Επιστολή οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών προς τους Γάλλους βουλευτές για το νομοσχέδιο των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών αγώνων του 2024
Εμείς, οι 38 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που υπογράφουμε, εκφράζουμε την ζωντανή μας ανησυχία όσον αναφορά το άρθρο 7 του νομοσχεδίου για τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς αγώνες του 2024. Αυτή η διάταξη δημιουργεί μια νομική βάση για την χρήση καμερών που διαθέτουν αλγορίθμους με σκοπό να εντοπίσουν συγκεκριμένα ύποπτα φαινόμενα στο δημόσιο χώρο.
Αυτό το νομοσχέδιο ανοίγει το δρόμο για τη χρήση μιας αλγοριθμικής παρεμβατικής βιντεοπαρακολούθησης με το πρόσχημα να διασφαλίσει την ασφάλεια κατά τη διάρκεια γεγονότων μεγάλης κλίμακας. Σύμφωνα με αυτό το νόμο, η Γαλλία θα γινόταν το πρώτο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), που θα νομιμοποιούσε ρητά αυτού του τύπου τις πρακτικές.
Θεωρούμε ότι τα μέτρα της παρακολούθησης που θεσπίστηκαν, είναι αντίθετα με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς αυτά δεν πληρούν τις αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας, και ενέχουν απαράδεκτους κινδύνους σε σχέση με πολλά θεμελιώδη δικαιώματα όπως το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής, το δικαίωμα στην ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα στη μη διάκριση.
Προσκαλούμε τους Γάλλους βουλευτές να σκεφτούν την απόσυρση του άρθρου 7 και να διαβουλευτούν με την κοινωνία των πολιτών ανοίγοντας συζήτηση για το θέμα αυτό. Αν το άρθρο γινόταν δεκτό, θα δημιουργούσε ένα ανησυχητικό προηγούμενο αδικαιολόγητης και δυσανάλογης επιτήρησης σε δημόσιο χώρο, εις βάρος θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Αυτό το νομοσχέδιο παρουσιάζει μια σοβαρή απειλή για τις πολιτικές ελευθερίες και τις δημοκρατικές αρχές.
Με την απλή του παρουσία σε χώρους προσβάσιμους στο κοινό, η μη στοχευμένη αλγοριθμική βιντεοπαρακολούθηση που συχνά αποκαλείται «αδιάκριτη») μπορεί να έχει ένα αποτρεπτικό αποτέλεσμα στις θεμελιώδεις πολιτικές ελευθερίες, και προπάντων στην ελευθερία του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και της έκφρασης.
Όπως το έχουμε υπογραμμίσει, η ευρωπαϊκή επιτροπή προστασίας των δεδομένων και ο Ευρωπαίος Επόπτης Προσωπικών Δεδομένων, [2] η βιομετρική παρακολούθηση έχει σοβαρές επιπτώσεις στις εύλογες προσδοκίες των ατόμων για ανωνυμία στους δημόσιους χώρους και έχει ένα αρνητικό αποτέλεσμα στη θέλησή τους και στην ικανότητά τους να εξασκήσουν τις πολιτικές τους ελευθερίες, γιατί φοβούνται ότι θα ταυτοποιηθούν, θα εντοπιστούν ή ακόμη και να διωχθούν αδίκως. Ως έχει, το μέτρο αυτό απειλεί την ίδια την ουσία του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή και την προστασία των δεδομένων, κάτι που το καθιστά αντίθετο στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σύμφωνα με τις αξίες και τις δημοκρατικές αρχές, σε εκδηλώσεις μεγάλης κλίμακας όπως οι Ολυμπιακοί αγώνες, είναι ουσιώδες να εγγυηθούμε την ολοκληρωτική προστασία αυτών των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να δημιουργηθούν συνθήκες που ευνοούν το δημόσιο διάλογο, και κυρίως την πολιτική έκφραση σε δημόσιους χώρους.
Επιπλέον, αυτό το νομοσχέδιο επιμηκύνει σημαντικά και επικίνδυνα τον κατάλογο των λόγων δικαιολογώντας την παρακολούθηση των δημόσιων χώρων. Έτσι καταστάσεις επαιτείας ή στατικών συγκεντρώσεων θα μπορούσαν να περιγραφούν ως «άτυπες», δημιουργώντας ένα ρίσκο στιγματισμού και διάκρισης για τα άτομα που περνούν πολύ χρόνο στο δημόσιο χώρο, για παράδειγμα επειδή είναι άστεγοι, σε κατάσταση οικονομικής αδυναμίας ή αναπηρίας.
