Εὐθ. Γεωργίου*
Στὸ Σχολεῖο μας «Μέγας Ἀλέξανδρος» ἔχουμε κάθε χρόνο σπουδαστὲς ποὺ ἐνδιαφέρονται γιὰ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ ἢ γνωρίζουν ἤδη Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ καὶ θέλουν νὰ μάθουν Νέα Ἑλληνικά. Αὐτὸ ἴσως φανεῖ ἀπίστευτο σὲ πολλούς, ἀλλὰ εἶναι μία ἀλήθεια, τὴν ὁποία ἐμεῖς ἀντιμετωπίζουμε ἀπὸ πολλὰ χρόνια.
Πράγματι, ἀρκετοὶ σπουδαστὲς ἔχουν φτάσει στὸ σχολεῖο μας μὲ στόχο νὰ μελετήσουν τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά, εἴτε ἀπὸ καθαρὰ προσωπικὸ ἐνδιαφέρον, ἀπὸ θαυμασμὸ πρὸς τὸν Ἀρχαῖο Ἑλληνικὸ Πολιτισμό, εἴτε γιατὶ ἀκολούθησαν ἕνα κλασσικὸ λύκειο μὲ σκοπὸ νὰ συνεχίσουν τὶς σπουδές τους σὲ ἕνα ἀντίστοιχο Πανεπιστήμιο. Φοιτητές, ἀκόμα, ποὺ ἤθελαν νὰ προετοιμαστοῦν γιὰ τὶς ἐξετάσεις ἢ τὴν πτυχιακή τους ἐργασία. Τὰ κείμενα στὰ ὁποῖα ἐπικεντρώνονταν ἦταν κυρίως τοῦ Πλάτωνα καὶ τοῦ Ἀριστοτέλη, ἀλλὰ καὶ τῆς Λυρικῆς Ποίησης τῆς Σαπφοῦς. Πέρα ἀπὸ τὸ ὁποιοδήποτε πρακτικὸ ἐνδιαφέρον, ἐντύπωση μοῦ ἔκανε τὸ γεγονὸς ὅτι ἤθελαν μὲ μεγάλο ζῆλο νὰ γνωρίσουν τοὺς συγγραφεῖς αὐτοὺς ἀπὸ τὸ πρωτότυπο, διότι πίστευαν ὅτι οἱ ὅποιες μεταφράσεις ἀδικοῦσαν τὸ πρωτότυπο αἰσθητικὰ καὶ τὸ ἀλλοίωναν νοηματικά. Ὑπῆρχαν τέλος καὶ κάποιοι σπουδαστὲς Θεολογικῶν Σχολῶν, ἢ καὶ ἱεραπόστολοι ποὺ ἐνδιαφέρονταν νὰ μελετήσουν τὴν Ἁγία Γραφὴ ἀπὸ τὸ πρωτότυπο.
Ἡ οὐσία εἶναι ὅτι ἀρκετοὶ ἀπὸ ἐκείνους τοὺς σπουδαστές μας ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὸν θαυμασμό τους γιὰ τὴν Ἀρχαία Ἑλληνική, θέλησαν νὰ μάθουν καὶ τὴν Νέα ἑλληνική, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία νὰ ἐπικοινωνήσουν μὲ τὸν κόσμο γύρω τους, καθὼς διαπίστωσαν ὅτι μιλώντας Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ δὲν τοὺς καταλάβαινε κανείς… Κάπως ἔτσι γεννήθηκε καὶ ἡ ἰδέα δημιουργίας τοῦ βιβλίου μας «Διαδρομὲς ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα στὰ Νέα Ἑλληνικά», τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ καὶ τὸ θέμα τῆς σημερινῆς ὁμιλίας μου. Ὁ τελικὸς σκοπὸς ἦταν νὰ δημιουργηθεῖ μία μέθοδος ὑποστήριξης τῆς ἐκμάθησης τῆς νέας ἑλληνικῆς σὲ μαθητὲς κλασσικῶν γυμνασίων-λυκείων, ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλους ἐνδιαφερόμενους στὸ ἐξωτερικὸ καὶ στὴν Ἑλλάδα ποὺ ἐπιθυμοῦσαν νὰ μάθουν τὰ Νέα Ἑλληνικὰ ἔχοντας ἤδη βασικὲς γνώσεις Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν.
