Σόγια: ένα στρατηγικής σημασίας φυτό με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη που η Ελλάδα έχει την δυνατότητα να παράγει (αλλά δεν την αξιοποιεί) [Μέρος Α]
Σε προηγούμενό μας άρθρο παρουσιάσαμε ότι η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας στην πατρίδα μας, που φυσικά προϋποθέτει την ανάπτυξη της γεωργίας και την παραγωγή ζωοτροφών, είναι μεν παραγνωρισμένη αλλά τεράστια πηγή πλούτου. Για να επιτευχθεί λοιπόν παραγωγή ζωοτροφών –σημειώνει ο Σ. Σοφιανόπουλος –πρέπει η Ελλάδα ν΄ αποκτήσει αυτάρκεια στην παραγωγή σόγιας.
Στο βιβλίο του “Οι ‘’Άγνωστες’’ πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ελλάδος και η πολιτική τους σημασία”, ο πρώην Διευθύνων σύμβουλος της ΧΡΩ.ΠΕΙ., χημικός και ερευνητής Σωτήρης Σοφιανόπουλος (στο εξής: Σ.Σ.) αναφέρεται εκτενώς στη σόγια, στις προσπάθειές του να την καλλιεργήσει στην πατρίδα μας και στην πολεμική που δέχθηκε.
Παρακάτω παρουσιάζουμε κάποια αποσπάσματα από το ανωτέρω πόνημα, θέτοντας μικρές επικεφαλίδες για την καλύτερη ροή του κειμένου (οι υπογραμμίσεις δικές μας). Επιπλέον, παρεμβαίνουμε με σημειώσεις μας προκειμένου να έχουμε μια σύγκριση με το παρόν για να αντιληφθούμε καλύτερα το θέμα :
Α. Προέλευση-Καταγωγή της Σόγιας
Γράφει λοιπόν ο Σ. Σ.: ‘’…Είναι ένα πανάρχαιο φυτό και μαζί με το λούπινο είναι τα μόνα φυτά που ο καρπός τους εμπεριέχει πρωτεΐνες περί το 40%. Η σόγια πρωτοεμφανίστηκε στα υψίπεδα των Ινδιών και της Κίνας. Ένας Κινέζος αυτοκράτωρ όμως παρατήρησε την τεράστια σημασία του για την διατροφή λόγω των πρωτεϊνών του και επέβαλε το φυτό ως ιερό…’’
Καρπός σόγιας
Β. Στρατηγικής σημασίας προϊόν
‘’…Προπολεμικώς διαβλέψαντες οι Αμερικανοί τον τεράστιο ρόλο του το πήραν στην Αμερική και άρχισαν την επιστημονική έρευνα περί το φυτό μέχρι που έφτασαν στις ημέρες μας αυτές οι πολύ καλές και πολλές ποικιλίες. Στο βιβλίο του «Μία πολύτιμος ύλη εις την υπηρεσία του ανθρώπου» ο πρωτοπόρος Έλλην γεωπόνος Ιορδάνης Δημητριάδης αναφέρει στο βιβλίο του ότι η Γερμανία έχασε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο βασικώς από έλλειψη σόγιας, που δεν μπορούσε τότε να φέρει από την Κίνα…’’ (1)
Σημείωση 1 : Η Κίνα ξεκίνησε να εισάγει σόγια στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Στο Νότιο Κώνο της Λατινικής Αμερικής 300 εκατομμύρια στρέμματα γεωργικών εκμεταλλεύσεων (δασών, σαβανών κ.α.) μετατράπηκαν –από τις τεράστιες ιδιωτικές αγροβιομηχανίες (Du Pont, SynGenta, Monsanto κ.α.)- σε φυτείες σόγιας προκειμένου να παρέχουν φθηνές ζωοτροφές στις νέες κινεζικές βιομηχανικές φάρμες. Αυτό σήμανε και τον διωγμό πολλών αγροτικών κοινοτήτων στο Νότιο Κώνο προκειμένου οι αμερικανικές εταιρείες να εκμεταλλευθούν τα εδάφη τους. Σχετικά βλέπε εδώ.
