Ομοίως, ο αριθμός των θετικών περιπτώσεων που εντοπίστηκαν στον πληθυσμό και παρουσιάζονται στην επιδημική καμπύλη, αντιπροσωπεύουν μια κατά τα άλλα «αναμενόμενη» εποχική καμπύλη επιδημίας για τη χειμερινή περίοδο. Στηριζόμενοι στα πιο πάνω δεδομένα, μπορούμε επίσης να πούμε ότι τα ακραία μέτρα που υιοθετήθηκαν κατά την περίοδο των Χριστουγέννων δεν φαίνεται να είχαν μετρήσιμη επίδραση στην καμπύλη επιδημίας. Ασφαλώς δεν έχει παρατηρηθεί η περίφημη επιπέδωση της καμπύλης για την οποία γίνεται πολύς λόγος.
Ταυτόχρονα, τα τρομακτικά μηνύματα που συνεχίζουν να διαδίδονται μέσω των μέσων ενημέρωσης σχετικά με την μετάδοση νέων αναδυόμενων ή/και μεταλλαγμένων στελεχών του κορωνοϊού, μέχρι στιγμής, δεν μεταφράζονται σε αυξημένο αριθμό περιπτώσεων ή θανάτων στον πληθυσμό.
Λαμβανομένων υπόψη όλων των πιο πάνω επιδημιολογικών παραμέτρων (νοσηρότητας, θνητότητας και θνησιμότητας), καθίσταται προφανές ότι τα τρέχοντα ακραία περιοριστικά μέτρα ελέγχου που εφαρμόζονται στον γενικό πληθυσμό της Κύπρου δεν δικαιολογούνται.
Μια γενική παρατήρηση που συζητείται ευρέως μεταξύ πολλών συναδέλφων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι χρησιμοποιούνται πολλαπλοί κινούμενοι στόχοι σε κάθε στάδιο της επιδημίας. Δυστυχώς, αυτή η τακτική έχει οδηγήσει στην εισήγηση και εφαρμογή πολλών αντιφατικών μέτρων. Κατά τη γνώμη μου, μια τέτοια αντιεπιστημονική προσέγγιση συνέβαλε στην ευρεία σύγχυση που παρατηρείται στον πληθυσμό, η οποία με τη σειρά της δημιουργεί αβεβαιότητα και έλλειψη εμπιστοσύνης στα μέτρα που προτείνονται και εφαρμόζονται. Ενώ, ο πληθυσμός έχει επιδείξει μια αξιοσημείωτη πρόθεση να συμμορφωθεί και να ακολουθήσει τα προτεινόμενα μέτρα ελέγχου, αυτό το μπερδεμένο μοτίβο αντιφατικών μέτρων, έχει υπονομεύσει σε σημαντικό βαθμό την προσπάθεια. Επιπλέον, η συνεχής εκτόξευση κατηγοριών εναντίον του πληθυσμού για την αποτυχία διαφόρων μέτρων, τα οποία προορίζονταν να αποτύχουν λόγω της ίδιας της φύσης τους, έχει δημιουργήσει ένα μοιραίο χάσμα στην απαραίτητη συνεργασία μεταξύ της συντεταγμένης πολιτείας και της κοινωνίας στην αντιμετώπιση της παρούσας υγειονομικής πρόκλησης.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της τακτικής του κινούμενου στόχου αφορά το κατώφλι εφαρμογής νέων μέτρων που χρησιμοποιήθηκε το περασμένο καλοκαίρι. Η εφαρμογή της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας σε εξωτερικούς χώρους υιοθετήθηκε κατά την διάρκεια ανίχνευσης θετικών εξετάσεων στον πληθυσμό σε ποσοστό περίπου 0,5%. Οι εξωτερικές μάσκες υποστηρίχθηκαν ως απαραίτητη προσέγγιση για την αποτροπή περαιτέρω κοινωνικής μετάδοσης του ιού παρόλο που δεν τεκμηριώνεται η χρήση τους από οποιοδήποτε επιστημονικό δεδομένο,. Σήμερα, το ποσοστό θετικών δειγμάτων είναι και πάλι περίπου 0,5 – 0,7%, δηλαδή παρόμοιο με αυτό που είχαμε το περασμένο καλοκαίρι. Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παρουσιάζουν την τρέχουσα φάση ως ένα μεγάλο πισωγύρισμα των προσπαθειών ελέγχου της επιδημίας και χρησιμοποιείται αυτό ως δικαιολογία για την λήψη ακόμη πιο αυστηρών μέτρων όπως το κλείσιμο σχολείων και οι υποχρεωτικές εξετάσεις σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού οι οποίες οδηγούν συμπατριώτες μας ακόμα και στην ανεργία. Είναι επίσης ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι τα νέα αυστηρότατα μέτρα (κλείσιμο σχολείων, υποχρεωτική εξέταση κτλ) δεν είχαν την υποστήριξη της επιστημονικής επιτροπής σύμφωνα με δικές τους δηλώσεις. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι τον περασμένο Νοέμβριο, το ποσοστό θετικών εξετάσεων στον πληθυσμό ήταν 10 φορές υψηλότερο (5%), ωστόσο τα σχολεία ήταν ανοιχτά, οι καφετέριες και τα εστιατόρια ήταν ανοιχτά και η κοινωνία ήταν πολύ πιο λειτουργική σε σύγκριση με το σήμερα.
