Η λογοκρισία στην επιστήμη εμφανίζεται με διάφορες μορφές: με την αγνόηση, την περιθωριοποίηση, την εύρεση δικαιολογιών, την απόδοση διαφορετικών προτεραιοτήτων, την πλήρη αποσιώπηση – πάντοτε βέβαια στο όνομα της σχολαστικής επιστήμης. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζω παραδείγματα τα οποία θεωρώ ότι είναι ξεκάθαρη λογοκρισία κριτικών που θα είχαν πλήξει σοβαρά το αφήγημα περί “ασφαλών και αποτελεσματικών” εμβολίων για Covid.
Τα παραδείγματά μου είναι τρεις “επιστολές προς τον εκδότη”, ένα φορμάτ που επιτρέπει σε αυτόκλητους επιστήμονες να κάνουν τα σχόλιά τους πάνω σε ένα δημοσιευμένο άρθρο. Έχοντας υποβληθεί σε τρία κορυφαία ιατρικά περιοδικά, αυτές οι επιστολές αναφέρονται σε μελέτες από το Ισραήλ σχετικά με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου της Pfizer. Εάν είχαν γίνει αποδεκτές για δημοσίευση, στις περισσότερες περιπτώσεις θα είχε ζητηθεί από τους συγγραφείς να απαντήσουν. Όμως και οι τρεις επιστολές απορρίφθηκαν.
Δεν είναι εύκολο να αποδείξει κανείς την ύπαρξη λογοκρισίας μέσα από μια τόσο μικρή σειρά απορριφθέντων επιστολών. Τα μηνύματα απόρριψης περιέχουν μόνο στερεότυπες εκφράσεις και οι εκδότες κρύβονται πίσω από ένα προφανές επιχείρημα: Πρέπει να κάνουν δύσκολες επιλογές λόγω πληθώρας υποβληθέντων επιστολών. Μεροληπτική απόφαση; Ποτέ!
Παρ’ όλα αυτά, οι αποφάσεις των εκδοτών δεν είναι εντελώς προστατευμένες από εποπτεία και κρίση. Η αξία μιας απορριφθείσας επιστολής μπορεί να κριθεί από άλλους επιστήμονες όπως επίσης και από τον απλό κόσμο μερικές φορές: Άραγε οι επιστολές που θα παρουσιαστούν βρίσκονται χαμηλά ή ψηλά στην κλίμακα της αξιοκρατίας; Θίγουν ασήμαντα πράγματα ή μεγάλα ζητήματα; Είναι η λογική τους αδιάσειστη ή λανθασμένη; Θα έπρεπε όλες τους να απορριφθούν ή καλύτερα – θα έπρεπε έστω και μία από αυτές να απορριφθεί;
Λογοκρισία ή όχι;
Εσείς θα κρίνετε.
Πρώτη Επιστολή (The New England Journal of Medicine, March 2021)
Αυτή ήταν μια επιστολή μιας παραγράφου, η οποία έθετε ένα απλό ερώτημα για δυο παρενέργειες του εμβολίου της Pfizer, οι οποίες δεν αναφέρονταν στο άρθρο. Οποιαδήποτε αμφιβολία που μπορεί να υπάρχει σχετικά με τη σημασία αυτού του ερωτήματος, θα φύγει μετά από την ανάγνωση και της τελευταίας επιστολής.
Ακολουθεί εικόνα από τη φιλοξενία στο περιοδικό του άρθρου, για το οποίο συντάχθηκε η επιστολή προς τον εκδότη και στη συνέχεια η μετάφραση της επιστολής.
Προς τον Εκδότη:
Οι θάνατοι που οφείλονται σε Covid είναι πιθανό να υπολογιστούν και ταξινομηθούν λανθασμένα, καθώς επίσης και οι εισαγωγές σε Νοσοκομεία λόγω Covid. Για αυτό το λόγο η μέλετη από Dagan et al. [1] πάνω στα αποτελέσματα του mRNA Covid-19 εμβολίου θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνει δύο πολύ κρίσιμα τελικά σημεία: τους θανάτους από όλα τα αίτια και την εισαγωγή σε Νοσοκομεία για οποιοδήποτε λόγο.
