Γεωργίας Σούκουλη
Ἐκπαιδευτικοῦ
Ἔναρξη σχολικῆς χρονιᾶς. Τμήματα, εἰδικότητες, προγράμματα καὶ ὁ ἀναπόφευκτος ἐγκλεισμὸς στὴν αἴθουσα μὲ τὴ «νέα μαγιά»: βλέμματα ἐπιφυλακτικὰ καὶ πόδια ἀσυγκράτητα. Εἶναι οἱ μαθητές μου καὶ ἐγὼ ἡ καθηγήτρια τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Χωρὶς ἠχηρὲς ἐκφράσεις γιὰ τὴν ἀξία τῆς γλώσσας μας ξεκινῶ νὰ διαβάσω στὴν τάξη ἕνα διήγημα τοῦ Γεωργίου Βιζυηνοὺ μὲ τὸν ἀπόηχο τοῦ διαλείμματος: ἀναστάτωση, πειράγματα, γέλια. Ὕστερα ὅμως ἀπὸ δυό – τρεῖς ἐπισημάνσεις γιὰ ἡσυχία, τὸ θαῦμα γίνεται καὶ καθὼς μὲ συνεπαίρνει ἡ ἀφήγηση τὰ παιδιὰ βυθίζονται στὴ μαγεία τῶν εἰκόνων, τὴν ἁπαλή ροὴ τῶν λέξεων… Σταματῶ στὸ πρῶτο ἀπόσπασμα καὶ ὅλοι μὲ μία φωνὴ μὲ παρακαλοῦν: «κι ἄλλο λίγο κυρία!».
Τί εἶναι ἄραγε αὐτὸ ποὺ συγκίνησε τόσο πολὺ αὐτὰ τὰ παιδιὰ τοῦ laptop, τῶν video games καὶ τοῦ εἰκονομηνύματος; Εἶναι νομίζω ὁ κόσμος (ἀλλιῶς κόσμημα, στολίδι) τῆς γλώσσας μας. Ἡ Ἑλληνικὴ δὲν εἶναι ἁπλῶς μία ἀπὸ τὶς πολλές. Εἶναι πραγματικὰ ἕνας ὁλόκληρος κόσμος, ὄχι μόνο ἕνα ἐργαλεῖο ἔκφρασης, ἀλλὰ καὶ ὁ μοχλὸς τῆς δημιουργίας, ἡ πρώτη ὕλη τοῦ πολιτισμοῦ μας, τὸ ὄχημα γιὰ τὰ βιώματά μας. Μόνον ἡ Ἑλληνικὴ εἶναι γλώσσα μὲ ἐτυμολογικὴ διαφάνεια. Ἔτσι, γιὰ παράδειγμα, ὁ «ἐνθουσιασμένος» εἶναι αὐτὸς ποὺ νιώθει ὅτι ἔχει μέσα τοῦ τὸν Θεὸ (ἐν- Θεός). Κάθε ἑλληνικὴ λέξη μᾶς φέρνει ἄμεσα σὲ ἐπικοινωνία μὲ τὴν οὐσία, τὴ φυσικὴ καταβολὴ τῶν πραγμάτων. Λέμε «θάλασσα» καὶ καθὼς ἀρθρώνουμε τὴ λέξη εἶναι ὅλα ἐδῶ: τὸ χρῶμα, οἱ κυματισμοί, ἡ μυρωδιὰ , τὸ Αἰγαῖο… Λέμε «ἄνεμος» καὶ νιώθουμε τὴ δροσιά του, λέμε «φῶς» καὶ νὰ τὸ καλοκαίρι!