Οἱ «Διαδρομὲς ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα στὰ Νέα Ἑλληνικά», λοιπόν, δημιουργήθηκαν στὸ πλαίσιο τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Προγράμματος «Σωκράτης-Ἐκπαίδευση καὶ Πολιτισμὸς» καὶ χρηματοδοτήθηκαν μὲ τὴν
ὑποστήριξη τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς. Συντονιστὴς τοῦ Προγράμματος ἦταν τὸ Ἑλληνοβρετανικὸ Κολλέγιο καί, συγκεκριμένα, τὸ Σχολεῖο Ἑλληνικῶν «Μέγας Ἀλέξανδρος». Ἑταῖροι τοῦ προγράμματος ἦταν ἕξι ἀξιόλογα εὐρωπαϊκὰ ἐκπαιδευτικὰ ἱδρύματα, τὸ Κλασσικὸ Κρατικὸ Λύκειο « G. Mazzini» στὴν Ἰταλία, τὸ Καθολικὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Λέβεν ἀπὸ τὸ Βέλγιο, τὸ Ἰνστιτοῦτο Δευτεροβάθμιας Ἐκπαίδευσης «Κάρολος ὁ Τρίτος» της Ἱσπανίας, τὸ Κλασσικὸ Γυμνάσιο «BG Hartberg» στὴν Αὐστρία, καὶ τὸ Διεθνὲς Γυμνάσιο Ἀρχαίων Γλωσσῶν καὶ Πολιτισμῶν «Ἅγιος Κωνσταντῖνος ὁ Κύριλλος ὁ Φιλόσοφος» ἀπὸ τὴν Βουλγαρία.
Ἔπειτα ἀπὸ ἔρευνα στὰ κλασσικὰ λύκεια τῶν χωρῶν τῶν ἑταίρων σχετικὰ μὲ τὸ ὑλικὸ ποὺ χρησιμοποιεῖται στὴν διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων καὶ τὴν διδακτικὴ μεθοδολογία γραμματικο-συντακτικῶν φαινομένων καὶ λεξιλογίου, συγκεντρώθηκαν τὰ στοιχεῖα ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα ἀποτέλεσαν τὴν βάση τῶν «Διαδρομῶν». Τὸ περιεχόμενό τους, δέ, προσεγγίστηκε τόσο διαχρονικὰ (ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ στοὺς ἑλληνιστικοὺς χρόνους καὶ τὸ Βυζάντιο), ὅσο καὶ συγχρονικὰ (μὲ ἀναφορὲς στὴν σύγχρονη λογοτεχνία καὶ τὸν πολιτισμό), μὲ ἔμφαση ὄχι μόνο στὴν μακραίωνη ἱστορία τῆς ἑλληνικῆς, ἀλλὰ καὶ στὸ ζωντανὸ παρόν της.
Τὸ βιβλίο αὐτό, λοιπόν, ξεκινώντας ἀπὸ τὴν δεδομένη γνώση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν τέτοιου εἴδους σπουδαστῶν, ἔχει ὡς στόχο νὰ διδάξει τὴν Νέα Ἑλληνικὴ ἐκμεταλλευόμενο τὴν στενὴ σύνδεση τῶν δύο.
Ὡς πρὸς τὴν θεματολογία, ἐπιλέχθηκαν 12 θεματικὲς ἑνότητες. Οἱ ἑνότητες αὐτὲς εἶναι οἱ ἑξῆς: Μυθολογία, Γεωγραφία, Ἱστορία, Ταξίδια, Πόλη, Θρησκεία, Στρατιωτικὲς ἐπιχειρήσεις, Ἰδιωτικὴ ζωή, Διασκέδαση, Θέατρο, Ἀθλητισμὸς – Ὀλυμπιακοὶ Ἀγῶνες, Προσωπικότητες.
Εἶναι, ὅπως βλέπετε, ὅλα προσφιλῆ θέματα ἀρχαίων συγγραφέων, εἶναι, βέβαια, θέματα ἐκπαιδευτικοῦ ἐνδιαφέροντος, ἀλλὰ καὶ θέματα ποὺ ἅπτονται τῆς σύγχρονης ζωῆς, γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς καὶ ἐπελέγησαν οἱ συγκεκριμένες ἑνότητες.
Ἀπὸ τὰ παραπάνω θέματα προέκυψαν 24 ἀρχαῖα καὶ 24 νέα κείμενα ποὺ ἀποτέλεσαν τὸ κέντρο τῶν 24 ἑνοτήτων τοῦ βιβλίου μας. Καί, λέγοντας τὸ κέντρο, ἐννοῶ ὅτι τὸ περιεχόμενό τους ἦταν, ὅσο ἦταν δυνατόν, τέτοιο, ὥστε νὰ ἀνταποκρίνεται στὰ γραμματικὰ καὶ λεξιλογικὰ στοιχεῖα ποὺ ἐπρόκειτο νὰ διδαχθοῦν ἀνὰ ἑνότητα. Κάθε ἑνότητα τοῦ βιβλίου, λοιπόν, ἀποτελεῖται ἀπὸ ἕνα ἀρχαῖο κείμενο μὲ τὴν μετάφρασή του στὰ νέα ἑλληνικὰ καὶ ἕνα νεοελληνικὸ μὲ σχετικὸ περιεχόμενο. Καὶ τὰ δύο ἀκολουθοῦνται ἀπὸ πίνακες λεξιλογίου ὅπου δίνονται ἡ σημασία κι ἡ ἐτυμολογία τῶν λέξεων, συγγενεῖς τους λέξεις καὶ ἡ ἀντίστοιχη, κάθε
φορά, ἀρχαία ἢ νεοελληνικὴ λέξη τοῦ κάθε λήμματος. Τὰ δύο κείμενα, ἀρχαῖο καὶ νεοελληνικό, ἀκολουθοῦν λεξιλογικὲς ἀσκήσεις, στὶς ὁποῖες οἱ σπουδαστὲς ἀσκοῦνται στὴν παραγωγὴ καὶ σύνθεση λέξεων, ἐνῶ, παράλληλα καθίσταται σαφὴς ἡ ὁμοιότητα ποὺ ὑπάρχει μεταξὺ τῶν περισσότερων λέξεων ἀρχαίας καὶ νέας.
