Οι ηθικοί προβληματισμοί που παρουσιάστηκαν σε μελέτη του Cameron και των συν αυτώ σχετικά με τον «δυϊσμό σε επίπεδο αξιών» (Dualism of Values*) στην αντιμετώπιση της πανδημίας τονίζουν την ανάγκη να επιτευχθεί μία δίκαιη ισορροπία μεταξύ του συμφέροντος των λιγότερο ευάλωτων όσον αφορά την COVID-19 (που είναι κυρίως, η ελευθερία τους) και του συμφέροντος των πιο ευάλωτων (που είναι κυρίως, η προστασία από την COVID-19). Αυτά τα ζητήματα ηθικής αποτελούν την βάση της ηθικής υπεράσπισης στις στρατηγικές της εστιασμένης προστασίας. Ένα παράδειγμα είναι η πρόταση που υποβλήθηκε στην Διακήρυξη Great Barrington. Η διακήρυξη αυτή παρουσίασε τις στρατηγικές εστιασμένης προστασίας ως πιο ηθικά αποδεκτές εναλλακτικές των lockdown, οι οποίες μάλιστα θα μπορούσαν να αποτρέψουν την «ανεπανόρθωτη ζημιά» των lockdown, που ζημίωσαν δυσανάλογα τους μειονεκτούντες -όσους δηλαδή αδικήθηκαν από αυτό το μέτρο.
Εδώ επιθυμούμε να προτείνουμε ότι μία εκδοχή σαν την ανάλυση που έγινε από τον Cameron και τους συν αυτώ (συγγραφείς) μπορεί να εφαρμοστεί και στην περίπτωση των εμβολίων, ώστε να υποστηρίξει μία πιο εστιασμένης προστασίας εμβολιαστική στρατηγική. Σε αυτό το στάδιο, θα πρέπει να περιορίσουμε τους εμβολιασμούς σε ευάλωτα μόνο άτομα και να μην στοχεύσουμε τα παιδιά (και πιθανόν άλλους νέους ανθρώπους) όσον αφορά την εμβολιαστική στρατηγική κατά της COVID-19.
Υποστηρίζουμε ότι, δεδομένου των όσων γνωρίζουμε μέχρι στιγμής όσον αφορά την νόσο COVID-19, την ανοσία και τα εμβόλια, θα ήταν λάθος να θέσουμε ζήτημα κόστους και κινδύνων των εμβολίων στα παιδιά για τρείς λόγους. Πρώτον, είναι απίθανο να ωφεληθούν (τα παιδιά) άμεσα από τον εμβολιασμό τους κατά της COVID-19. Δεύτερον, το συλλογικό όφελος θα ήταν πιθανώς πολύ περιορισμένο. Τρίτον, έχουμε ήδη επιβαρύνει πολύ τα παιδιά κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας μέσω αδιάκριτων περιορισμών, χρησιμοποιώντας τα απλά και μόνο ως «μέσον» για την εξυπηρέτηση των σκοπών των άλλων.
Πριν τα εμβόλια
Η μελέτη των Cameron και συν αυτώ πλαισιώνει το ηθικό πρόβλημα των περιορισμών της πανδημίας κυρίως όσον αφορά τον δυϊσμό μεταξύ ελευθερίας και ευημερίας. Ωστόσο, το κόστος των αδιάκριτων καθολικών περιορισμών κατά τη διάρκεια της πανδημίας στους νέους δεν θέτει μόνο ζήτημα ελευθερίας. Περιορισμοί, όπως τα lockdown και το κλείσιμο των σχολείων διακυβεύουν σημαντικά κοινωνικά και δημόσια αγαθά, καθώς και την ευημερία και την υγεία των νέων γενεών.