Εἶναι ἡ γλώσσα μας καὶ εἶναι ἡ Ἑλληνική. 4000 χρόνια τώρα οἱ πρόγονοί μας τὴ μιλοῦν ἀδιάλλειπτα καὶ εἶναι ἕνα μικρὸ θαῦμα τὸ πὼς ἔφτασε ὣς ἐμᾶς ἀναλλοίωτη στὰ βασικά της γνωρίσματα. Στὶς πινακίδες τῆς Πύλου καὶ τῆς Κνωσσοῦ (1400 π.Χ.) διαβάζουμε ἀπαράλλακτα τὸν Ποσειδώνα, τὸν βασιλιᾶ, τὸ δῶρο, τὸ μέλι καὶ τόσες ἄλλες λέξεις. Εἶναι ἡ γλώσσα μας καὶ εἶναι ἡ Ἑλληνική. Μία λεπτὴ κλωστὴ ἑνώνει τὸν Ὅμηρο καὶ τὰ δημοτικά μας τραγούδια: ἡ λαϊκὴ λαλιὰ, ἡ λαϊκὴ ψυχή. Μία ὁλόδροση λυρικὴ παράδοση φέρνει κοντὰ τὸν Ἐλύτη («πέστε μου, εἶναι ἡ τρελλὴ ροδιὰ ποὺ σπαρταράει μὲ φυλλωσιὲς νιογέννητες τὸν ὄρθρο ἀνοίγοντας ὅλα τὰ χρώματα ψηλά…») μὲ τὴ Σαπφὼ («κι ἔχει πάρει γλυκιὰ δροσιὰ νὰ χύνεται, τὰ ρόδα μοσχοβολοῦν καὶ τὸ ἁπαλὸ χορτάρι καὶ τὸ τριφύλλι ὁλοῦθε τὸ ἀνθισμένο»).
Τὴν ἀξία, τὴ δυναμικότητα, τὴν ἐμβέλεια, τὴν πλαστικότητά της ἀναγνώρισαν ἐξαρχῆς καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἀναλαμβάνοντας μετὰ τὸ πέρας τοῦ ἀρχαίου κόσμου νὰ στηρίξουν τὸ οἰκοδόμημα τῆς Ὀρθοδοξίας πάνω στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ διαδόθηκε ἀστραπιαῖα καὶ ρίζωσε στὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων μὲ ὄχημα τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα. Ὁ Κύριός μας προεῖπε, ὅταν συνάντησε μία ἀντιπροσωπία Ἑλλήνων: «Ἐλήλυθεν ἡ ὥρα ἵνα δοξασθῆ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου». Καὶ αὐτὸ ἀκριβῶς συνέβη. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα μαζὶ μὲ τὴ φιλοσοφικὴ κληρονομιὰ τῆς Ἑλλάδας διέδωσαν τὴ διδασκαλία Του καὶ θεμελίωσαν θεωρητικὰ τὴν πίστη μας. Πότε ἄλλοτε ἀκούστηκε τόσο αἰσθαντικὰ τὸ «χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε», τόσο ὑποβλητικὰ τὸ «γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον», τόσο μυστικιστικὰ τὸ «ἐλέησὸν μὲ ὁ Θεὸς κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου», τόσο πένθιμα τὸ «Ὢ γλυκύ μου ἔαρ»! Καὶ ἦταν ὁ Γκαῖτε ποὺ συγκινημένος δήλωσε κάποτε: «Ἄκουσα τὸ Εὐαγγέλιο σὲ ὅλες τὶς γλῶσσες. Ἡ Ἑλληνικὴ ἀντήχησε σὰν ἄστρο ποὺ ἐμφανίζεται τὴ νύχτα».