Γιὰ ἐμᾶς καὶ τοὺς ἑταίρους μας ἦταν πολὺ εὐχάριστο τὸ ὅτι ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ἐπιτροπὴ ἐνέκρινε τὴν πρότασή μας γιὰ τὴν δημιουργία αὐτοῦ τοῦ ὑλικοῦ, γιατὶ αὐτὸ ἀποδεικνύει ὅτι ἡ ἰδέα μας ἔχει βάση καὶ προοπτική.
Σημειῶστε, ἀκόμα, ὅτι οἱ «Διαδρομὲς ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα στὰ Νέα Ἑλληνικὰ» βρίσκονται καὶ σὲ ἠλεκτρονικὴ μορφὴ δεδομένης τῆς συμβολῆς τῶν νέων τεχνολογιῶν στὴν ἐκπαιδευτικὴ διαδικασία μὲ τὴν ἀλληλεπίδραση χρήστη-λογισμικοῦ. Πληροφορίες θὰ βρεῖτε στὴν ἱστοσελίδα τοῦ σχολείου,www.alexander-edu.org.
Ἐλπίζω ἀπὸ τὴν παρουσίαση αὐτὴ νὰ ἔγινε ἐμφανὲς ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ ἔγινε μὲ μεγάλη προσοχὴ καὶ φροντίδα καὶ μὲ σαφεῖς στόχους σὲ κάθε κομμάτι του εἴτε αὐτὸ ἦταν κείμενο, εἴτε ἀσκήσεις, θεωρία κλπ. Καὶ οἱ στόχοι αὐτοὶ πέρα ἀπὸ ὅσα ἤδη ἀναφέρθηκαν, συνοψίζονται στὸ νὰ ἐκτιμήσουν καὶ νὰ ἀγαπήσουν οἱ ξένοι σπουδαστὲς τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν γλῶσσα της ὄχι μόνο ἐξαιτίας τοῦ ἀρχαίου καὶ ἀναγνωρισμένου, ἐξάλλου, πολιτισμοῦ της, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν νέα της γλῶσσα καὶ κουλτούρα ποὺ κρύβει μὲ τὴν σειρά της μεγάλη δύναμη κι ἀξία. Τέλος, μέσα ἀπὸ τὸ βιβλίο αὐτὸ τοὺς δίνουμε τὴν ὑπόσχεση πὼς τὸ γλωσσικὸ ταξίδι τους πρὸς τὴν νεότερη Ἑλλάδα δὲν θὰ εἶναι ταξίδι «πρὸς τὸ ἄγνωστο» γιατὶ θὰ γίνει μὲ στέρεη γέφυρα τὴν Ἀρχαιοελληνικὴ Γλῶσσα καὶ τὸν Ἀρχαῖο Ἑλληνικὸ Πολιτισμό.
Γιὰ ἐμᾶς τοὺς Ἕλληνες εἶναι πολὺ σημαντικὸ καὶ τὸ ὅτι στὸ Σχολεῖο μας ἔρχονται σπουδαστὲς γιὰ νὰ μάθουν ἢ νὰ βελτιώσουν τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ ποὺ γνωρίζουν, ἀλλὰ καὶ τὸ ὅτι πολλοὶ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ γνωρίζοντας Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ ἔρχονται γιὰ νὰ μάθουν Νέα. Αὐτὴ ἄλλωστε εἶναι μία τάση ποὺ ὑπάρχει μεταξὺ τῶν μαθητῶν κλασσικῶν Λυκείων ἢ φοιτητῶν κλασσικῶν σχολῶν σὲ ὅλο τὸν κόσμο. Ἑπομένως ἡ διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν εἶναι πολλαπλῶς ὠφέλιμη καὶ γιὰ τὴν Ἑλλάδα.
* Ἡ Εὐθυμία Γεωργίου εἶναι Κλασικὸς Φιλόλογος καὶ Καθηγήτρια τοῦ Σχολείου Ἑλληνικῶν «Μέγας Ἀλέξανδρος».