Νατσιοῦ Δημήτρη, Δάσκαλου
Ἀναζητώντας στὰ πολύτιμα βοηθήματα ποὺ ἔχω ρητὰ καὶ γνωμικὰ γιὰ τὴν λέξη ΝΕΟΣ, διαπίστωσα πὼς σχεδὸν ὅλοι οἱ μεγάλοι φιλόσοφοι τῆς ἀρχαιότητας μᾶς κληροδότησαν πλῆθος ἀποφθεγμάτων, τὰ ὁποία ἀναφέρονται στὴν νεότητα καὶ τὴν ἀγωγή της. Σύγχρονος σοφὸς θὰ πεῖ χαρακτηριστικά: «ὅταν πάψουμε νὰ συμπαθοῦμε τὴν νεότητα, τότε τὸ ἔργο μας στὸν κόσμο αὐτὸ τελείωσε ἄδοξα». Οἱ ἀρχαῖοι κατανόησαν οῦπλήρως πὼς θεμέλιος λίθος τοῦ κοινωνικοῦ οἰκοδομήματος εἶναι ἡ σωστὴ ἀνατροφὴ τῆς νεότητας. «Δὲν συμβάλλει τίποτε ἄλλο περισσότερο στὴν ἀνθρώπινη ἀρετὴ καὶ εὐδαιμονία ἀπὸ τὴν προσεκτικὴ ἀνατροφὴ καὶ ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν», θὰ γράψει ὁ Πλούταρχος στὸ περισπούδαστο ἔργο τοῦ «Περὶ παίδων ἀγωγῆς». Ὡραῖες καὶ εὔστοχες περιγραφὲς τῆς νεότητας μᾶς ἄφησε ὁ Ἀριστοτέλης στὸ ἔργο τοῦ «Τέχνη Ρητορική». Μεταφέρω κάποια πράγματα ἀπὸ τὸ ὑπέροχο αὐτὸ ψυχογράφημα τῶν νέων. «Οἱ νέοι εἶναι κυρίως ἐπιθυμητικοί, εἶναι γεμάτοι ἀπὸ ἐπιθυμίες καὶ ἐπιχειροῦν νὰ πραγματοποιήσουν ὅσα ἐπιθυμοῦν. Δὲν ἔχουν ὅμως…
σταθερότητα καὶ διάρκεια στὶς ἐπιθυμίες τους. Εἶναι εὐμετάβολοι καὶ γρήγορα τοὺς καταλαμβάνει ὁ κόρος. Γίνονται ἁψίκοροι. Εἶναι ὀξύθυμοι, παράφοροι, ὁρμητικοί. Δὲν συγκρατοῦν τὸν θυμό τους, γιατί ἐπιζητοῦν τιμὲς καὶ δὲν ἀνέχονται νὰ μὴν τοὺς ὑπολογίζει ὁ κόσμος, ἀλλὰ ἀγανακτοῦν, ἂν νομίζουν ὅτι ἀδικοῦνται. Εἶναι φιλότιμοι (ἀγαποῦν τὶς τιμές), ἀλλὰ προτιμοῦν τὴν νίκη ἀπὸ τὶς τιμὲς («μᾶλλον φιλόνικοι»)…Ἐπίσης εἶναι ντροπαλοί, γιατὶ διστάζουν νὰ παραβιάσουν τοὺς καθιερωμένους κανόνες καὶ νόμους. Καὶ μεγαλόψυχοι εἶναι, γιατὶ οὔτε ἡ ζωὴ τοὺς ἔχει ταπεινώσει οὔτε ἔχουν δοκιμάσει τὴ δύναμη τῆς ἀνάγκης. Οἱ νέοι ἔχουν τὴν τάση νὰ εἶναι εὔσπλαχνοι, γιατὶ πιστεύουν πὼς ὅλοι εἶναι καλοὶ καὶ χρηστοί, ἐπειδὴ τοὺς μετροῦν μὲ τὰ μέτρα τῆς δικῆς τους καλοσύνης καὶ ἀγαθότητας. Τέλος τοὺς ἀρέσει νὰ γελοῦν, εἶναι φιλογέλωτες. Γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι σκῶπτες (=κοροϊδεύουν). Καὶ τὸ σκῶμμα εἶναι καλλιεργημένη ἔπαρση, ἐξευγενισμένη προσβολή». («Ἡ εὐτραπελία πεπαιδευμένη ὕβρις ἐστίν»). Αὐτὰ ἔγραφε ὁ Ἀριστοτέλης.
Οἱ ἀρχαῖοι ἔδιδαν μεγάλη βαρύτητα στὴν παίδευση τῶν νέων, ἔχοντας ὡς κέντρο τὸ ἰδανικό της ἀρετῆς καὶ σκοπὸ νὰ μορφώσουν καλοὺς καὶ ἀγαθοὺς πολίτες.
