Κείμενο του (Καστροπολίτη) Ιωάννη Α. Σαρσάκη
Πριν από λίγες ημέρες, παρακολούθησα την εορτή δημοτικού σχολείου για την 28η Οκτωβρίου, μια πάρα πολύ καλά οργανωμένη γιορτή με ποιήματα και θεατρικά δρώμενα, όπου δάσκαλοι και μαθητές έδωσαν το καλύτερό τους εαυτό. Συγκινημένος άκουσα τις απαγγελίες των μαθητών, οι οποίοι με το δικό τους αθώο και παιδικό τρόπο τόνιζαν τα κατορθώματα των ηρώων καθώς και τις θυσίες τους για την πατρίδα.
Υπήρχε όμως και κάτι που μου δημιούργησε μια αρνητική εντύπωση (για το οποίο βεβαίως δε φταίνε οι μαθητές), ήταν κάτι που δεν είχα παρατηρήσει τόσο έντονα τα προηγούμενα χρόνια, αν και ως γονέας τριών τέκνων έχω παρευρεθεί σε πάρα πολλές σχολικές γιορτές. Και στη γιορτή για την 28η Οκτωβρίου αλλά και στη γιορτή για την 25η Μαρτίου, στα ποιήματα και στα θεατρικά γίνετε αναφορά σε προγόνους οι οποίοι με την παλικαριά και την αυτοθυσία τους παραδειγμάτισαν τις επόμενες γενεές έτσι ώστε και αυτές να παλέψουν μέχρις εσχάτων για την τιμή και την ελευθερία της πατρίδας. Αυτό είναι πάρα πολύ καλό, και ουδείς σώφρων άνθρωπος διαφωνεί μ΄ αυτή τη λογική. Σαφώς και πρέπει να γίνετε αναφορά σε όλους όσους θυσιάστηκαν διαχρονικά, δείχνοντας με το παράδειγμά τους ότι «θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία».
Το ζητούμενο όμως είναι ότι η αναφορές για τους προγόνους γίνετε επιλεκτικά, στα κείμενα και στα ποιήματα που απαγγέλλονται ακούμε π.χ. ότι οι Έλληνες το 1940 πολέμησαν όπως ο Λεωνίδας και ο Κολοκοτρώνης ή όπως ο Μιλτιάδης και ο Διάκος, επίσης για την 25η Μαρτίου γίνονται αναφορές ότι οι ραγιάδες πολέμησαν όπως οι αρχαίοι Έλληνες εμπνεόμενοι απ΄ αυτούς κλπ. Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα κείμενα λογικό είναι στους ακροατές αυτών των εκδηλώσεων, αλλά πολύ περισσότερο στους ίδιους του μαθητές να δημιουργείτε η εντύπωση πως ο Ελληνισμός στη διαχρονική του ιστορική πορεία, αποτελείται από τους αρχαίους Έλληνες, τους Έλληνες του 1821 και του 1940.
Το πρόβλημα κατ΄ εμέ είναι ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά για τους ήρωες, αγωνιστές και προσωπικότητες της Βυζαντινο/ρωμαίικης περιόδου του ελληνισμού. Δηλαδή το αυτονόητο θα ήταν στα κείμενα και τα ποιήματα που αναφέρονται π.χ. στο 1940 να ακούμε ότι οι Έλληνες εμπνεόμενοι από τον Λεωνίδα τον Νικηφόρο Φωκά και το Καραϊσκάκη, πολέμησαν με γενναιότητα για την ελευθερία της πατρίδας. Δε μπορούμε να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι επί 1123 χρόνια κάποιοι πρόγονοί μας – του οποίους προσδιορίζουμε ως Βυζαντινούς (δηλ. Ρωμνιούς) -αγωνίστηκαν και διέσωσαν το πολιτισμό, αντιμετωπίζοντας βάρβαρους λαούς οι οποίοι αν επικρατούσαν τότε, το πολιτιστικό υπόβαθρο σε όλο τον κόσμο θα ήταν διαφορετικό προς το χειρότερο.