Δυστυχώς, η σημερινή εικόνα είναι ακόμα πιο απογοητευτική αν αναλογιστούμε ότι εισερχόμαστε σε περίοδο κατά την οποία αναμένεται η δραστηριότητα του κορωνοϊού να υποχωρήσει σημαντικά λόγω της θερμοκρασίας καθώς έχουμε μπει στην άνοιξη και πλησιάζουμε το καλοκαίρι. Το βασικό πρόβλημα εντοπίζεται στην χρήση των θετικών περιστατικών ως «μοχλού» επιβολής ακραίων μέτρων ελέγχου στον γενικό πληθυσμό χωρίς να αντιμετωπίζεται σφαιρικά και μέσα στα πλαίσια της επιστημονικής λογικής η τρέχουσα επιδημία. Μια σημαντική πολιτική θα ήταν η μείωση του αριθμού των νοσηλευόμενων στα δημόσια νοσοκομεία με την παροχή οργανωμένης κατ’ οίκον φροντίδας υγείας δεδομένου ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με κατ’ οίκον παρεμβάσεις.
Επιπλέον, η τρέχουσα κυβερνητική προσέγγιση για τον καθορισμό των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων κορωνοϊού διαφέρει από τα προτεινόμενα κριτήρια που έχουν επικαιροποιηθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) από τον περασμένο Δεκέμβριο. Συνεχίζοντας να χρησιμοποιεί τον αρχικό ορισμό, η κυβέρνηση καταλήγει να καταγράφει πολύ μεγαλύτερο αριθμό θετικών περιστατικών σε καθημερινή βάση, αρκετά από τα οποία είναι λανθασμένα (με βάση την θετική προγνωστική αξία των εξετάσεων), κάτι που θέτει άσκοπα την Κύπρο στην κόκκινη ζώνη. Μια τέτοια πρακτική γεννά πολλαπλά προβλήματα στο άνοιγμα της τουριστικής περιόδου στην Κύπρο κατά τους αμέσως επόμενους μήνες. Σε όλα τα πιο πάνω προστίθεται και η τελευταία ενέργεια της κυβέρνησης να προσλάβει έμμισθους «πληροφοριοδότες» για να «βελτιώσει» το ποσοστό συμμόρφωσης του πληθυσμού στα κατά τα άλλα αδικαιολόγητα μέτρα.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι η διαχείριση της επιδημίας τον προηγούμενο χρόνο σημαδεύτηκε από την εφαρμογή πολλαπλών, ακραίων και συχνά αντιφατικών μέτρων, την καταστρατήγηση των βασικών αρχών της δημόσιας υγείας, την χρήση κινούμενων στόχων ελέγχου της επιδημίας και την υιοθέτηση οριζόντιων περιοριστικών μέτρων για όλους, τακτική που προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί τεράστιες παράπλευρες αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία (βλέπε οικονομικός και ψυχολογικός τομέας και πολλοί άλλοι τομείς).
Η Κυπριακή κυβέρνηση καλείται επειγόντως να υιοθετήσει τον νέο ορισμό του ΠΟΥ για επιβεβαιωμένες περιπτώσεις COVID-19 και να χρησιμοποιήσει τις εξετάσεις ταχείας δοκιμασίας σε λογική και εθελοντική βάση στοχεύοντας σε συγκεκριμένα και αντιπροσωπευτικά τμήματα του πληθυσμού. Επιπλέον, είναι επειγόντως απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν επικαιροποιημένα θεραπευτικά πρωτόκολλα για κατ’ οίκον νοσηλεία συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των μονοκλωνικών αντισωμάτων. Η προσπάθεια συνεργασίας με τον πληθυσμό ασφαλώς και δεν προωθείται με προγράμματα έμμισθων πληροφοριοδοτών και απουσία δομημένης ενημέρωσης και εκπαίδευσης του πληθυσμού. Απαιτείται η άμεση υιοθέτηση συνεργατικών προσεγγίσεων σεβασμού και συναπόφασης με την κοινωνία οι οποίες θα στηρίζονται πάνω στις βασικές αρχές και αξίες της Δημόσιας Υγείας χωρίς δικτατορικές απαγορεύσεις και χρηματικά πρόστιμα. Μια τέτοια προσέγγιση θα διευκολύνει το άνοιγμα της κοινωνίας μειώνοντας τα μέτρα ελέγχου σε αυτά που είναι απολύτως απαραίτητα για την προστασία των ηλικιωμένων και εκείνων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο νόσησης.
Με βάση τις μέχρι τώρα διαθέσιμες επιστημονικές πληροφορίες, δυστυχώς, τα υπό επείγουσα χρήση χορηγούμενα εμβόλια δεν αναμένεται να προσφέρουν το μαγικό ραβδί για την εξαφάνιση του κορωνοϊού δεδομένου ότι δεν φαίνεται να αποτρέπουν ούτε την μόλυνση ούτε και ενδεχομένως την μετάδοση του κορωνοϊού ενώ παρουσιάζουν σοβαρές μέχρι και θανατηφόρες παρενέργειες. Για όλους τους πιο πάνω λόγους η κυβέρνηση δεν θα πρέπει να βάζει όλα τα αυγά της στο καλάθι των εμβολίων αλλά να ακολουθήσει μια σφαιρική προσέγγιση που θα σέβεται την κοινωνία και θα προσφέρει την δυνατότητα συμμετοχικών αποφάσεων με γνώμονα την σφαιρική προστασία όλων των διαστάσεων της υγείας (σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής) και την ευημερία ολόκληρης της κοινωνίας.
Ελπιδοφόρος Σ. Σωτηριάδης, MD, SM, ScD
Ιατρός Εργασίας – Επιδημιολόγος
Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας