Σχόλιο: Το παρακάτω κείμενο, ακόμα κι αν δεν μας βρίσκει σύμφωνους ως προς κάποιες διατυπώσεις, ας αποτελέσει αφορμή γόνιμου προβληματισμού για την προσπάθεια αλλοίωσης της γλώσσας που χρησιμοποιούμε στον δημόσιο διάλογο… Συχνά πλέον ακούγονται οι όροι «βουλεύτρια» ή «δικάστρια» σε μια προσπάθεια κάποιων κύκλων να καταστήσουν την περιγραφή πιο «συμπεριληπτική»… Κάποιοι άλλοι με πιο «προωθημένες» αντιλήψεις ίσως μιλήσουν και για τ@ φοιτητ@ (αντί για τους φοιτητές) θέλοντας να προβάλουν μια εντελώς ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα…
Γράφει η Hélène de Lauzun, Δρ Ιστορίας
Ας είμαστε ακράδαντα πεπεισμένοι – οι προοδευτικοί τουλάχιστον, είναι ακράδαντα πεπεισμένοι – ότι η θέση των γυναικών και ο σεβασμός για τις μειονότητες θα κάνουν ένα μεγάλο άλμα μπροστά την ημέρα που όλοι θα υιοθετήσουμε ολόψυχα την «συμπεριληπτική» γραφή – έναν καθρέφτη της διαφορετικότητας, μια εικόνα του παγκόσμιου σεβασμού.
Αντί να υιοθετήσουμε την συμπεριληπτική γραφή, μια λύση θα μπορούσε να είναι η εκμάθηση μιας γλώσσας χωρίς έμφυλη γραμματική, όπως τα Ουγγρικά, όπως πρότεινε ένας από τους εκδότες μας, ή ακόμα καλύτερα, τα Φαρσί. Το Ιράν – όπως όλοι γνωρίζουμε σαν χώρα που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών και της διαφορετικότητας- μιλάει Φαρσί, μια γλώσσα που δεν αναγνωρίζει αρσενικό ή θηλυκό.
Αλλά φαίνεται πως δεν μπορούν όλοι να αρχίσουν να μιλούν με τον ίδιο τρόπο όπως στην Τεχεράνη, οπότε πρέπει να βρούμε άλλον τρόπο να προσαρμόσουμε τη γλώσσα μας στις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου, με κάθε τρόπο, από τουαλέτες ουδέτερου φύλου μέχρι τη γραμματική και την ορθογραφία.
Μερικές γλώσσες, ευτυχώς, γλυτώνουν αυτό το κομμάτιασμα και είναι περιεκτικές – ώστε να προωθήσουν τα δικαιώματα του ποιος-ξέρει-ποιον να πρoτείνουν την επιλογή της αντωνυμίας: αυτοί/αυτούς αντί αυτός/αυτή.
Άλλες, όπως η μητρική μου γλώσσα, η όμορφη και ευγενής γλώσσα του Μολιέρου, του Σατωμπριάν και του Ουγκώ, φέρουν μόνιμα στη σάρκα τους, όπως τόσα πολλά ΧΧ και ΧΥ χρωμοσώματα, τα ίχνη του αρσενικού και του θηλυκού. Είναι επομένως τα προνομιακά θύματα αυτής της νέας μορφής βαρβαρότητας. Οι γαλλικές λέξεις πρέπει να συμφωνούν, παντού, όλη την ώρα, «στο γένος και τον αριθμό» όπως υπαγορεύει η φόρμουλα που καθιερώθηκε από βιβλία γραμματικής αιώνων. Οι προοδευτικοί έχουν αποφασίσει να δώσουν ένα τέλος σε αυτό, και έτσι να προωθήσουν μία γλώσσα που γίνεται… μία κακοφωνία διαφωνίας.
Τι είναι η συμπεριληπτική γραφή; Περιγράφεται σαν προσαρμογή της γλώσσας στις σύγχρονες εξελίξεις, βασιζόμενη κυρίως σε τρεις αρχές: τη θηλυκοποίηση λειτουργικών ουσιαστικών, τη χρήση ουδέτερων όρων όσο το δυνατό περισσότερο, και όταν αυτό δεν είναι δυνατό, τη συνύπαρξη και αρσενικών και θηλυκών καταλήξεων που επισημαίνονται από ένα νέο σημείο στίξης, «το μέσο σημείο». Κάποιος θα μπορούσε επίσης να προσθέσει την κατάργηση ορισμένων γραμματικών κανόνων, όπως την αρχή ότι «το αρσενικό υπερέχει του θηλυκού» όταν ένα επίθετο πρέπει να συμφωνεί με ουσιαστικά διαφορετικού γένους. Αυτός ο κανόνας είναι μια προνομιακός αγώνας δρόμου για τις φεμινίστριες, οι οποίες φαντάζονται ότι η Γαλλία, η οποία είναι ωστόσο η πατρίδα της όμορφης Ελοΐζα, της Ζαν ντ’ Αρκ, της Μαρκησία ντε Πομπαντούρ, της Μαρί Κιουρί, της Κοκό Σανέλ και της Μπριζίτ Μπαρντό, καταπιέζει τις γυναίκες για (τουλάχιστον!) δύο χιλιάδες χρόνια εξαιτίας αυτού του γραμματικού κανόνα.
