ΟΜΙΛΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΠΟΝΤΙΩΝ
Ὁ Πόντος, ἡ περιοχή ἀπ’ ὅπου προέρχονται οἱ Πόντιοι, βρίσκεται στὰ βορειοανατολικὰ παράλια τῆς Τουρκίας καὶ πῆρε τὸ ὄνομά του ἀπὸ τὸν Εὔξεινο Πόντο. Ἡ λέξη «Πόντος» σημαίνει θάλασσα καί «Εὔξεινος» σημαίνει φιλόξενη.
Οἱ Ἕλληνες κατοίκησαν τὴν περιοχή πρὶν ἀπὸ τὸ 1000 π.Χ. Ἀργότερα ὁ Πόντος κατακτήθηκε ἀπὸ τοὺς Πέρσες καὶ ἐλευθερώθηκε ἀπὸ τόν Μέγα Ἀλέξανδρο. Ἐκεῖ ἱδρύθηκε καὶ τὸ βασίλειο τοῦ Πόντου μὲ σπουδαιότερο βασιλιὰ τὸν Μιθριδάτη τόν Εὐπάτορα.
Τὸ 65 π.Χ. οἱ Ρωμαῖοι κατέκτησαν τὸ κράτος τοῦ Πόντου καὶ τὸ χώρισαν στὰ δύο. Μετὰ τὸ 1204, πού ἡ Πόλη ἁλώθηκε ἀπὸ τοὺς Φράγκους, ὁ βυζαντινός αὐτοκράτορας Ἀλέξιος Α’ ὁ Κομνηνός, ἵδρυσε ἐκεῖ τό ἀνεξάρτητο κράτος τῆς Τραπεζούντας ποὺ διατηρήθηκε ὥς τὸ 1451 , ποὺ κατακτήθηκε ἀπὸ τὸν Μωάμεθ Β’ τὸν Πορθητή.
Ὁ Πόντος παραμένει ὑπὸ τὴν κατοχή τῶν Τούρκων ὥς σήμερα. Οἱ κάτοικοί του ἔπαθαν μεγάλες συμφορές. Ἀπὸ τὸ 1916 ὥς τὸ 1923, οἱ Νεότουρκοι τοῦ Κεμάλ Ἀτατούρκ σκότωσαν περισσότερους ἀπὸ 350.000 Ἕλληνες κατοίκους τοῦ Πόντου καί ἀνάγκασαν τούς ὑπόλοιπους νά ἐγκαταλείψουν τὰ σπίτιά τους καὶ νὰ ζητήσουν καταφύγιο στὴν Ἑλλάδα.
Ἡ γενοκτονία αὐτή ἦταν προσχεδιασμένη. Ξεκίνησε ἀπὸ τὸν Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ κατὰ τὸν Α’ Παγκόσμιο πόλεμο καὶ ὁλοκληρώθηκε ἀπὸ τὸν Μουσταφὰ Κεμάλ. Στὴν ἀρχὴ ἔγινε οἰκονομικὸς πόλεμος. Κάθε τί ἑλληνικὸ ἀπαγορεύτηκε καὶ τὰ ἑλληνικὰ καράβια ἔχασαν τὸ δικαίωμα νὰ ἀγκυροβολοῦν σὲ τούρκικα λιμάνια. Οἱ τοπικὲς ἐφημερίδες, παρακινοῦσαν τοὺς Τούρκους σὲ ἐπιθέσεις καὶ διωγμούς. Πολλοὶ ἕλλη
νες χωρικοὶ βρίσκονταν σκοτωμένοι στὸ δρόμο ἤ στὰ χωράφιά τους. Ὀργανωμένες συμμορίες, λεηλατοῦσαν σπίτια, περιουσίες καὶ χωριὰ ὁλόκληρα. Ὁ ἐμπνευστὴς τῆς γενοκτονίας, ὁ Μεχμὲτ Ταλαάτ, καλοῦσε μὲ τηλεγραφήματα τοὺς πολιτικοὺς καὶ στρατιωτικοὺς διοικητὲς τῶν νομῶν νὰ μὴ δείχνουν κανένα ἔλεος στοὺς χριστιανούς.
