Το όνομα της μονής –παλιάς και νέας- παραδίδεται μέσα από την προφορική παράδοση, ως «Ορθοκωστά» ή «Αρτοκωστά». Στην επένδυση της εικόνας της Παναγίας που συνδέεται από παλιά με το μοναστήρι, γνωστής με την επωνυμία «La Beata Vergine delle Grazie», η οποία έχει μεταφερθεί στην Ιταλία και σήμερα κοσμεί το ναό του San Samuele στη Βενετία, η Παναγία αναφέρεται ως «Μήτηρ Θεού η Αρτοκωστά». Στην επιγραφή της επιδιόρθωσης της Μονής του 1424/25 αναφέρεται επίσης με το όνομα: «Αρτοκωστά». Όμως, σε παλιό σιγίλλιο του 1617 τη βρίσκουμε ως εξής: «… εν τη τοποθεσία ορθοκοτζάς» και σε άλλα τρία σωζόμενα σιγίλλια άλλοτε τη συναντάμε ως «Ορθοκοτζάς» και άλλοτε ως «Ορθοκωστάς», που είναι άλλωστε και ο λόγιος τύπος που επικρατεί. Σε θύμηση του 1663 και πάλι «Αρτοκοστά». Στην ανακαίνιση του μετοχιού της, του Ευαγγελισμού, αναγράφεται το 1774 «Αρτοκοστάς», ενώ στον Κώδικα του 1828 διαβάζουμε: «… του επιλεγομένου Εορτακουστής, τα νυν δε Ορθοκωστάς».
Υπόθεση, που βγαίνει μέσα από τη μελέτη των ενετικών εγγράφων, διατυπώνεται από τη Θεοχάρη: μήπως το τοπωνύμιο προέρχεται από το «ESCORTA ή SCORTA», που αναφέρεται στο «Χρονικό του Μωρέως»;.
Άλλη πιθανή προέλευση της ονομασίας της μονής είναι η «Εορτακουστή». Το πιθανότερο είναι ότι αυτή τη λέξη επιζητούσαν οι λόγιοι της εποχής και ίσως οι πατριαρχικοί γραφείς, που συνέτασσαν τα επίσημα πατριαρχικά έγγραφα, όταν αναζητούσαν κάποια ετυμολογική προέλευση της επωνυμίας και γράφοντας συνδύασαν την λέξη «εορτή», που αγγίζει τα νοήματα των μοναστηριακών ιεροπραξιών και παρήγαγαν μια τρίτη επωνυμία για τη μονή, «Εορτακουστή», ως φημιζόμενη και ξακουστή από άποψη εορτής. Σήμερα, όπως προαναφέρθηκε, έχει επικρατήσει η επωνυμία Ορθοκωστά.
Το μοναστήρι της Αρτοκωστάς αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα και πιο αντιπροσωπευτικά μοναστικά κέντρα της Κυνουρίας με διατηρημένη την παραδοσιακή μορφή του. Η μονή απέχει από τον Άγιο Ανδρέα 12 χιλιόμετρα, από το Λεωνίδιο 52 χλμ.και από το Άστρος 21 χλμ.Το μοναστήρι της Αρτοκωστάς κτίστηκε πραγματικά σε «τόπον ευάρεστον και αρμόδιον», όπως λέει το σιγίλλιο του 1617, περιβαλλόμενο από ράχες και ψηλές βουνοκορφές: Στόϊ, Κλινοβάς και Σχίνου. Έχει στραμμένη τη βορινή του πλευρά προς τη ρεματιά τουΒρασιάτη, ενώ από τις άλλες τρεις πλευρές περιβάλλεται από καταπράσινο τοπίο. Εμπρός στην είσοδό του, μία τεράστια καρυδιά σκιάζει ένα μεγάλο επίπεδο άπλωμα.
Η μονή ανήκει στην κοινότητα Πραστού. Εκκλησιαστικώς υπάγεται σήμερα στην Ιερά Μητρόπολη Μαντινείας και Κυνουρίας, ενώ κατά τον μεσαίωνα ανήκε στη Μητρόπολη Μονεμβασίας και πιο συγκεκριμένα στην Επισκοπή Ρέοντος και Πραστού.
Υπάρχουν δύο μονές αφιερωμένες στην Παναγία: η σημερινή γυναικεία σε λειτουργία μονή Αρτοκωστάς ή Ορθοκωστάς και η πρώτη, η παλαιά βυζαντινή, κτισμένη σε απόσταση τριών χιλιομέτρων βορειοανατολικά, η οποία σε διάκριση από τη νεότερη, λεγόταν «Κάτω Παναγιά». Η παλαιά βυζαντινή μονή της Παναγίας Αρτοκωστά, που βρίσκεται σήμερα ανάμεσα στη βυζαντινή πόλη του Πραστού και της νεότερης κωμόπολης του Αγίου Ανδρέα επαρχίας Κυνουρίας, είναι ερειπωμένη. Η επωνυμία που διατηρείται ακόμη –«Κάτω Παναγιά» – κατά πάσα πιθανότητα δεν ήταν η αρχική του παλαιού μοναστηριού, αλλά μεταγενέστερη. Για άγνωστη αιτία κάποια στιγμή εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς, οι οποίοι μετακινήθηκαν για άγνωστους λόγους ψηλότερα. Φυσικό ήταν τότε οι μοναχοί της Παναγιάς να αποκαλέσουν το αρχικό μοναστήρι σε αντιδιαστολή προς την σωζόμενη κάτω εκκλησία: «Κάτω Παναγιά». Ανεβαίνοντας από τον Άγιο Ανδρέα, αντικρίζουμε πρώτα στα δεξιά μας την «Κάτω Παναγιά». Βρίσκεται πάνω από τη ρεματιά του Βρασιώτη ή Βρασιάτη, στη τοποθεσία «Βρύση», όπου υπάρχει κρήνη των χρόνων της Τουρκοκρατίας.
