Ὅλοι σχεδὸν ἔχουμε πάει σὲ μνημόσυνο συγγενικοῦ ἢ προσφιλοῦς μᾶς προσώπου. Πόσοι ὅμως γνωρίζουν ποιὸς εἶναι ὁ πραγματικὸς σκοπός του;
Οἱ περισσότεροι τελοῦν τὰ μνημόσυνα τῶν κεκοιμημένων καθαρὰ ἀπὸ λόγους παράδοσης. Τὰ μνημόσυνα εἶναι ἄρρηκτα δεμένα μὲ τὴ Θεολογία τῆς Ὀρθοδοξίας γιὰ τὴ ζωὴ μετὰ τὸ θάνατο.
Στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση ἔχουμε τέσσερα μνημόσυνα. Τὸ τριήμερο, τὸ εννιαήμερο, τὸ σαρανταήμερο καὶ τὸ ἐτήσιο μνημόσυνο. Ὅλα δημιουργήθηκαν γιὰ νὰ βοηθήσουν στὸ ταξίδι τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὴ γῆ στὸν οὐρανό.
Ποιὸ εἶναι ὅμως αὐτὸ τὸ ταξίδι; Ἀρχίζει λίγο πρὶν πεθάνει ὁ ἄνθρωπος ὅταν βλέπει ἄτομα ποὺ γνωρίζει, ἀλλὰ ἔχουν φύγει ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτό, γύρω του. Αὐτὸ γίνεται κατὰ Θεία Οἰκονομία γιὰ νὰ καταλάβει ὁ ψυχοραγών ὅτι ἔφτασε ἡ ὥρα ποὺ θὰ συναντήσει τὸν Δημιουργὸ τοῦ Κόσμου.
Ὅταν τελικὰ ὁ ἄνθρωπος πεθαίνει χωρίζεται ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὸ σῶμα. « Οἴμοι, οἷον ἀγῶνα ἔχει ἡ ψυχὴ χωριζομένη ἐκ τοῦ σώματος » λέει ἕνα ἰδιόμελο τῆς Νεκρώσιμης Ἀκολουθίας γιὰ νὰ δείξει ὅτι ὁ πραγματικὸς ἀγῶνας τώρα ἀρχίζει γιὰ τὴν ψυχή.
Ἐκείνη τὴ στιγμὴ τὴ ψυχὴ παραλαμβάνει ὁ Φύλακας Αγγελός της. Ὅταν χωρίζεται ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ καταλάβει ὅτι φεύγει ἀπὸ τὰ ἄτομα ποὺ ἀγαπᾶ πλημμυρίζει ἀπὸ θλίψη.
Τὶς δυὸ πρῶτες ἡμέρες ἡ ψυχὴ μαζὶ μὲ τοὺς ἀγγέλους γυρίζει στοὺς τόπους ὅπου ἔζησε καὶ εἰδικὰ ἐκεῖ ὅπου ἔπραξε καλὰ ἔργα. Ἐκείνη θὰ μᾶς βλέπει, θὰ μᾶς μιλάει ἀλλὰ ἐμεῖς οὔτε θὰ μποροῦμε νὰ τὴ δοῦμε, οὔτε νὰ τῆς μιλήσουμε.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς περιγράφει στὴ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία ἔξοχα τὴν κατάσταση τῆς ψυχῆς ἐκείνη τὴν ὥρα « Πρός τοὺς ἀνθρώπους τὰ χέρια ἁπλώνει, καὶ κανεὶς δὲν τῇ βοηθᾶ ».
Τὴν τρίτη ἡμέρα ἀπὸ τὸ θάνατο ἡ ψυχὴ ἀρχίζει τὴ πορεία πρὸς τὸν οὐρανὸ γιὰ νὰ κριθεῖ ἀπὸ τὸ Θεό. Τὴν ἡμέρα αὐτὴ οἱ συγγενεῖς τελοῦν τὸ τριήμερο μνημόσυνο γιὰ δύο λόγους.
Πρῶτος λόγος εἶναι, ἐπειδὴ ὅπως ἀναφέραμε νοιώθει ἡ ψυχὴ λύπη ποὺ ἀφήνει τὰ ἐγκόσμια, αὐτὴ τὴ μέρα οἱ ἄγγελοι την ἀνακουφίζουν ἀπὸ αὐτήν. Δεύτερος λόγος καὶ σημαντικότερος εἶναι ὅτι ἡ ψυχὴ στὴν πορεία της πρὸς τὶς οὐράνιες μονὲς θὰ συναντήσει τὰ φοβερὰ τελώνια.