Ποιὰ εἶναι ὅμως ἡ θέση της στὴ σημερινὴ πραγματικότητα τῆς παγκοσμιοποίησης καὶ τῆς ἔκρηξης τῶν ἐφαρμοσμένων ἐπιστημῶν; Τί ὑπόσχεται τὸ μέλλον γιὰ μία μικρὴ γλώσσα ποῦ τὴ μιλοῦν λίγα ἑκατομμύρια στόματα; Πολλά! Δύσκολο νὰ τὸ πιστέψει κανείς; Κι ὅμως σὲ αὐτὸ τὸ συμπέρασμα ἤδη ὁδηγήθηκαν Βρετανοὶ εἰδικοὶ οἱ ὁποῖοι θεωροῦν ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα ἐνισχύει τὴ λογικὴ καὶ τονώνει τὶς ἡγετικὲς ἱκανότητες. Γι’ αὐτὸ ἔχει μεγάλη ἀξία, ὄχι μόνο στὴν πληροφορικὴ καὶ στὴν ὑψηλὴ τεχνολογία, ἀλλὰ καὶ στὸν τομέα ὀργανώσεως καὶ διοικήσεως. Δὲν εἶναι τυχαῖο λοιπὸν ποὺ οἱ ἄγγλοι ἐπιχειρηματίες προτρέπουν τὰ ἀνώτερα στελέχη νὰ μάθουν ἀρχαῖα ἑλληνικά, ἐπειδὴ αὐτὰ περιέχουν μία ξεχωριστὴ σημασία γιὰ τοὺς τομεῖς ὀργανώσεως καὶ διαχειρίσεως ἐπιχειρήσεων.
Μὲ ἄλλα λόγια, πρόκειται γιὰ μία ἐκδήλωση τῆς τάσης γιὰ ἐπιστροφὴ τοῦ παγκόσμιου πολιτισμοῦ στὸ πνεῦμα καὶ τὴν γλώσσα τῶν Ἑλλήνων. Ἐπιστροφὴ μέν, γιὰ νὰ κατακτήσουμε τὸ μέλλον δέ. Γιατί οἱ ἠλεκτρονικοὶ ὑπολογιστὲς θεωροῦν τὴν Ἑλληνικὴ Γλώσσα «μὴ ὁριακή», δηλαδὴ ὅτι μόνο σ’ αὐτὴ δὲν ὑπάρχουν ὅρια καὶ γι’ αὐτὸ εἶναι ἀναγκαία στὶς νέες ἐπιστῆμες ὅπως ἡ Πληροφορική, ἡ Ἠλεκτρονική, ἡ Κυβερνητικὴ καὶ ἄλλες. Αὐτὲς οἱ ἐπιστῆμες μόνο στὴν Ἑλληνικὴ Γλώσσα βρίσκουν τὶς νοητικὲς ἐκφράσεις ποὺ χρειάζονται, χωρὶς τὶς ὁποῖες ἡ ἐπιστημονικὴ σκέψη ἀδυνατεῖ νὰ προχωρήσει. Τὸ νὰ μιλᾶ κανεὶς γιὰ Ἑνωμένη Εὐρώπη χωρὶς τὴν Ἑλληνικὴ εἶναι σὰ νὰ μιλᾶ σὲ ἕναν τυφλὸ γιὰ χρώματα!
Ἐπιστροφὴ στὴν ἐκπαιδευτικὴ πραγματικότητα… Τί κάνουμε ἐμεῖς οἱ μαχόμενοι ἐκπαιδευτικοὶ σὲ αὐτοὺς τοὺς δύσκολους καιρούς; Ὅταν ἡ περιρρέουσα ἀτμόσφαιρα μᾶς ἔχει κάνει ὅλους σκυθρωπούς, ἀπαισιόδοξους, θυμωμένους, μηδενιστές;
Ἐμεῖς οἱ δάσκαλοι τῆς τάξης δὲν ξεχνᾶμε ὅτι διαθέτουμε ἕνα ἰσχυρὸ ὁπλοστάσιο, μία παρακαταθήκη πολιτισμοῦ, ὄχι γιὰ τὸ σεντούκι ἀλλὰ γιὰ νὰ τὴ μεταφυτέψουμε στὴ νέα γενιά. Πρόκληση, οὐτοπία ἢ μεγάλο στοίχημα στὴν ἐποχὴ τοῦ cappuccino καὶ τοῦ Χόλυγουντ; Ρίχνουμε τοὺς δικούς μας σπόρους: τὸν Σωκράτη, τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, τὸν Ἀθανάσιο Διάκο, τὶς γυναῖκες τῆς Πίνδου, τὴν κυρὰ τῆς Ρῶ…
Ποιὰ δέντρα λέτε νὰ φτάσουν πιὸ ψηλά;
*ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , ΣΤ΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΑΠΡ.-ΙΟΥΝ. 2011