Είναι τεράστιας σημασίας να γνωρίζουμε τα αποτελέσματα αυτών των αναλύσεων.
Παραπομπή:
[1] Dagan N, Barda N, Kepten E et al. BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine in a Nationwide Mass Vaccination Setting. N Engl J Med 2021; 384:1412–23
Ακολουθεί η απορριπτική απάντηση και η μετάφρασή της:
[EXT] New England Journal of Medicine 21-03420
Αγαπητέ Δρ. Shahar,
Λυπάμαι που δεν θα μπορέσουμε να δημοσιεύσουμε την πρόσφατη επιστολή σας προς τον εκδότη σχετικά με το άρθρο του Balicer της 24-Φεβ-2021. Ο χώρος που διατίθεται προς τούτο είναι πολύ περιορισμένος και πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την κρίση μας για να φιλοξενήσουμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του υλικού που λαμβάνουμε. Πολλές αξιόλογες επιστολές επικοινωνίας με το περιοδικό αναγκαστικά απορρίπτονται λόγω έλλειψης χώρου.
Σας ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον σας για το περιοδικό.
Με εκτίμηση,
Dan L. Longo, M.D.
Αναπληρωτής Εκδότης
[Να σημειωθεί ότι η αναφορά του εκδότη στο άρθρο του Balicer είναι μια (όχι τυπική) αναφορά στον τελευταίο συγγραφέα, αντί για τον πρώτο]
Δεύτερη Επιστολή (The Lancet, October 2021)
Αυτή η επιστολή είναι πιο τεχνική και απαιτεί μια γνώση της μεθοδολογίας της έρευνας. Παρ’ όλα αυτά, η βασική ιδέα είναι απλή: οι συγγραφείς θα πρέπει να συμμορφώνονται προς τα ίδια τα δικά τους στάνταρ μεθοδολογίας της έρευνας. Είναι αυτό υπερβολικό να το ζητήσει κανείς;
Ακολουθεί εικόνα από τη φιλοξενία στο περιοδικό του άρθρου, για το οποίο συντάχθηκε η επιστολή προς τον εκδότη και στη συνέχεια η μετάφραση της επιστολής.
Προς τον Εκδότη:
Η μελέτη του Barda και των συνεργατών του πάνω σε μια τρίτη δόση του εμβολίου (Pfizer) BNT162b2 [1] δεν συμπεριέλαβε παρενέργειες που παρουσιάστηκαν μέσα στις πρώτες έξι μέρες μετά την επαναληπτική δόση. Οι συγγραφείς σχεδίασαν την έρευνα “στοχεύοντας να προσομοιώσουν μια συγκεκριμένη δοκιμή”, αλλά η μεθοδολογία του άρθρου στο οποίο αναφέρονται [2] (με συγγραφέα έναν από τους συγγραφείς στο άρθρο του Barda) δεν επιβάλλει αποκλεισμό των πρώιμων παρενεργειών (δηλ. από τις πρώτες μέρες μετά τη δόση). Αντιθέτως, σύμφωνα με το αναφερόμενο άρθρο “με τα δεδομένα παρατήρησης, ο καλύτερος τρόπος να προσομοιώσει κανείς τη χρονική στιγμή μηδέν είναι να ορίσει ως χρόνο μηδέν το χρόνο που ένας επιλεγμένος ασθενής ξεκινάει μια στρατηγική θεραπείας” [2]. Ποια λοιπόν είναι τα αποτελέσματα των υπολογισμών όταν συμπεριλαμβάνονται όλες οι παρενέργειες;
