Θυμάστε όταν τα παιχνίδια ήταν απλά; Ένα τρενάκι, μια κούκλα, ένα λούτρινο ζωάκι…. Ευχάριστα παιχνίδια που τα μόνα «δεδομένα» που μάζευαν ήταν οι λεκέδες από το φαγητό των παιδιών ή από τις υπαίθριες περιπέτειες που είχαν μαζί με εκείνα. Αλλά στη σημερινή ψηφιακή εποχή, το αγαπημένο παιχνίδι του παιδιού μας μπορεί να φωτίζει κρυφά στο φεγγαρόφωτο, λειτουργώντας ως μικροσκοπική συσκευή επιτήρησης, συλλέγοντας δεδομένα για τα πάντα… από τις συνήθειες του παιχνιδιού του έως κάποιες προσωπικές προτιμήσεις.
Αυτός είναι ο γενναίος νέος κόσμος των «έξυπνων» παιχνιδιών, όπου η ώρα του παιχνιδιού μπορεί να καταλήξει σε παγίδα της ιδιωτικής ζωής. Μια εντυπωσιακή έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας-Ελβετία, αποκάλυψε ελλείψεις στα χαρακτηριστικά ασφάλειας και ατομικής προστασίας κάποιων δημοφιλών «έξυπνων» παιχνιδιών, εγείροντας ανησυχία για την ασφάλεια των προσωπικών πληροφοριών των παιδιών.
Η μελέτη, εξέτασε 12 «έξυπνα» παιχνίδια που διατίθενται στην ευρωπαϊκή αγορά. Είναι παιχνίδια εξοπλισμένα με σύνδεση στο διαδίκτυο, μικρόφωνα, κάμερες και δυνατότητα συλλογής και μετάδοσης δεδομένων. Περιελάμβανε γνωστά ονόματα όπως το Toniebox, το έξυπνο στυλό Tiptoi και το πάντα δημοφιλές Tamagotchi. Θεωρείστε τα παιχνίδια αυτά ως μικροσκοπικούς υπολογιστές μεταμφιεσμένους σε παιχνιδιάρικους συντρόφους.
Με την πρώτη ματιά, στα μάτια ενός γονέα, αυτά τα παιχνίδια υψηλής τεχνολογίας φαίνονται ιδανικά. Ας πάρουμε το Toniebox, για παράδειγμα. Αυτή η έξυπνη συσκευή επιτρέπει ακόμα και στα ποιο μικρά παιδιά να παίζουν με ευκολία τις αγαπημένες τους ιστορίες και τραγούδια – απλά διαλέγουν μία φιγούρα από τη συσκευή και να! Το παραμύθι ξεκινά. Γέρνοντας το κουτί προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά, το παραμύθι πηγαίνει πίσω ή μπροστά. Είναι τόσο απλό που ακόμη και ένα μικρό παιδί μπορεί να το κουμαντάρει.
Αλλά κάπου εδώ τα πράγματα γίνονται λίγο ποιο περίπλοκα: ενώ το μικρό σας βρίσκεται χαρούμενο στον κόσμο της «Peppa το γουρουνάκι», το Toniebox ασχολείται με τη δημιουργία ενός ψηφιακού φακέλου. Καταγράφει σχολαστικά πότε ενεργοποιείται, ποιο ειδώλιο χρησιμοποιούνταν όταν σταμάτησε η αναπαραγωγή και παρακολουθεί ακόμη και τις κινήσεις πίσω και εμπρός. Όλα αυτά τα δεδομένα στη συνέχεια μεταφέρονται στον κατασκευαστή, δίνοντας μια λεπτομερή εικόνα των παιχνιδιών που προτιμά το παιδί σας.
Το Toniebox δεν είναι το μόνο παιχνίδι που συλλέγει δεδομένα. Και άλλα πολλά έξυπνα παιχνίδια συλλέγουν -σύμφωνα με τη μελέτη- εκτενή δεδομένα συμπεριφοράς των παιδιών, συχνά χωρίς να δίνουν σαφείς εξηγήσεις για το πώς θα χρησιμοποιηθούν ή πώς θα προστατευθούν αυτές οι πληροφορίες. Είναι σαν να έχετε ένα σύστημα συνεχούς επιτήρησης που παρακολουθεί κάθε κίνηση του παιδιού σας κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού του.
Η πρώτη συγγραφέας της μελέτης, Julika Feldbusch, τόνισε πως «το απόρρητο των παιδιών απαιτεί ειδική προστασία». Και συνέχισε πως «οι κατασκευαστές παιχνιδιών θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο απόρρητο και στην ασφάλεια των προϊόντων τους από όση δίνουν αυτή τη στιγμή». Πράγματι, τα περισσότερα παιχνίδια στερούνται διαφάνειας όσον αφορά τη συλλογή και την επεξεργασία δεδομένων. Οι πολιτικές απορρήτου, όταν υπάρχουν, είναι συχνά ασαφείς, δυσνόητες ή θαμμένες στα ψιλά γράμματα. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς είναι συχνά στο σκοτάδι σχετικά με το ποιες πληροφορίες συλλέγονται για τα παιδιά τους και πώς χρησιμοποιούνται.