Έτσι, ένας πιο δίκαιος τρόπος για να προστατεύσουμε τις ευπαθείς ομάδες είναι να υιοθετήσουμε πιο εστιασμένες στρατηγικές προστασίας, οι οποίες να στοχεύουν μόνο σε αυτή την ομάδα: Η επιβάρυνσή αυτών των ομάδων θα δικαιολογείται από το όφελος που λαμβάνουν όσον αφορά την προστασία τους από την COVID-19, κάτι το οποίο δεν ισχύει και για την ομάδα των νέων. Ο τρόπος εφαρμογής αυτών των στρατηγικών (πχ μέσω κάποιας μορφής εξαναγκασμού ή κάποιου προγράμματος παροχής κινήτρων) είναι ένα ερώτημα, το οποίο αφήνουμε ανοιχτό εδώ.
Το γεγονός ότι μία πιο εστιασμένη προστασία συνεπάγεται μία μορφή άνισης μεταχείρισης διαφορετικών ομάδων του πληθυσμού έχει χρησιμοποιηθεί συχνά ως λόγος για να απορριφθεί αυτή η επιλογή, συχνά με μία πιο ηθικά φορτισμένη γλώσσα. Για παράδειγμα, έχει ονομαστεί ως «μία δήλωση που περιέχει ηλικιακές διακρίσεις και διακρίσεις υπέρ των ατόμων χωρίς αναπηρίες ή άλλες αδυναμίες» (ageism and ableism**) και συγκρίνεται με μία «γενοκτονία των ηλικιωμένων, των ατόμων με αναπηρία και των αρρώστων». Κι όμως, η ισότητα και η δικαιοσύνη δεν είναι το ίδιο πράγμα και στην πραγματικότητα μερικές φορές η δικαιοσύνη σε επίπεδο ηθικής απαιτεί να μεταχειριζόμαστε με διαφορετικό τρόπο διαφορετικά άτομα ή ομάδες. Αυτό που έχει σημασία, από ηθική άποψη, είναι ότι η διαφορετική μεταχείριση δεν βασίζεται σε αυθαίρετους ή άσχετους παράγοντες (κάτι που θα οδηγούσε σε διακρίσεις), αλλά σε ηθικά συναφείς παράγοντες (πχ κίνδυνοι από την COVID-19, ατομικό όφελος από τους περιορισμούς, κοινωνικό όφελος κοκ).
* [ΣτΜ]: «Δυϊσμός σε επίπεδο αξιών». Η θεωρία αυτή χρησιμοποιήθηκε από τον συγγραφέα James Cameron για να προτείνει την χρήση επιλεκτικών περιοριστικών μέτρων τύπου lockdown μόνο σε άτομα της κοινωνίας τα οποία θα επωφεληθούν από αυτά, χωρίς ταυτόχρονα να υπονομεύεται η ελευθερία των νεότερων και πιο υγιών ανθρώπων. Ο συγγραφέας εισήγαγε τον όρο «Δυϊσμός σε επίπεδο αξιών» (dualism of values) και αναφέρθηκε σε δύο διαφορετικές, αλλά εξίσου σημαντικές αξίες, την αξία της ελευθερίας και την αξία της ευημερίας. Κατά την γνώμη του, οι δύο αυτές αξίες οφείλουν να διατηρηθούν το ίδιο κατά την διάρκεια της πανδημίας και να μην ακυρώνει η μία την άλλη. Έτσι, σύμφωνα με αυτή την θεωρία, θα είναι ηθικό και αποτελεσματικό, όσοι επωφελούνται από τα περιοριστικά μέτρα (o συγγραφέας αναφέρεται κυρίως στους άνω των 50 ετών) να επιλέξουν την ευημερία και να στερηθούν κάποιες ελευθερίες τους, ενώ την ίδια στιγμή όσοι ζημιώνονται από τα περιοριστικά μέτρα να μπορούν να επιλέξουν την ελευθερία τους χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τους ευπαθείς της κοινωνίας. Αυτό το μοντέλο αναφέρουν και οι συγγραφείς στο παρόν άρθρο και προσθέτουν ότι μία παρόμοια θεωρία μπορεί να εφαρμοστεί και στην περίπτωση των εμβολίων, ώστε τα παιδιά και οι νέοι που δεν κινδυνεύουν από την νόσο να μην συμμετέχουν στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.