Γ. Διώξεις Ελλήνων επιστημόνων που ασχολήθηκαν με τη σόγια
Και συνεχίζει ο κ. Σ. Σ. αποκαλύπτοντας στοιχεία που λίγοι γνωρίζουν:
‘’…Για να καταλάβετε πόσο σοβαρό είναι το θέμα αυτό, πόση άγνοια έχει το ελληνικό Υπουργείο Γεωργίας και πόσο προδίδει την Ελλάδα πρέπει να γνωρίζετε την τύχη όσων ετόλμησαν να ασχοληθούν με την σόγια στην Ελλάδα: Ένας Έλλην γεωπόνος, ο Ιορδάνης Δημητριάδης, έγραψε το 1947 ένα βιβλίο όπου όλα αυτά αναγράφονται και το οποίο προλόγιζε ένας Διοικητής της Αγροτικής Τραπέζης ονόματι κ. Κ.Βερροιόπουλος. Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο πρώτον εξηφανίσθη και δεύτερον έχασε την θέση του ο Διοικητής της Αγροτικής. Όταν σε τηλεοπτική εκπομπή προ έτους μίλησα για την σόγια και ανέφερα το γεγονός, όταν τελείωσε η εκπομπή μου τηλεφώνησε ο κ. Κ. Βερροιόπουλος, γηραιός πλέον, και αφού με συνεχάρη με επιβεβαίωσε ότι έγιναν τα πράγματα όπως τα είπα…’’
Δ. Η σόγια σήμερα
‘’…Σήμερα η σόγια είναι η βασική πρώτη ύλη για να αυξάνουν οι πρωτεΐνες των ζωοτροφών, των μεν μηρυκαστικών σε 16%, των δε μονογαστρικών σε 20% περίπου. Σημειωτέον ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση σφάζει ημερησίως 300.000 μοσχάρια. (2)
Σημείωση Σ.Σ.: Ας λάβουμε υπόψη μας ότι οι πρωτεΐνες τον καλαμποκιού είναι μέχρι 6-7%, του σίτου και της κριθής μέχρι 11%, του πίτουρου μέχρι 15%, του βαμβακόσπορου μέχρι 25%, [που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην Ελλάδα, που είναι η μοναδική χώρα παραγωγής βαμβακιού στην Ευρώπη (μαζί με την Ισπανία), που παράγει το 1/10 της ελληνικής παραγωγής]. Υπάρχει όμως και ένα ειδικό προϊόν βαμβακόσπορου, που παράγει μόνο ένα εργοστάσιο στα Φάρσαλα περιεκτικότητος 38% σε πρωτεΐνες και άνευ γκοσιπόλης (βλ κεφάλαιο βαμβακόσπορος). Μόνον αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην Ελλάδα αντί για σόγια και για κοτόπουλα και για χοιρινά…’’
Σημείωση 2: Το δελτίο της Γενικής Διεύθυνσης Ζωϊκής Παραγωγής (για το 2011) του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (βλέπε εδώ) αναφέρει μεταξύ άλλων ότι η χώρα μας παράγει το μεγαλύτερο μέρος των ζωοτροφών που χρειάζεται ενώ κάνει μια επιγραμματική μόνον αναφορά στις εισαγωγές πρώτων υλών όπως σογιάλευρου, ιχθυάλευρων χωρίς να δίνει περισσότερα στοιχεία για να αντιληφθεί ο Έλληνας πολίτης τη σπουδαιότητα του θέματος της σόγιας.
