Πύργος Κούλια: Στο άκρο της Παραμυθιάς με ωραία θέα

Βρισκόμαστε στην Παραμυθιά του νομού Θεσπρωτίας. Στους πρόποδες του κάστρου του Αγίου Δονάτου στα βορειοδυτικά της πόλης της Παραμυθιάς στη συνοικία Προνιάτικα βρίσκεται η «Κούλια», γνωστή και ως Κούλια των Μπονολάτων. Η Κούλια είναι ένας πύργος – οχυρωματική κατοικία, από όπου μπορούσε ο εκάστοτε ιδιοκτήτης να ελέγχει ολόκληρο τον κάμπο της Παραμυθιάς και την γύρω περιοχή. Χρονολογείται στο β’ μισό του 18ου με αρχές 19ου αιώνα. Ανήκει στον τύπο της οχυρής πυργόμορφης κατοικίας και συνδέεται μορφολογικά και αρχιτεκτονικά με οχυρές κατοικίες που συναντάμε στην Ήπειρο και την Αλβανία κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα οχυρωματικής κατοικίας στη βορειοδυτική Ελλάδα. Πύργους- κατοικίες συναντάμε από την βυζαντινή εποχή μέχρι και τον 19ου αιώνα σε αρκετές περιοχές του ελλαδικού χώρου, όπως στη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο, αλλά και σε πολλά μέρη της Βαλκανικής Χερσονήσου. Καθαρά αμυντικοί λόγοι επέβαλαν τη μορφή τους και χρησίμευαν για την ασφάλεια των αρχόντων και των γαιοκτημόνων. H Κούλια ήταν σε κακή κατάσταση παλαιότερα, με σοβαρές ζημιές στους τοίχους, χωρίς παράθυρα και χωρίς δάπεδα στους ορόφους. Μεταξύ των άλλων 2 αγριελιές φύτρωναν στη στέγη της! Μια πρώτη προσπάθεια συντήρησης έγινε το 1978. Τότε το μνημείο πέρασε στο Δημόσιο. Αρκετά αργότερα, το 2006-2008 έγιναν εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης (με χρηματοδότηση από το Γ’ ΚΠΣ) που έδωσαν στην Κούλια τη σημερινή της μορφή.