**[ΣτΜ: Η φράση ageism and ableism χρησιμοποιείται στα αγγλικά όταν αποδίδουμε ικανότητα ή ανικανότητα σε κάποιον με βάση την ηλικία του και θεωρείται μορφή διάκρισης των ανθρώπων].
Μετά τα εμβόλια: Μία εμβολιαστική στρατηγική εστιασμένης προστασίας
Ένα παρόμοιο είδος επιχειρήματος μπορεί να σχηματιστεί και για τις εκστρατείες εμβολιασμού κατά της COVID-19.
Οι κίνδυνοι της νόσου COVID-19 για τα παιδιά και τους νέους είναι ελάχιστοι. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, την Γερμανία, την Ισπανία, την Γαλλία και την Νότιο Κορέα, οι θάνατοι από COVID-19 στα παιδιά παρέμειναν σπάνιοι μέχρι τον Φεβρουάριο του 2021 (δηλαδή μέχρι τη χρονική στιγμή που η μελέτη είχε διαθέσιμα δεδομένα), 0,17 ανά 100.000 πληθυσμού. Οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι των καινούργιων εμβολίων κατά της COVID-19 σε πληθυσμό εκατομμυρίων παιδιών είναι προς το παρόν άγνωστοι, δεδομένου ότι οι κλινικές δοκιμές αφορούσαν μερικά χιλιάδες μόνο άτομα για χρονικό διάστημα λίγων μηνών. Παρά την σχετική αβεβαιότητα, τα συγκεκριμένα εμβόλια είναι ακόμα πολύ πιθανό να είναι προς όφελος των ηλικιωμένων και των πολύ ευάλωτων ομάδων, αλλά όχι προς όφελος των παιδιών.
Ο εμβολιασμός των παιδιών θα ήταν ένας τρόπος μεταχείρισης τους ως απλά «μέσα» για την εξυπηρέτηση άλλων ανθρώπων ή για κάποιο είδος συλλογικού καλού. Έχουμε ήδη πράξει κάτι παρόμοιο μέσω των αδιάκριτων καθολικών lockdown και άλλων περιορισμών, όπως είναι το κλείσιμο των σχολείων. Η χρήση των παιδιών ως «μέσον» ή ακόμα και μονάχα ως «μέσον» (και όχι ταυτόχρονα ως σκοπό) (Using children as means or even mere means ***) με αυτό τον τρόπο δεν είναι απαραίτητα λανθασμένη, αλλά μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο εάν το κόστος που προκύπτει είναι πολύ μικρό και το όφελος είναι πολύ μεγάλο. Δυστυχώς, τα διαθέσιμα εμβόλια δεν πληρούν καμία από τις δύο προϋποθέσεις, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής.
[*** ΣτΜ. στα αγγλικά η έκφραση «mere means», δηλαδή «ένα απλό μέσον» χρησιμοποιείται για να δοθεί έμφαση στο πόσο μικρό ή ασήμαντο είναι κάτι ή κάποιος. Η φράση «treat someone as a mere means», δηλαδή «συμπεριφέρομαι σε κάποιον σαν να είναι απλά και μόνο ένα μέσον» χρησιμοποιείται και ως αρχή της Φιλοσοφίας. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Καντ το να συμπεριφερόμαστε σε κάποιον σαν να είναι μονάχα ένα μέσον χωρίς να είναι ταυτόχρονα και σκοπός είναι ηθικά ανεπίτρεπτο. ]
Όχι μόνο ο εμβολιασμός των παιδιών θέτει ζήτημα κινδύνων για αυτά χωρίς κανένα ουσιαστικό άμεσο όφελος. Αλλά επίσης, ο εμβολιασμός των παιδιών μπορεί να προσφέρει συλλογικό καλό μόνο εάν μειώσει τα επίπεδα μόλυνσης στην κοινότητα. Ωστόσο, ενώ τα εμβόλια COVID-19 σχεδόν με σιγουριά θα παρέχουν μακροπρόθεσμη προστασία από τη σοβαρή νόσηση και τον θάνατο, η αποτελεσματικότητά τους στον αποκλεισμό της μόλυνσης από τον ιό είναι ανεπαρκής και πολύ πιθανόν να είναι και παροδική. (να μειώνεται στην διάρκεια του χρόνου). Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει, στην πραγματικότητα, κανένα συλλογικό όφελος να το ανταλλάξουμε έναντι της ατομικής βλάβης στα ίδια τα παιδιά ,εκτός εάν πραγματοποιούμε μαζικούς εμβολιασμούς σε τακτική βάση, για παράδειγμα, ετησίως. Αλλά αυτό θα μπορούσε να επιδεινώσει τις πιθανές βλάβες.
