Ἡ λέξη Θεοφάνεια σημαίνει φανέρωση / ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ καὶ ἀναφέρεται στὴν φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἡ ὁποία ἔγινε κατὰ τὴν Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ. Ἢ ἀρχαιότερη ἀναφορὰ στὴν ἑορτὴ τῶν Θεοφανείων, ἡ ὁποία ἔχει διασωθεῖ εἶναι ἀπὸ τὸν Κλήμεντα Ἀλεξανδρείας.

Ἡ ἑορτὴ τῶν Θεοφανείων