Αν και έγινε προσεκτική προσπάθεια να ταυτιστούν οι ομάδες προς μελέτη, δεν μπορεί ποτέ να αποκλειστεί στην έρευνα παρατήρησης κάποιο κατάλοιπο μεροληψίας λόγω μπερδέματος (ΣτΜ: “confounding bias”, μεροληψία υπέρ του σκευάσματος που μελετάται η οποία δεν οφείλεται στην αποδοτικότητά του αλλά σε κάποιο μπέρδεμα, εδώ στον τρόπο σχηματισμού των ομάδων – π.χ. εάν έτυχε να βρεθούν περισσότερο συγκεκριμένες ηλικίες σε μια ομάδα και το αποτέλεσμα στην πράξη εξαρτάται από την ηλικία, μπορεί να φανεί ψευδώς τελικά ότι το αποτέλεσμα προήλθε από το σκεύασμα). Μια μέθοδος ανίχνευσης τέτοιας μεροληψίας λόγω μπερδέματος χρησιμοποιεί “αρνητικούς ελέγχους”, όπως επεξηγεί με μαεστρία ένας άλλος από τους συγγραφείς του άρθρου του Barda στο [3]. Με συντομία, οι ερευνητές υπολογίζουν το αποτέλεσμα της ιατρικής πράξης σε μια έκβαση για την οποία το αποτέλεσμα της πράξης αναμένεται να είναι μηδενικό. Εάν ο υπολογισμός δεν είναι μηδέν, ένα κατάλοιπο μεροληψίας λόγω μπερδέματος (confounding bias) μπορεί επίσης να υπάρχει στην έκβαση που μελετάται. Αυτό μάλλον γίνεται καλύτερα κατανοητό με ένα παράδειγμα: “ο εμβολιασμός κατά της γρίπης επίσης παρείχε προστασία έναντι τραυμάτων και μείωση της ανάγκης εισαγωγής σε Νοσοκομείο λόγω τραυμάτων… κάτι που ερμηνεύεται ως αποδεικτικό στοιχείο πως ένα μέρος της προστασίας που παρατηρήθηκε να παρέχει το εμβόλιο της γρίπης κατά της πνευμονίας και της γρίπης, καθώς και ένα μέρος της παρατηρούμενης μείωσης της ανάγκης για εισαγωγή σε Νοσοκομείο ήταν εξαιτίας ανεξέλεγκτου μπερδέματος που δεν εμποδίστηκε επαρκώς (ΣτΜ: λόγω της γενικής μείωσης εισαγωγών στα Νοσοκομεία από την προστασία για άλλα άσχετα τραύματα που προαναφέρθηκε) [3].
Είναι εύκολο να εφαρμοστεί η μέθοδος στη μελέτη του Barda και των συνεργατών [1]: Ποιο είναι το εκτιμώμενο αποτέλεσμα μιας τρίτης δόσης του εμβολίου σε θανάτους που δεν οφείλονται σε Covid, αν μετρηθούν οι θάνατοι από την πρώτη μέρα μετά τη χορήγηση; Είναι μηδενικό όπως υποτίθεται; Να σημειωθεί ότι σε μια πρόσφατη μελέτη τα εμβόλια για Covid-19 έδειξαν μια απρόσμενη “προστασία” έναντι θνησιμότητας που δεν οφείλεται σε Covid [4].
Παραπομπές:
[1] Barda N, Dagan N, Cohen C et al. Effectiveness of a third dose of the BNT162b2 mRNA COVID-19 vaccine for preventing severe outcomes in Israel: an observational study. Lancet, October 29, 2021 DOI:https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)02249-2
[2] Hernán MA, Robins JM. Using big data to emulate a target trial when a randomized trial is not available. Am J Epidemiol 2016; 183(8): 758–64.
[3] Lipsitch M, Tchetgen Tchetgen E, Cohen T. Negative controls: a tool for detecting confounding and bias in observational studies. Epidemiology. 2010;21(3):383–388.
[4] Xu S, Huang R, Sy LS, et al. COVID-19 Vaccination and Non–COVID-19 Mortality Risk — Seven Integrated Health Care Organizations, United States, December 14, 2020–July 31, 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021;70:1520–1524.
