Ὁ ἀείμνηστος πολυτάλαντος Φώτιος Κόντογλου ὑπῆρξεν ὁ «ἀνάδοχός» τοῦ Ὀρθόδοξου Τύπου, καθὼς ἡ ὀνομασία τοῦ διεμορφώθη εἰς τὴν τελικήν της μορφὴν ὑπ’ αὐτοῦ καὶ κοσμεῖ ἕως τὴν σήμερον μὲ τὰ ἰδικὰ του γράμματα τὴν πρόσοψιν τῆς ἐφημερίδος.
Τὴν 13ην Ἰουλίου συμπληρώνονται 52 ἔτη ἐκ τῆς ἐκδημίας του, μὲ τὸν λόγον τοῦ ὅμως νὰ παραμένη παρ’ ὅλα αὐτὰ πάντοτε ἐπίκαιρος. Εἰς παρέμβασίν του διὰ τὸ ζήτημα τῶν Θρησκευτικῶν ὁ Σέβ. Ναυπάκτου ἀνεφέρθη εἰς τὸ ἄτοπόν τῆς συμπεριλήψεως κειμένου τοῦ Ν. Καζαντζάκη εἰς τοὺς νέους φακέλους. Παραθέτομεν ἀνέκδοτον ἐπιστολὴν ντοκουμέντο τοῦ Φ. Κόντογλου, εἰς τὴν ὁποίαν ἐκφράζει τὴν γνώμην του διὰ τὸ ἔργον τοῦ Καζαντζάκη ὡς πρὸς τὴν….
Ὀρθόδοξον πίστιν:
Ἀθῆναι 9 Ἰουνίου 1954
Ἀγαπητὲ κύριε Καβαρνέ,
Ἐπῆρα χθὲς τὸ γράμμα σου, καὶ σήμερα τὰ ἄρθρα σου γιὰ τὴν λογοτεχνία μας. Σὲ εὐχαριστῶ καὶ γιὰ τὰ δύο.
Σὲ συχαίρω ἀπὸ καρδιᾶς, γιὰ τὴν πίστη σου στὸν σωτήρα μας, τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, ὁ ὁποῖος θὰ εὐλογεῖ τὸ ἔργο σου. Τὰ γραφόμενά σου ἔχουν τὸ ἄρωμα ἐκεῖνο, ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὴν εὐσέβεια. Ὁ Καζαντζάκης ὑπῆρξε πολὺ στενὸς φίλος μου, εἶνε καλὸς ἄνθρωπος, ἀλλὰ εἶνε ἐπιπόλαιος, καὶ ἀγαπᾶ τοὺς βερμπαλισμοὺς καὶ τὶς φωνές. Ἀντίποδα τῶν ὅσων πιστεύουμε καὶ ἀγαποῦμε! Ἔπαιξε μὲ ὅλα, μὲ βουδδισμούς, μὲ νιτσεϊσμούς, μὲ χριστιανισμούς, μὲ ὅ,τι θέλεις. Τὰ γραφόμενά του εἶνε κούφια, κοινοτοπίες κι’ ὁλοένα γίνονται χειρότερα. Ὁ Θεὸς νὰ τὸν ἐλεήσει. Τὸν χαρακτηρίζεις πολὺ καλά. Τὸ ἴδιο καὶ τὸν Βενέζη, ἀλλὰ «ἄφετε τοὺς νεκροὺς θάπτειν τοὺς ἑαυτῶν νεκρούς». Ὡραία μιλᾶς καὶ γιὰ τὸν Κάλβο, καὶ γιὰ τὸν Σολωμό. Ἀλλὰ γιὰ τὸν Κάλβο μιλᾶς πιὸ καλά. Καὶ εἶδες πὼς ἡ χριστιανικὴ πίστη μᾶς δίνει τὴν ἐλευθερία. «Ὅπου Χριστός, ἐκεῖ καὶ ἐλευθερία».
Ὅ,τι γράφω γιὰ τὸν Καζαντζάκη σὲ παρακαλῶ νὰ μὴ κοινοποιηθῆ. Δὲν θέλω νὰ λυπήσω ἕναν ἄνθρωπο, ποὺ εἶχα κάποτε συνδεθῆ μαζί του, ἀλλὰ ἡ ἀθρησκεία του καὶ ἡ βλασφημία του μὲ στενοχωρεῖ πολύ. Ἄλλως τὲ καλὰ- καλὰ δὲ μὲ ἐνδιαφέρει διόλου ἡ λογοτεχνία.
Φ.Κ.