Ανεπαρκή κρίθηκαν και τα μέτρα ασφαλείας. Ενώ τα περισσότερα παιχνίδια χρησιμοποιούν κρυπτογράφηση για τα δεδομένα που μεταδίδονται μέσω του διαδικτύου, οι συνδέσεις του τοπικού δικτύου –όπως αυτές που χρησιμοποιήθηκαν για την αρχική τους εγκατάσταση– ήταν συχνά μή κρυπτογραφημένες. Ορισμένα δημοφιλή παιχνίδια, συμπεριλαμβανομένου του Toniebox και του στυλό Tiptoi, βρέθηκαν να έχουν ανεπαρκή κρυπτογράφηση δεδομένων, γεγονός που δυνητικά αφήνει τις πληροφορίες των παιδιών ευάλωτες στην υποκλοπή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ερευνητές μπόρεσαν να υποκλέψουν κωδικούς πρόσβασης Wi-Fi και άλλες ευαίσθητες πληροφορίες απλώς «κρυφακούγοντας» αυτές τις οικιακές συνδέσεις.
Το ποιο άσχημο όμως ήταν πως όταν οι ερευνητές προσπάθησαν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους βάσει του GDPR, (Ευρωπαϊκού Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων της Ευρώπης (General Data Protection Regulation) και ζήτησαν να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που συλλέγονται και τους αφορούν, μόνο το 43% των πωλητών παιχνιδιών απάντησε εντός της νομικά προβλεπόμενης περιόδου του ενός μηνός. Ακόμη και τότε, ορισμένες από τις απαντήσεις ήταν ελλιπείς ή μή ικανοποιητικές.
Επιπλέον, πολλές συνοδευτικές εφαρμογές για αυτά τα παιχνίδια βρέθηκαν να ζητούν περιττές αλλά «διεισδυτικές» άδειες, όπως η πρόσβαση στη θέση ενός κινητού ή του μικροφώνου του παιγνιδιού…
Στα λάθος χέρια, τα δεδομένα που συλλέγονται από αυτά τα παιχνίδια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για κλοπή και χρήση προσωπικών στοιχείων, στοχευμένες διαφημίσεις ή ακόμη πιο απαίσιους σκοπούς όπως ο εκμαυλισμός των παιδιών ή ο εκβιασμός τους. Και επειδή τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και ίσως δεν κατανοούν τις συνέπειες της παραχώρησης προσωπικών πληροφοριών, το βάρος ανήκει στους κατασκευαστές παιχνιδιών και στους γονείς να περιφρουρήσουν την παιδική ασφάλεια μέσα στην «ψηφιακή παιδική χαρά».
«Διαπιστώνουμε ήδη πως υπάρχει μια κοινωνία δύο επιπέδων όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής των παιδιών», λέει η ερευνήτρια Feldbusch. «Οι επαρκώς ενημερωμένοι γονείς ασχολούνται με το θέμα και επιλέγουν παιχνίδια που δεν αποκαλύπτουν το προφίλ συμπεριφοράς των παιδιών τους. Αλλά πολλοί γονείς στερούνται τις τεχνικές γνώσεις ή δεν έχουν χρόνο να σκεφτούν αυτά τα πράγματα λεπτομερώς».
Λοιπόν, τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να προστατεύσουν τα παιδάκια τους από τις παγίδες της τεχνολογίας; Οι ερευνητές προτείνουν να αναζητούν παιχνίδια που δίνουν προτεραιότητα στο απόρρητο και την ασφάλεια, να διαβάζουν προσεκτικά τις πολιτικές απορρήτου (ακόμα και αν είναι βαρετές) και να είναι προσεκτικοί σχετικά με τη χορήγηση περιττών αδειών σε εφαρμογές παιχνιδιών. Συνιστούν επίσης στους κατασκευαστές παιχνιδιών να εφαρμόζουν ισχυρότερα μέτρα ασφαλείας και να παρέχουν πιο διαφανείς πληροφορίες σχετικά με τις πρακτικές συλλογής δεδομένων.
Οι μελετητές αναγνωρίζουν βέβαια ότι μεμονωμένα παιδιά μπορεί να μην υποστούν άμεσες αρνητικές συνέπειες από αυτές τις πρακτικές συλλογής δεδομένων. «Αλλά κανείς δεν μπορεί να το ξέρει αυτό με σιγουριά», προειδοποιούν. «Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι η συνεχής επιτήρηση μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπική ανάπτυξη».
Η μελέτη χρησιμεύει ως σήμα ενεργοποίησης όχι μόνο για τους γονείς, αλλά και για τις ρυθμιστικές αρχές και τους κατασκευαστές παιχνιδιών. Καθώς τα «έξυπνα» παιχνίδια γίνονται όλο και πιο διαδεδομένα, είναι σημαντικό να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ της καινοτομίας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και της ασφάλειας των παιδιών μας.
Αλλά η μελέτη μπορεί να οδηγήσει σε βελτιωμένα πρότυπα και πρακτικές και την βιομηχανία των «έξυπνων» παιχνιδιών. Στο μεταξύ, οι γονείς ίσως σκεφτούν ποιο προσεκτικά εάν αυτό το αρκουδάκι που είναι συνδεδεμένο στο διαδίκτυο αξίζει πραγματικά τους πιθανούς κινδύνους για την ιδιωτική ζωή και την ασφάλεια του παιδιού τους.
Πηγή: studyfinds.org