Έχει αποδειχθεί ότι η χρήση τεχνολογιών παρακολούθησης δημιουργεί μια κατάσταση ελέγχου, δημιουργίας προφίλ και μόνιμης παρακολούθησης που βλάπτει δυσανάλογα τους περιθωριοποιημένους ανθρώπους. Η χρήση αλγοριθμικών συστημάτων που μάχονται κόντρα στην εγκληματικότητα οδήγησε σε υπερβολική επιτήρηση από τη μεριά της αστυνομίας, μια δομική διάκριση στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και δυσανάλογη ποινικοποίηση των φυλετικών, εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Αυτό οδηγεί στην παραβίαση, μεταξύ άλλων, της αρχής της απαγόρευσης των διακρίσεων που κατοχυρώνεται στα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αυτό το νομοσχέδιο θα οδηγήσει σε μαζική βιομετρική παρακολούθηση.
Η παράγραφος 3 του άρθρου 7 του νομοσχεδίου αναφέρει εσφαλμένα ότι τα αλγοριθμικά συστήματα βιντεοπαρακολούθησης δε θα επεξεργάζονται κανένα βιομετρικό δεδομένο. Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων (ΓΚΠΔ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει τα βιομετρικά δεδομένα ως «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που προκύπτουν από συγκεκριμένη τεχνική επεξεργασία συνδεόμενη με φυσικά, φυσιολογικά ή συμπεριφορικά χαρακτηριστικά φυσικού προσώπου, που επιτρέπουν ή επιβεβαιώνουν την αποκλειστική ταυτοποίησή του» (άρθρο 4-14 του ΓΚΠΔ).
Εάν η χρήση καμερών με αλγόριθμους προορίζεται να ανιχνεύσει συγκεκριμένα ύποπτα συμβάντα σε δημόσιους χώρους, αυτές οι κάμερες θα συλλάβουν και θα αναλύσουν αναγκαστικά τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές των ανθρώπων που υπάρχουν σε αυτούς τους χώρους. Θα μπορούσε να είναι η στάση του σώματός τους, του βηματισμού τους, των κινήσεων τους, των χειρονομιών τους ή της εμφάνισής τους. Το γεγονός της απομόνωσης των ανθρώπων σε σχέση με το περιβάλλον τους, που είναι απαραίτητο ενόψει της εκπλήρωσης του στόχου του συστήματος, αποτελεί μια «μοναδική ταυτοποίηση».
Είναι σημαντικό να έχετε κατά νου ότι η χρήση συστημάτων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη για να αναλύσουν και να προβλέψουν συμπεριφορές, τα συναισθήματα ή τις προθέσεις των ατόμων, μπορεί να είναι εξίσου παρεμβατικά και επικίνδυνα με τα συστήματα που στοχεύουν στην αναγνώριση ατόμων. Το γεγονός της κατάταξης των ανθρώπων σε μια κατηγορία που συγκεντρώνει τις «επικίνδυνες» συμπεριφορές με βάση τα βιομετρικά τους δεδομένα, θα συνιστούσε βιομετρική κατηγοριοποίηση, που ο υπερασπιστής των δικαιωμάτων και το νομοσχέδιο της τεχνητής νοημοσύνης της ΕΕ ορίζουν την κατηγοριοποίηση των φυσικών προσώπων σύμφωνα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και βασισμένοι στα βιομετρικά τους δεδομένα. Εφιστούμε την προσοχή των Γάλλων βουλευτών, στον κίνδυνο ότι αυτό το μέτρο θα έρθει σε αντίθεση με τον μελλοντικό νόμο της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη. Στο πλαίσιο του νομοθετικού έργου σε εξέλιξη, πολλές τροπολογίες συστήνουν την ολική απαγόρευση της βιομετρικής κατηγοριοποίησης λόγω των σημαντικών κινδύνων που συνεπάγεται για τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Οι σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραβιάζουν τις απαιτήσεις της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας.
Για να διασφαλιστεί μια πραγματική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι σκόπιμο να αρχίσουμε από την κατανόηση των ορίων της τεχνολογίας και να προσκομίσουμε αποδείξεις για την επάρκειά τους σε σχέση με τους επιδιωκόμενους στόχους. Επειδή είναι απαραίτητο να διεξάγουμε μια έρευνα με σκοπό να προσδιορίσουμε κατά πόσο οι τεχνολογίες που εισάγονται στο όνομα της ασφάλειας, ανταποκρίνονται σε αποδεδειγμένες απειλές και ποιες επιπτώσεις θα έχει η χρήση τους στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες.
Αν και αυτό το νομοσχέδιο παρουσιάζει υψηλούς κινδύνους για τα θεμελιώδη δικαιώματα, και παρόλες τις αποδείξεις που υπάρχουν [4] για την αναποτελεσματικότητα της βιντεοπαρακολούθησης, όσον αφορά την πρόληψη των αδικημάτων και των απειλών στην ασφάλεια, η κυβέρνηση δεν απέδειξε τη συμμόρφωση του νομοσχεδίου με τις αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας. Ως αποτέλεσμα, θεωρούμε ότι οι περιορισμοί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θεσπίστηκαν δεν πληρούν τα τρία κριτήρια νομιμότητας, του νομοθετικού σκοπού, της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας. Παραβιάζουν τις υποχρεώσεις του κράτους όσον αναφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα βάσει διεθνών συνθηκών, και κυρίως της Διεθνούς Συνθήκης για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αυτό το νομοσχέδιο αποτελεί ένα βήμα προς την κατεύθυνση της κανονικοποίησης των έκτακτων εποπτικών εξουσιών!