Είναι καιρός να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τα παιδιά και τους νέους απλά ως ένα «μέσον» για τον σκοπό των άλλων.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συχνά συμπεριφερόμασταν στα παιδιά σαν να είναι απλά μέσα για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των άλλων. Ο μόνος λόγος για τον οποίον επιβάλλαμε αυτό το βάρος στα παιδιά είναι για να εξυπηρετήσουμε τα συμφέροντα άλλων ανθρώπων ή ευρύτερα τα συμφέροντα της κοινωνίας.
Αυτά τα μέτρα δεν ήταν προς το συμφέρον των παιδιών, ούτε προς το συμφέρον αυτών για τους οποίους προορίζονταν. Το φορτίο που επιβάλλαμε στα παιδιά ήταν βαρύ και η ωφέλεια των lockdown για το συλλογικό καλό τουλάχιστον υπό αμφισβήτηση. Δεν θα πρέπει να κάνουμε τα ίδια λάθη και με την εκστρατεία των εμβολιασμών.
* [ΣτΜ]: «Δυϊσμός σε επίπεδο αξιών». Η θεωρία αυτή χρησιμοποιήθηκε από τον συγγραφέα James Cameron για να προτείνει την χρήση επιλεκτικών περιοριστικών μέτρων τύπου lockdown μόνο σε άτομα της κοινωνίας τα οποία θα επωφεληθούν από αυτά, χωρίς ταυτόχρονα να υπονομεύεται η ελευθερία των νεότερων και πιο υγιών ανθρώπων. Ο συγγραφέας εισήγαγε τον όρο «Δυϊσμός σε επίπεδο αξιών» (dualism of values) και αναφέρθηκε σε δύο διαφορετικές, αλλά εξίσου σημαντικές αξίες, την αξία της ελευθερίας και την αξία της ευημερίας. Κατά την γνώμη του, οι δύο αυτές αξίες οφείλουν να διατηρηθούν το ίδιο κατά την διάρκεια της πανδημίας και να μην ακυρώνει η μία την άλλη. Έτσι, σύμφωνα με αυτή την θεωρία, θα είναι ηθικό και αποτελεσματικό, όσοι επωφελούνται από τα περιοριστικά μέτρα (o συγγραφέας αναφέρεται κυρίως στους άνω των 50 ετών) να επιλέξουν την ευημερία και να στερηθούν κάποιες ελευθερίες τους, ενώ την ίδια στιγμή όσοι ζημιώνονται από τα περιοριστικά μέτρα να μπορούν να επιλέξουν την ελευθερία τους χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τους ευπαθείς της κοινωνίας. Αυτό το μοντέλο αναφέρουν και οι συγγραφείς στο παρόν άρθρο και προσθέτουν ότι μία παρόμοια θεωρία μπορεί να εφαρμοστεί και στην περίπτωση των εμβολίων, ώστε τα παιδιά και οι νέοι που δεν κινδυνεύουν από την νόσο να μην συμμετέχουν στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.
- Cameronetal σύνδεσμος παραπομπής, https://jme.bmj.com/content/47/8/553
- Διακήρυξη GreatBarrington σύνδεσμος παραπομπής, https://gbdeclaration.org/