Ἐνστερνίζονταν τὶς ἀρχὲς τῆς δυσκολίας καὶ ὄχι τῆς ἥσσονος προσπάθειας, ἦταν δηλαδὴ αὐστηροί, πίεζαν τοὺς νέους, πελεκοῦσαν τὸν χαρακτήρα τους. Μαμόθρεφτα μειράκια δὲν τὰ ἀνεχόταν ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ πολιτεία. Ὁ νέος παιδευόταν, ὥστε νὰ ἀποβεῖ χρήσιμος στὴν πολιτεία. Στὰ διδασκαλεῖα, πλὴν τῶν γραμμάτων, μάθαινε ὁ νέος καλὴ συμπεριφορά, ὅπως τὸ κόσμιο βάδισμα, τὸν σεβασμὸ στοὺς μεγαλύτερους, τὴν παραχώρηση τῆς θέσης, τὴν σιωπὴ ἐνώπιον πρεσβυτέρων, τὴν εὐπρεπῆ στάση, τὴν σωστὴ τροφὴ καὶ ἔνδυση. Γιὰ τοὺς ἀρχαίους ἴσχυε αὐτὸ ποὺ ἔλεγε ὁ ρήτορας Δημάδης: «Οἱ νέοι εἰσὶν ἔαρ (=ἄνοιξη) τοῦ δήμου». Σήμερα ἂν στὸ σχολεῖο κάνεις παρατηρήσεις γιὰ εὐπρεπῆ ἔνδυση, ὁμιλία, σεμνὴ στάση τοῦ σώματος, κινδυνεύεις νὰ ἔρθει μαινόμενος κανένας «προοδευτικὸς» γονέας καὶ νὰ σὲ ἀπειλεῖ μὲ τὸν εἰσαγγελέα, γιατὶ κι αὐτὸς ὁ γονέας ἦταν κάποτε νέος, ποὺ δὲν παιδεύτηκε καὶ δὲν μορφώθηκε ὅπως πρέπει.
«Ἐν μὲν τραφέντων καὶ τρεφομένων τῶν νέων πάντα ἡμῖν κατ’ ὀρθὸν πλεῖ». Ὅταν οἱ νέοι ἀνατραφοῦν καὶ ἀνατρέφονται σωστά, ὅλα μᾶς πηγαίνουν καλά.
Πλάτων
«Καθόλου δὲ ἀπείργειν προσήκει τοὺς παῖδας τῆς πρὸς τοὺς πονηροὺς ἀνθρώπους συνουσίας ἀποφέρονται γὰρ τί τῆς τούτων κακίας». Πρέπει νὰ ἐμποδίζουμε τοὺς νέους «νὰ κάνουν παρέα» μὲ παραστρατημένους, γιατὶ υἱοθετοῦν τὴν κακία τους.
Πλούταρχος
«Νέος πεφυκῶς πολλὰ χρηστὰ μάνθανε». Ὅταν εἶσαι νέος μάθαινε πολλὰ ὠφέλιμα.
Μένανδρος
«Παρέρχεται ὡς ὄναρ ἡ ἥβη». Φεύγουν σὰν ὄνειρα τὰ νιάτα.
Θεοκριτος
«Ἀρχὰ πολιτείας ἁπάσης νέων τροφᾶ». Θεμέλιο κάθε κράτους εἶναι ἡ ἀνατροφὴ τῶν νέων.
Πυθαγόρας
«Ὅπου ἀναισχυντοῦσι οἱ γέροντες, οὐδεμία αἰδὼς τοῖς νέοις οὐδὲ εὐλάβεια ἐγγίγνεται». Ὅταν οἱ μεγαλύτεροι εἶναι ἀδιάντροποι, τότε καὶ οἱ νέοι δὲν ἔχουν σεβασμό.
Εὐριπίδης
«Τοὺς νέους δὲ ἐπὶ μὲν τῆς οἰκίας τοὺς γονεῖς αἰδεῖσθαι, ἐν δὲ τοῖς ὀδοῖς τοὺς ἀπαντῶντας, ἐν δὲ τοῖς ἐρημίαις ἑαυτούς». Πρέπει οἱ νέοι μέσα στὸ σπίτι νὰ σέβονται τοὺς γονεῖς τους, στὸ δρόμο, ὅσους συναντοῦν καὶ ὅταν εἶναι μόνοι, τὸν ἑαυτό τους.
Δημήτριος Φαληρεὺς
«Ἀεὶ δ’ ὁπλοτέρων ἀνδρῶν φρένες ἠερέθονται». Πάντα ἐλαφρόμυαλοι εἶναι οἱ νέοι.
Ὅμηρος
«Ψυχῆς δὲ σωφροσύνη καὶ ἀνδρεία ἀρεταὶ νέου». Ἡ σύνεση καὶ ἡ ἀνδρεία (πρέπει) νὰ εἶναι οἱ ἀρετὲς τοῦ νέου.
Ἀριστοτέλης
«Κτῆσαι ἐν μὲν νεότητι εὐπραξίαν, ἐν δὲ τῷ γήρᾳ σοφίαν». Κοίτα νὰ ἀποκτήσεις στὰ νιάτα σου εὐτυχία καὶ στὰ γηρατειὰ σοφία.
Βίας