Το δεύτερο μισό του 19ου αι., όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε μετατραπεί σε «μεγάλο ασθενή», άνοιξε η πανσλαβική όρεξη για κάθοδο στη θερμή θάλασσα της Μεσογείου και ενεργοποιήθηκε παράλληλα η ευρωπαϊκή διπλωματία… Η Μακεδονία ωστόσο… προϋπήρχε κατά πολλούς αιώνες της εμφάνισης στη δημόσια ιστορία των εν λόγω ταραξιών. Προϋπήρχε των Σλάβων, και φυσικά προϋπήρχε της περιώνυμης «ευρωπαϊκής διπλωματίας».
Μακεδονία: Η γη που πολλοί πόθησαν αλλά δεν κατάφεραν να κλέψουν από την Ελλάδα