Ακολουθεί η απορριπτική απάντηση και η μετάφρασή της:
…
Αγαπητέ Δρ. Shahar,
Ευχαριστούμε που υποβάλατε την επιστολή σας στο The Lancet. Αφού συζητήσαμε για την επιστολή σας με τον Αρχισυντάκτη και σταθμίζοντάς την μαζί με άλλες επιστολές που έχουμε υπόψιν, λυπάμαι να σας πληροφορήσω ότι δεν είμαστε σε θέση να τη δεχτούμε για δημοσίευση. Παρακαλούμε να είστε βέβαιος ότι η επιστολή σας διαβάστηκε με προσοχή και συζητήθηκε από τους Συντάκτες. Ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον σας στο The Lancet, ελπίζω αυτή η απόφαση να μην σας αποτρέψει από το να μας λάβετε υπόψιν και πάλι στο μέλλον.
Με εκτίμηση,
Josephine Gibson
Αρχισυντάκτρια
The Lancet
Τρίτη Επιστολή (The British Medical Journal, June 2022)
Αυτή η επιστολή υποβλήθηκε ως “Άμεση Απάντηση” σε μια είδηση. Δεν υπάρχει χρονικό περιθώριο για υποβολή επιστολής σε μορφή άμεσης απάντησης.
Ακολουθεί εικόνα από τη φιλοξενία στο περιοδικό του άρθρου, για το οποίο συντάχθηκε η επιστολή προς τον εκδότη και στη συνέχεια η μετάφραση της επιστολής.
Τίτλος: Οι μελέτες από το Ισραήλ για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων υπέφεραν από σοβαρό θέμα μεροληψίας λόγω όχι ορθής ταξινόμησης (misclassification bias) στο τελικό σημείο της θνησιμότητας (mortality endpoint)
Αγαπητέ Εκδότη,
Οι μελέτες “πραγματικού κόσμου” από το Ισραήλ για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων από θάνατο λόγω Covid βασίστηκαν στην επίσημη ταξινόμηση της αιτίας θανάτου στη διάρκεια της εκστρατείας εμβολιασμού [1], [2]. Διαθέτουμε πλέον αδιάσειστες αποδείξεις ότι αυτές οι μελέτες υπέφεραν από 50% μεροληψία λόγω όχι ορθής ταξινόμησης (misclassification bias) στο τελικό σημείο της θνησιμότητας.
Η Κεντρική Υπηρεσία Στατιστικών του Ισραήλ (CBS – Central Bureau of Statistics) υπολόγισε τους πλεονάζοντες θανάτους σε σχέση με τους θανάτους λόγω Covid σε διάφορες περιόδους. Μεταξύ Δεκεμβρίου 2020 και Μαρτίου 2021 – στην πρώτη εκστρατεία εμβολιασμού – το Υπουργείο Υγείας ανέφερε 3298 θανάτους από Covid στο Ισραήλ, αλλά η Κεντρική Υπηρεσία Στατιστικών CBS υπολόγισε μόλις 1641 πλεονάζοντες θανάτους. Το διάγραμμα και ο πίνακας της CBS μπορούν να βρεθούν στο [3].
[Δεν είναι δυνατό να συμπεριλάβει κάποιος ένα διάγραμμα σε μια Άμεση Απάντηση. Το παραθέτω εδώ για ευκολία]
Κατά τα φαινόμενα (από το διάγραμμα), οι μισοί από τους αναφερόμενους θανάτους λόγω Covid εκείνη τη στιγμή, δεν προέρχονταν από Covid. Ήταν μέρος της υπάρχουσας στο παρασκήνιο θνησιμότητας του χειμώνα στο Ισραήλ, δεν συνεισέφεραν στους πλεονάζοντες θανάτους και δεν θα μπορούσαν να έχουν εμποδιστεί από ένα εμβόλιο για Covid. Για αυτό το λόγο, αυτές οι μελέτες της αποτελεσματικότητας του εμβολίου από τον “πραγματικό κόσμο” υπόκεινται σε έναν απαράδεκτο δείκτη μη ορθής ταξινόμησης στο τελικό σημείο της θνησιμότητας και πιθανώς παρόμοιας μη ορθής ταξινόμησης σε σχετιζόμενα τελικά σημεία, όπως αυτό της βαρείας νόσου και της ανάγκης για εισαγωγή σε Νοσοκομείο λόγω Covid. Όπως επισημάνθηκε σε μια προηγούμενη απάντηση από τους Retsef Levi και Avi Wohl [4] η μη ορθή ταξινόμηση ακολουθούσε πιθανώς τη διαφορική κατανομή (ανάλογα με την κατάσταση εμβολιασμού).