Αντιθέτως η Syngenta και το agronews αναφέρει-(ουν) σε ανακοινώσεις της –κάτι τελείως διαφορετικό, που είναι και αναμφισβήτητα αληθές- ήτοι ότι η χώρα μας για ζωοτροφές μόνον εισάγει περί τις 500.000 τόνους σόγια ετησίως κυρίως από την Αργεντινή και τη Βραζιλία. Πρόκειται για εταιρείες αμερικανικών συμφερόντων. (Στον τελευταίο ανωτέρω σύνδεσμο –άρθρο της agronews– μπορείτε να διαβάσετε και λοιπά στοιχεία για την καλλιέργεια της σόγιας στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια).
Ε. Οι Αμερικανοί και οι εταιρείες δεν δίνουν ούτε καν σπόρο της σόγιας
Εδώ ο Σ.Σ. γράφει για τις προσπάθειες του να καλλιεργήσει ο ίδιος σόγια και τα όσα σημαντικά του μετέφερε ο άριστος γεωπόνος κ. Π.Πάνου:
‘’… Όταν πριν 30 χρόνια ασχολήθηκα με το θέμα της σόγιας προσπαθούσα να καταλάβω από πού και πώς παράγεται η σόγια. Όταν τελικώς αντελήφθην ότι όλες οι ελληνικές ποσότητες προέρχονται από τις ΗΠΑ τηλεφώνησα σε έναν θείο μου στις ΗΠΑ και τον παρακάλεσα να μου βρει σόγια. Έναν ή δύο μήνες μετά το τηλεφώνημα λαμβάνω ένα γράμμα του όπου μου εξιστορούσε ότι παρόλες τις φιλότιμες προσπάθειες του δεν μπορούσε να βρει τίποτε και παρόλες τις ενέργειες που έκανε ούτε στα γραφεία δεν τον έβαζαν μέσα. Απογοητευμένος που δεν μπορούσε να με εξυπηρετήσει, ενώ όλα υποτίθεται ότι είναι ελεύθερα στις Η.Π.Α., εξήγησε στην Αμερικανίδα σύζυγο του το πρόβλημα. Εκείνη του απάντησε ότι είχε έναν φίλο που ήταν διευθυντής σε κέντρο σποροπαραγωγής σόγιας. Ο θείος μου το εκμεταλλεύτηκε αυτό, του έστειλα εγώ τα χρήματα και ο θείος μου, μου έστειλε τις ποσότητες σόγιας. (3)
Εν τω μεταξύ εγώ συνέχισα τις προσπάθειες μου στην Ελλάδα. Να γράψω πως τυχαία μου σύστησαν να αποτανθώ σε έναν κ. Πάνο Πάνου. Μετά από 2 ημέρες οι γραμματείς μου, μου είπαν ότι είχαν εντοπίσει έναν κ. Πάνο Πάνου γεωπόνο, με τον οποίο και επικοινώνησα. Ήταν διστακτικός και με δυσκολία δέχθηκε να με συναντήσει. Μου είπε ότι ήταν αριστούχος τελειόφοιτος της Γεωπονικής Σχολής Αθηνών και είχε κερδίσει μία υποτροφία σε ένα γεωπονικό κέντρο του Βελγίου στην ακτή του Ατλαντικού. Επειδή από εκεί περνάει το Gulf Stream, είναι το καλύτερο σημείο για γεωπονικές έρευνες. Βρισκόμαστε στο 1933. Ένα πρωί ο κ. Π. Πάνου παρατήρησε μία αναστάτωση μέσα στην σχολή. Πληροφορήθηκε από τους Βέλγους συμφοιτητές του ότι είχε έρθει ο ίδιος ο Einstein μαζί με άλλους γεωπόνους από την Γερμανία για να εξετάσουν το φυτό σόγια και να το φυτέψουν στους κάμπους της Πρωσίας. Τότε έμαθε για πρώτη φορά ο κ. Π.Πάνου για την σόγια. Επειδή όμως το κλίμα της Γερμανίας είναι ψυχρό η σόγια δεν ευδοκίμησε. Όταν μετά από 2 χρόνια ο κ. Πάνου επέστρεψε στην Ελλάδα, πήρε μαζί του τους καλύτερους σπόρους και αυτοί ήταν Haro Soy, Ogden, Clark, και Linkoln. Αυτές ήταν και οι ποικιλίες που ζήτησα από το θείο μου να μου στείλει εξ Αμερικής, αλλά ο θείος μου με πληροφόρησε ότι αυτές οι ποικιλίες δεν υπήρχαν πια στις ΗΠΑ, γιατί ήταν προπολεμικές. Εγώ τότε του ζήτησα να μου στείλει τις αντίστοιχες, πράγμα το οποίον και έγινε. Έφερα 3 κτηνοτροφικές και 3 βρώσιμες ποικιλίες από την Αμερική αντίστοιχες των Haro ,Ogden και Clark Linkoln και τις καλλιέργησα σε 3 αποστάσεις (δηλ. 25 εκ. 50 εκ. και 75 εκ.), γιατί δεν είχαμε ιδέα πώς καλλιεργείται η σόγια.