Τὰ τελώνια εἶναι « ἐξειδικευμένοι » δαίμονες θὰ τοὺς ὀνομάζαμε ποὺ ἔχουν ὡς στόχο τους νὰ ἐμποδίσουν τὴν ψυχὴ νὰ φτάσει στὸν οὐρανό. Οἱ τρόποι μὲ τοὺς ὁποίους θὰ σταθοῦν ἐμπόδιο στὴν ψυχὴ εἶναι νὰ τὴν κατηγοροῦν γιὰ τὶς ἁμαρτίες ποὺ ἔπραξε, παρόλο ποὺ αὐτὰ τὴν εἶχαν παρασύρει.
Οἱ ἄγγελοι ὅμως θὰ τοὺς ἀπαντοῦν μὲ τὶς καλὲς πράξεις αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἔτσι θὰ περνοῦν ἕνα ἕνα τὰ τελώνια καὶ θὰ ἀνεβαίνουν πρὸς τὸν οὐρανό. Ἄν ὅμως, λόγῳ τῆς ἔλλειψης καλῶν πράξεων τῆς ψυχῆς, οἱ ἄγγελοι δὲν μποροῦν νὰ τοὺς ἀπαντήσουν τότε ἐκεῖνα θὰ πέρνουν τὴν ψυχὴ στὴν Κόλαση.
Δύσκολη καὶ φοβερὴ ἡ τρίτη ἡμέρα γιὰ τὴν ψυχὴ καὶ τὸ μόνο ποὺ μποροῦμε νὰ κάνουμε ἐμεῖς εἶναι νὰ προσευχόμαστε νὰ τῇ βοηθήσει ὁ Θεὸς στὴν πορεία αὐτή.
Τὸ πόσο τρομερὴ εἶναι αὐτὴ ἡ ἄνοδος καὶ ἡ συνάντηση μὲ τὰ τελώνια φαίνεται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἴδια ἡ Παναγία ὅταν πληροφορήθηκε ἀπὸ τὸν Ἀρχάγγελο Γαβριήλ τὸν ἐπικείμενο θάνατο Της, προσευχήθηκε στὸ Υἱὸ καὶ Θεὸ Τῆς νὰ Τὴν βοηθήσει νὰ ἀντιμετωπίσει τοὺς δαίμονες.
Ἀπαντῶντας στὴ προσευχὴ Τῆς ἦρθε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς παρέλαβε τὴν ψυχὴ Τῆς καὶ τὴν ὁδήγησε στὸν οὐρανό.
Περνῶντας ἐπιτυχῶς ἀπὸ τὰ τελώνια ἡ ψυχὴ συνοδευόμενη πάντα ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους φτάνει στὸν οὐρανὸ ποὺ μέχρι τὴν ἔνατη ἡμέρα θὰ περιηγηθεῖ στὸν Παράδεισο.
Μετὰ ἀπὸ αὐτὴ καὶ μέχρι τὴν τεσσαρακοστὴ ἡμέρα ἀπὸ τὸ θάνατο θὰ περιηγηθεῖ στὴν Κόλαση μὴ ξέροντας ἀκόμη ποὺ θὰ κριθεῖ νὰ μείνει. Οἱ συγγενεῖς τελοῦν τὸ εννιαήμερο μνημόσυνο γιὰ νὰ ζητήσουν ἀπὸ τὸ Θεὸ νὰ βοηθήσει τὴν ψυχὴ τώρα ποὺ ξεκινάει τὴν περιήγηση της στὴ Κόλαση.
Τὴν τεσσαρακοστὴ ἡμέρα ἡ ψυχὴ θὰ κριθεῖ ἀπὸ τὸ Θεὸ ποὺ θὰ παραμείνει. Τὸ σαρανταήμερο μνημόσυνο ἔχει σκοπὸ νὰ παρακαλέσουν οἱ συγγενεῖς καὶ οἱ φίλοι τοῦ ἀποθανόντος τὸ Θεὸ νὰ κρίνει τὴν ψυχὴ νὰ μείνει στὸν Παράδεισο.
Θὰ πρέπει σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο νὰ ἀναφέρουμε τί μᾶς διδάσκει ἡ Θεολογία γιὰ τὸ τί ἀκριβῶς συμβαίνει στὴ ψυχὴ μέχρι τὴν Τελικὴ Κρίση. Τὴν τεσσαρακοστὴ ἡμέρα γίνεται ἡ Μερικὴ Κρίση τῆς ψυχῆς.
Ὀνομάζεται Μερικὴ διότι ἡ Τελικὴ θὰ ἔρθει μὲ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου μας.