Μορφές όπως ο Βελισάριος, ο Ηράκλειος, ο Βασίλειος Β΄ Βουλγαροκτόνος, ο Αλέξιος Κομνηνός, ο Αλέξιος Στρατηγόπουλος, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και πολλοί άλλοι, δεν πρέπει να παραγκωνίζονται, αλλά μέσω και των σχολικών εορτών να προβάλλονται και αυτοί ως παράδειγμα πατριωτισμού αλλά κυρίως ως συνεχιστές της ιστορικής πορείας του γένους των Ελλήνων.
Άλλωστε τη συνέχεια της ιστορικής πορείας του Ελληνισμού δεν την απορρίπτουν οι Βυζαντινο/ρωμιοί προγονοί μας, αντιθέτως την τονίζουν και τη διατρανώνουν. Τρανό παράδειγμα (και όχι το μόνο) ο Διδυμοτειχίτης άγιος αυτοκράτορας Ιωάννης Βατάτζη ο οποίος σε επιστολή του προς τον πάπα Γρηγόριο Θ΄ στα μέσα του 13ου αιώνα, αναφέρει τα εξής :
«Μας γράφεις ότι από το δικό μας, το Ελληνικό γένος, άνθησε η σοφία και τα αγαθά της και διαδόθηκε στους άλλους λαούς. Αυτό σωστά το γράφεις. Πως όμως αγνόησες ή και αν υποτεθεί ότι δεν το αγνόησες, πως ξέχασες να γράψεις ότι, μαζί με τη σοφία, το γένος μας κληρονόμησε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και τη βασιλεία ; Ποιος αγνοεί ότι τα κληρονομικά δικαιώματα της διαδοχής πέρασαν από εκείνον στο δικό μας γένος και ότι εμείς είμαστε οι νόμιμοι κληρονόμοι και διάδοχοι ;».
«Οι γενάρχες της βασιλείας μου, είναι από το γένος των Δουκών και των Κομνηνών, για να μην αναφέρω εδώ και όλους τους άλλους βασιλείς που είχαν ελληνική καταγωγή και για πολλές εκατοντάδες χρόνια κατείχαν την βασιλική εξουσία της Κωνσταντινούπολης».
«Εάν όμως εννοείς την Κωνσταντινούπολη, καθιστούμε γνωστό και στην αγιότητά σου και σε όλους τους χριστιανούς ότι ποτέ δε θα πάψουμε να δίνουμε μάχες και να πολεμούμε αυτούς που την κατέκτησαν και την κατέχουν, γιατί αλήθεια, πως δε θα διαπράτταμε αδικία απέναντί στους νόμους της φύσης, και στους θεσμούς της πατρίδας μας, και στους τάφους των προγόνων μας, και στα θεία και ιερά τεμένη, αν δεν πολεμήσουμε γι΄ αυτά με όλη τη δύναμή μας».
Η επιστολή αυτή γράφθηκε την εποχή όπου η Φράγκοι είχαν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη και οι Έλληνες με προεξάρχοντα τον Ιωάννη Βατάτζη αγωνιζόταν να την ανακαταλάβουν και να ανασυστήσουν την αυτοκρατορία.
Πως λοιπόν εμείς οι νεοέλληνες σβήνουμε από την ιστορική μας μνήμη όλες αυτές τις μορφές του Βυζαντίου/Ρωμανίας που αγωνίστηκαν επί μια και πλέον χιλιετία για να κρατήσουν την πίστη και τον πολιτισμό μας ; Πως μπορούμε να αγνοούμε την μεγάλη και καθοριστική συμβολή τους στη συνέχεια και τη διάσωση του Ελληνισμού;
Νομίζω πως πρέπει να αναθεωρήσουμε και να προσπαθήσουμε να εντάξουμε στα ποιήματα και στα θεατρικά δρώμενα των σχολικών εορτών, προσωπικότητες του Βυζαντίου/Ρωμανίας έστω και εμβόλιμα (σε παλιά κείμενα), έτσι ώστε τα παιδιά μας να αναφέρουν τα ονόματά τους και να διατρανώνουν με σωστό τρόπο τη συνέχεια του Ελληνισμού.