Βίαιη καταστολή διαδηλωτών στην Αργεντινή, διαμαρτύρονται ενάντια στην κατασκευή εργοστασίου γενετικά τροποποιημένων σπόρων της Monsanto
Σημείωση 3: Σε συνέχεια των ανωτέρω σημειώνουμε ότι οι εισαγωγές σόγιας στην Κίνα επέτρεψαν στις αγροτροφικές πολυεθνικές εταιρείες (Monsanto, John Deere κ.α.) που παρέχουν σπόρους, χημικές ουσίες, αγροτικά μηχανήματα κλπ σε αγρότες στην Βραζιλία και γενικότερα στη Νότια Αμερική να αποκομίσουν τεράστια κέρδη. Ομοίως, υψηλά κέρδη απεκόμισαν και οι εταιρείες εμπορίας δημητριακών και παραγωγής ζωοτροφών Cargill και Bunge. Παράλληλα μια νέα τάξη αγροτροφικών βιομηχανιών στην Κίνα έκαναν την εμφάνισή τους. Η κινεζική κρατική επιχείριση COFCO και η ιδιωτική New Hope Group εκτείνουν διακρατικά τις δραστηριότητές τους.
Οι Κινέζοι αγρότες δεν μπορούν ν’ ανταγωνιστούν τις τιμές της εισαγόμενης σόγιας. Η εισαγόμενη σόγια στην Κίνα αντιπροσώπευε το 2012 τα ¾ της σόγιας που μεταποιείτο σε τροφικό λάδι και ζωοτροφές στην Κίνα. Πληροφορίες εδώ. Για τις ανωτέρω εταιρείες στόχος είναι η εισαγωγή καλαμποκιού στην Κίνα, όπως ήδη γίνεται με τη σόγια. Όσο περισσότερο καλαμπόκι εισάγει η Κίνα, τόσο περισσότερο θα σπάσει τις τιμές των δικών της αγροτών, και τόσο περισσότερο θα εξαρτηθεί από την ξένη παραγωγή. Με συνεχείς πιέσεις προς την κυβέρνηση της Κίνας επιδιώκουν να ΄΄αποχαρακτηρισθεί΄΄ το καλαμπόκι ως στρατηγικό στοιχείο της τροφικής της ασφάλειας. Ήδη για το 2013 η Κίνα αναμενόταν να εισάγει 7 εκατομμύρια τόνους αραβόσιτου που κάλυπταν το 5% των εθνικών αναγκών της σε καλαμπόκι.
(για τις πρώτες πανελλαδικά προσπάθειες του Σ.Σ. καλλιέργειας σόγιας στην Ελλάδα την δεκαετία του 1970, τα αποτελέσματά τους, την εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές σόγιας εκ των πολυεθνικών των Η.Π.Α. κ.α. στο επόμενο άρθρο μας)
Για την Ενωμένη Ρωμιοσύνη
Αντώνιος Καλόγηρος
Οικονομολόγος-εκπαιδευτικός