Ἀλλὰ ἠ Τουρκία δεν περιοριζόταν σ’ αὐτά. Τὸ κράτος ἔκανε ὅ,τι μποροῦσε γιὰ νὰ ἀναγκάσει τοὺς χριστιανούς νὰ φύγουν ἀπὸ τόν τόπο τους. Οἱ σφαγὲς και λεηλασίες συνεχίζονταν. Τὸ Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, σὲ ἔνδειξη πένθους, ἔκλεισε στὶς 15 Μαΐου 1914 ὅλες τὶς ἐκκλησίες καὶ τὰ σχολεῖα καὶ κατήγγειλε τοὺς διωγμοὺς στὶς ἰσχυρὲς χῶρες τῆς ἐποχῆς. Δὲν κατάφερε, ὅμως, τίποτε , διότι ξέσπασε ὁ Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Στὶς 20 Ἰουλίου τοῦ 1914 κηρύχτηκε γενικἠ ἐπιστράτευση ὅλων τῶν ἐθνικοτήτων τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας. Γιὰ πρώτη φορὰ ἐπιστρατεύτηκαν καὶ οἱ χριστιανοί. Πολλοὶ πόντιοι ἀπέφυγαν τὴ στράτευση καὶ κρύφτηκαν σὲ σπηλιές, δάση, ὑπόγεια. Τοὺς ὑπόλοιπους χριστιανούς, τοὺς ἔστειλαν σὲ τάγματα ἐργασίας γιὰ νὰ σπάζουν πέτρες καὶ νὰ ἀνοίγουν δρόμους. Οἱ συνθῆκες ζωῆς καὶ δουλειᾶς ἦταν ἀπάνθρωπες: ἡ τροφὴ ἐλάχιστη, ἡ κακομεταχείριση μεγάλη καὶ ἔτσι πολὺ λίγοι ἐπέζησαν.
Στὸν Πόντο, ὀ διωγμός ἔλαβε τραγικὲς διαστάσεις.Οἱ Τοῦρκοι τοῦ Κεμὰλ σκότωναν κάθε Ἕλληνα ποὺ ἔβρισκαν στὸν δρόμο τους. Ὅποιος γλίτωνε ἀπὸ τὶς δολοφονίες, πέθαινε ἀπὸ τὴν πείνα ἤ τὶς ἀρρώστιες. Κι ὅλα αὐτά, γιὰ νὰ ἀλλάξει ὁ ἐθνικὸς χαρακτήρας τῶν περιοχῶν αὐτῶν καὶ νὰ ἐκτουρκιστοῦν ὅσοι ἀπέμεναν. Δυστυχῶς λίγοι μόνο Τοῦρκοι ἀποδοκίμασαν τὴ γενοκτονία τῶν Ποντίων.
Τὸ 1919, στὶς 19 Μαΐου, οἱ διωγμοί ἔγιναν ἀγριότεροι. Ἦταν τὸ τελικὸ χτύπημα γιὰ τὸν ἑλληνισμὸ τοῦ Πόντου. Ὁ Κεμάλ Ἀτατοὺρκ ἀποφάσισε νὰ ἐξοντώσει τοὺς Πόντιους. Γιὰ τὸ σκοπὸ αὐτὸ ἔφτιαξε μιὰ μυστικὴ ὀργάνωση, μέλος τῆς ὁποίας ἦταν καὶ ὁ δήμιος τῶν Ἑλλήνων, ὁ Τοπὰλ Ὀσμάν. Ἡ τρομοκρατία, τὰ τάγματα ἐργασίας , οἱ ἐξορίες, ἡ κρεμάλα, οἱ πυρπολήσεις τῶν χωριῶν καὶ οἱ δολοφονίες, ἀνάγκασaν τοὺς Ἕλληνες νὰ καταφύγουν στὰ βουνά κάνοντας ἀντάρτικο με σκοπό τὴν προστασία τῶν ἀμάχων.
Τὸ τέλος τοῦ Πόντου πλησιάζει. Τόν τραγικὸ ἐπίλογο τῆς γενοκτονίας θὰ γράψει ο βίαιος ξεριζωμός τῶν ὲπιζώντων. Μὲ τὴ συνθήκη τῆς ἀνταλλαγῆς πληθυσμῶν μεταξύ τῆς Ἑλλάδας καὶ τῆς Τουρκίας φεύγουν γιὰ τὴν Ἑλλάδα και οι τελευταῖοι πόντιοι. Κανένας δὲν ἔμεινε πίσω ἐκτὸς ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἐκτουρκίστηκαν μὲ τὴ βία. Αὐτὸ ἦταν τὸ τέλος.
Ἡ 19η Μαΐου καθιερώθηκε ὡς ἡμέρα μνήμης τῆς γενοκτονίας τοῦ ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ, διότι τὴν ἡμέρα ἐκείνη, στὰ 1919, ὁ Κεμάλ ἔφτασε στὴ Σαμψούντα καὶ ξεκινησε ἡ δεύτερη καὶ τελευταία φάση τῆς σφαγῆς. Στὴν Τουρκία εἶναι ἐθνικὴ γιορτή. Στὴν Ἑλλάδα εἶναι ἡμέρα πένθους καὶ μνήμης.