Άραγε οι κριτές του περιοδικού θα υποστήριζαν τη δημοσίευση, εάν το γνώριζαν αυτό;
Παραπομπές:
[1] Dagan N, Barda N, Kepten E et al. BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine in a Nationwide Mass Vaccination Setting. N Engl J Med 2021; 384:1412–23
[2] Hass, EJ, Angulo, FJ, McLaughlin, JM. et al. Impact and effectiveness of mRNA BNT162b2 vaccine against SARS-CoV-2 infections and COVID-19 cases, hospitalizations, and deaths following a nationwide vaccination campaign in Israel: an observational study using national surveillance data, Lancet, 2021; 397:1819–29
[3] Pfizer vaccine and COVID mortality: a call for retraction of publications from Israel
[4] Covid-19: Pfizer BioNTech vaccine reduced cases by 94% in Israel, shows peer reviewed study
Το British Medical Journal δεν ενημερώνει τους συγγραφείς για την απόρριψη μιας “Άμεσης Απάντησης”. Ακολουθεί μέρος από το στερεότυπο κείμενό τους όταν λαμβάνουν μια επιστολή, σε εικόνα και κατόπιν σε μετάφραση:
Λυπούμαστε αλλά δεν μπορούμε να μπούμε σε επικοινωνία για προσωπικές απαντήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της ενημέρωσης για το εάν έχουν γίνει αποδεκτές για την ιστοσελίδα bmj.com ή για την τυπωμένη έκδοση του περιοδικού.
Με εκτίμηση,
Sharon Davies
Συντάκτρια επιστολών
Έχει περάσει πλέον αρκετός χρόνος. Η επιστολή δεν δημοσιεύθηκε.
Τρεις επιστολές. Τρία περιοδικά. Τρεις απορρίψεις.
Λογοκρισία ή όχι; Διέφεραν σε κάτι τελικά τα ιατρικά περιοδικά από τα μεροληπτικά μέσα ενημέρωσης;
Εικοσιπέντε χρόνια πριν δημοσίευσα ένα άρθρο στο British Medical Journal στο οποίο ασκώ κριτική στον τρόπο αντιμετώπισης των επιστολών προς τον εκδότη.
Τίποτα δεν έχει αλλάξει. Οι επιστολές εξακολουθούν να απορρίπτονται χωρίς ξεκάθαρη, επί του θέματος, αιτιολόγηση. Οι εκδότες μπορούν να συνεχίσουν να αγνοούν κάθε ισχυρισμό για μεροληπτική κρίση.
Όμως τώρα έχουμε το ίντερνετ. Οι απορριφθείσες επιστολές δεν χρειάζεται να μένουν θαμμένες για πάντα και οι αποφάσεις των εκδοτών μπορούν να τεθούν στην κρίση του κοινού, όπως εν προκειμένω. Ίσως κάποια μέρα στο μέλλον να έχουμε ακόμη και ένα online περιοδικό με ομότιμους κριτές με τίτλο Το Περιοδικό των Επιστολών που Απορρίφθηκαν. Είμαι σίγουρος ότι οι εκδότες δεν θα επιθυμούσαν να βρίσκονται εκεί.
Δρ. Eyal Shahar
Ο Δρ. Eyal Shahar είναι ομότιμος καθηγητής δημόσιας υγείας στην επιδημιολογία και τη βιοστατιστική. Η έρευνά του επικεντρώνεται στην επιδημιολογία και τη μεθοδολογία (σχετικής έρευνας). Στα τελευταία χρόνια, ο Δρ. Shahar έχει συνεισφέρει σημαντικά στην μεθοδολογία έρευνας, ιδιαίτερα στο πεδίο των αιτιολογικών διαγραμμάτων και των διαφόρων τύπων μεροληψίας στην έρευνα (biases).