Στις καταπράσινες και απότομες ανατολικές πλαγιές του Ελικώνα, σε υψόμετρο περίπου 600 μ. και 12 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την Αλίαρτο, στις υπώρειες του χωριού Ζαγαρά, βρίσκεται το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας. Η απουσία ιστορικών πηγών σε συνδυασμό με τις πολλές και εκτεταμένες επεμβάσεις, κυρίως κατά τη δεκαετία του 1960, οπότε πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες τόσο στο καθολικό όσο και στα υπόλοιπα βοηθητικά κτίσματα, δεν επιτρέπουν τον ακριβή προσδιορισμό της ίδρυσης του μοναστηριού, η οποία τοποθετείται αόριστα στους Βυζαντινούς χρόνους. Το καθολικό ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του τετράστυλου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού. Πάνω από τη βόρεια θύρα εισόδου στο νάρθηκα σώζεται ανάγλυφη κτητορική επιγραφή, η οποία αναφέρεται σε εργασίες ανακαίνισης του ναού που πραγματοποιήθηκαν το έτος 1656. Την περίοδο αυτή χρονολογείται η τριμερής διάταξη της στέγασης του νάρθηκα με τυφλό τρούλο στο κέντρο και τεταρτοσφαίρια επί ημιχωνίων στα πλάγια, τα οποία οφείλονται σε επίδραση της ισλαμικής αρχιτεκτονικής. Στα δυτικά του νάρθηκα έχει προστεθεί σε μεταγενέστερη φάση εξωνάρθηκας, μέσω του οποίου το καθολικό προσκολλάται σε κτίριο της δυτικής πτέρυγας του μοναστηριακού συγκροτήματος. Στο εσωτερικό του ναού διατηρούνται σε κακή κατάσταση τοιχογραφίες που χρονολογούνται στους Όψιμους Μεταβυζαντινούς χρόνους. Στην ίδια περίοδο ανήκει το μικρό παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στον περίβολο της μονής.
Το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα η μονή της Ευαγγελίστριας φαίνεται ότι γνώρισε οικονομική άνθηση, καθώς, εκτός από την ανακαίνιση του καθολικού το 1656, λίγα χρόνια αργότερα, το 1679, όπως αυτό μαρτυρείται από σιγίλλιο του πατριάρχη Διονυσίου, ο δραστήριος ηγούμενός της Παφνούτιος υπέβαλε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο το τυπικό του κοινοβιακού μοναστηριού προς έγκριση, στο οποίο είχε ήδη απονεμηθεί σταυροπηγιακή ιδιότητα. Το σιγίλλιο του 1679 ανανέωσε και επικύρωσε τον επόμενο αιώνα ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ με νέο σιγίλλιο του 1798.
Οι μαρτυρίες που φωτίζουν την ιστορία της μονής τους επόμενους αιώνες παραμένουν ελάχιστες. Η Ευαγγελίστρια αποτελεί ένα από τα μοναστήρια που καταργήθηκαν επί Όθωνα μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους και η περιουσία του περιήλθε στο Εκκλησιαστικό Ταμείο. Σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι και διαθέτει εργαστήριο υφαντών.
29/8/20