Το άρθρο 7 του νομοσχεδίου είναι αντιπροσωπευτικό της ανησυχητικής τάσης των κυβερνήσεων να διευρύνουν τις εποπτικές εξουσίες τους, στο πλαίσιο των μέτρων έκτακτης ανάγκης που πάρθηκαν στο όνομα της ασφάλειας. Ωστόσο είναι σπάνιο ότι αυτά τα λεγόμενα «έκτακτα» μέτρα θα αρθούν γρήγορα. Αντίθετα τα μέτρα παρακολούθησης και ελέγχου γίνονται ο κανόνας. Συχνά, αυτά (τα μέτρα) δεν συνοδεύονται από επαρκείς διασφαλίσεις και μηχανισμούς ευθύνης, τους λείπει η διαφάνεια και δεν αποτελούν κανένα θέμα διαλόγου με τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Αυτή η τάση έχει φανεί ευρέως όσον αναφορά τα μέτρα επιτήρησης που ελήφθησαν τις τελευταίες δυο δεκαετίες, υπό το πρόσχημα της μάχης ενάντια στην τρομοκρατία, και τελευταία, στις ψηφιακές λύσεις που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο της πανδημίας του κορωνοϊού. [5] Έχουμε παρατηρήσει επίσης στο παρελθόν ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες μπορούν να χρησιμεύσουν ως πεδίο δοκιμών [6] για να δώσουν στο κράτος ισχυρότερες εξουσίες που στη συνέχεια διατηρούνται, όταν λήξει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Αυτά τα παραδείγματα αρκούν για να δικαιολογήσουν τους φόβους μας ότι θα δούμε την χρήση της αλγοριθμικής βιντεοπαρακολούθησης να συνεχίζεται και μετά το 2025. Αν υιοθετηθεί, αυτός ο νόμος θα αποτελέσει επίσης ένα επικίνδυνο προηγούμενο για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Πορτογαλία ή η Σερβία, που επιχείρησαν, μέχρι σήμερα χωρίς επιτυχία, να νομιμοποιήσουν μια σειρά από επικίνδυνες πρακτικές βιομετρικής παρακολούθησης. Η Γαλλία θα αναλάμβανε τότε τον άθλιο ρόλο του «ηγέτη» των πολιτικών παρακολούθησης στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ελπίζουμε ειλικρινά ότι οι Γάλλοι βουλευτές θα πάρουν μέτρα επείγουσας δράσης σε διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, για να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες που περιγράφονται παραπάνω.
Access Now, Διεθνής
AlgoRace, Ισπανία
AlgorithmWatch, Γερμανία
AlgorithmWatch CH, Ελβετία
Amnesty International, Διεθνής
ApTI, Ρουμανία
ARTICLE 19, Παγκόσμια
Association Nationale des Supporters, Γαλλία
Big Brother Watch, Ηνωμένο Βασίλειο
Bits of Freedom, Κάτω Χώρες
Centre for Democracy & Technology, Ευρώπη
Chaos Computer Club Lëtzebuerg, Λουξεμβούργο
Citizen D / Državljan D, Σλοβενία
Civil Liberties Union for Europe, Ευρώπη
Deutsche Vereinigung für Datenschutz e.V. (DVD), Γερμανία
Digitalcourage e.V., Γερμανία
Digitale Gesellschaft, Ελβετία
Digitale Freiheit e.V., Γερμανία
Elektronisk Forpost Norge, Νορβηγία
Eticas Tech, Ισπανία
European Center for Not-for-Profit Law Stichting (ECNL), Ευρώπη
European Digital Rights, Ευρώπη
Fair Trials, Παγκόσμια
Forum Civique Européen, Γαλλία/Ευρώπη
Football Supporters Europe, Ευρώπη
Homo Digitalis, Ελλάδα
Human Rights Watch, Διεθνής
Irish Council for Civil Liberties, Ιρλανδία
IT-Pol, Δανία
Iuridicum Remedium, Τσέχικη Δημοκρατία
Liberty, Ηνωμένο Βασίλειο
Panoptykon Foundation, Πολωνία
Privacy International, Παγκόσμια
Privacy Network, Ιταλία
Share Foundation, Σερβία
Society Vrijbit, Κάτω Χώρες
Statewatch, Ευρώπη
Today is a new day / Danes je nov dan, Σλοβενία
Μετάφραση: Παναγιώτα Γιάννενα