το χρονικό διάστημα από 17 έως 20 Απριλίου 2023. Οι τροποποιήσεις αναμένεται να έχουν οριστικοποιηθεί μέχρι τον Μάιο του 2024, σύμφωνα με ένα προκαταρκτικό χρονοδιάγραμμα.
Ο ΠΟΥ σκοπεύει να ενσωματώσει αυτές τις τροποποιήσεις στο άρθρο 21 του καταστατικού του. Αν οι τροποποιήσεις οριστικοποιηθούν, τα κράτη μέλη θα ειδοποιηθούν επισήμως και θα έχουν ένα χρονικό περιθώριο 6 μηνών να τις απορρίψουν πριν τεθούν σε ισχύ.
Το καταστατικό του ΠΟΥ δεν ορίζει πόσες ψήφοι χρειάζονται για την επικύρωση των τροποποιήσεων αλλά σύμφωνα με το SWP Βερολίνου, ένα ερευνητικό ινστιτούτο που ειδικεύεται στην εξωτερική πολιτική και στα θέματα ασφαλείας, οι κανονισμοί του ΠΟΥ έχουν χαμηλότερο όριο ψήφων από τις συμβάσεις (που απαιτούν για την επικύρωση τους πλειοψηφία δύο τρίτων).
Αν οι προτεινόμενες τροποποιήσεις φτάσουν τελικά σ’ αυτό το στάδιο, πολλές από τις ψήφους θα είναι από μη εκλεγμένους διπλωμάτες, μια διαδικασία που έρχεται σε αντιδιαστολή με τις συνήθεις δημοκρατικές διαδικασίες όπου εκλεγμένοι αντιπρόσωποι αποφασίζουν για την ψήφιση νόμων που επηρεάζουν τους πολίτες.
Ο ΠΟΥ ήταν μεγάλος υπέρμαχος των διαβατηρίων εμβολιασμού κατά την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού και καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για την υιοθέτηση ενός παγκόσμιου συστήματος πιστοποιητικών εμβολιασμού από τις αρχές του 2022. Παρόλα αυτά, οι προσπάθειες αυτές μέχρι τώρα δεν επιχείρησαν να εισάγουν τα πιστοποιητικά εμβολιασμού στην διεθνή νομοθεσία.
Παράλληλα με την προώθηση των διαβατηρίων εμβολιασμού παγκοσμίως, οι προτεινόμενες αλλαγές του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας» δίνουν στον ΠΟΥ αυξημένες εξουσίες όσον αφορά την στόχευση και καταστολή πληροφοριών που θεωρούνται ως «παραπληροφόρηση» καθώς και αυξημένες εξουσίες παρακολούθησης.
Οι τροποποιήσεις του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας» είναι μόνο το ένα σκέλος των αλλαγών που προωθούνται από τον ΠΟΥ. Ο μη εκλεγμένος υπερεθνικός οργανισμός προωθεί επίσης μία διεθνή συνθήκη πανδημίας η οποία αναμένεται να οριστικοποιηθεί τον Μάιο του 2024, τον ίδιο μήνα που οι προτεινόμενες τροποποιήσεις του «Διεθνούς Κανονισμού Υγείας» αναμένεται επίσης να οριστικοποιηθούν.
Όπως και ο «Διεθνής Κανονισμός Υγείας», η διεθνής συνθήκη πανδημίας θα δώσει στον ΠΟΥ νομικά κατοχυρωμένες υπερεξουσίες για την στόχευση και καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της αυξημένης ηλεκτρονικής παρακολούθησης.