Αρχικά προορισμένη για λίγα αόριστα αιρετικά δύστροπα άτομα, η συμπεριληπτική γραφή έχει κάνει τεράστια βήματα σε λίγους μήνες. Η μία μετά την άλλη μεγάλες εμπορικές φίρμες τη χρησιμοποιούν. Πριν λίγες εβδομάδες, αφού κατέβασα την πιο πρόσφατη ενημέρωση στην αγαπημένη μου εφαρμογή αγορών μεταχειρισμένων ρούχων – Vinted (για να μην το αναφέρω) – ανακάλυψα με έκπληξη ότι δεν υπήρχε πλέον «acheteur» (αγοραστής) και «vendeur» (πωλητής) αλλά «acheteur.se» και «vendeur.se». Το τρομακτικό μεσαίο σημείο στίξης – αυτό το σουσάμι που υποτίθεται ανοίγει το δρόμο για τη διαφορετικότητα – είχε εμφανιστεί παντού. Αλλά δεν φταίει μόνο η Vinted. Κάποιες κυβερνητικές διοικήσεις μπαίνουν ήδη στο παιχνίδι, όπως επίσης και τα πανεπιστήμια. Από τώρα και στο εξής, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να υποβάλει κανείς αίτηση για κάποια ερευνητική εργασία χωρίς να χρειάζεται να μπει κάτω από το μαχαίρι της συμπεριληπτικής γραφής για να εξηγήσει κάποιος την εργασία του και την ακαδημαϊκή του καριέρα. Το ίδιο για αιτήσεις δουλειάς σε μεγάλες εταιρίες.
Η Γαλλική Ακαδημία, η οποία είναι υπεύθυνη για τη Γαλλική γλώσσα από τον Ρισελιέ και τον Λουδοβίκο XIII, έχει επανειλημμένα εξαιρεθεί από αυτό και καταδίκασε ρητά αυτή την αλλόκοτη πρακτική. Δεν έχει σημασία, η φιλοσοφία της καχυποψίας λειτουργεί για να αγνοήσει τις απόψεις της. Για τους υποστηρικτές της συμπεριληπτικής γραφής, η Γαλλική Ακαδημία δεν είναι τίποτα παρά συλλογή παλιών, λευκών, ετεροφυλόφιλων ανδρών. Ο λόγος τους δεν έχει κύρος. Αρκετοί υπουργοί έχουν αντιταχθεί στη γενική χρήση της περιεκτικής γραφής στη διοίκηση, αλλά ούτε και αυτοί εισακούστηκαν και το θηρίο προχωρά – αδυσώπητα.
Η συμπεριληπτική γραφή είναι, όπως πολλές προοδευτικές μόδες, μία ενασχόληση των πλουσίων, των πολιτιστικά προνομιούχων. Όσοι την προωθούν ξεχνούν ότι πριν ασχοληθούμε με την άφυλη γραφή, θα πρέπει πρώτα να μάθουμε πώς να διαβάζουμε και να γράφουμε. Οι υποστηρικτές της συμπεριληπτικής γραφής δεν λαμβάνουν υπόψη τους το ζήτημα της ανάγνωσης, καθώς γνωρίζουν να διαβάζουν για μεγάλο διάστημα. Αυτοί ήταν οι ίδιοι άνθρωποι που, άλλες φορές, μας εξήγησαν ότι η ορθογραφία είναι δείκτης των αστών και ως εκ τούτου ήταν άχρηστη όσο μπορούμε να καταλάβουμε το νόημα ενός κειμένου. Σε αυτά τα είδη ακροβατικών μπορεί να επιδοθεί κανείς όταν ήδη κατέχει τα κλειδιά για τη γνώση και τη μαεστρία του γραπτού λόγου: είναι εύκολο, συναρπαστικό και διεγερτικό.
Τα παιδιά κινδυνεύουν ακόμα μια φορά να είναι τα αθώα θύματα των πειραμάτων των μεγαλυτέρων τους. Όταν ξεκινάς να μαθαίνεις τα βασικά, είναι δύσκολο να δημιουργηθεί χώρος για συμπεριληπτική γραφή. Το να μάθεις ανάγνωση είναι το να συνδυάζεις πράγματα. Σύμφωνα με φωνήεντα, συλλαβές μεταξύ τους και λέξεις μαζί με άλλες για να γίνει αυτή η εξαιρετική κατασκευή που είναι η πρόταση. Η ανάγνωση είναι βασικά μια κατασκευή. Και η άφυλη γραφή, αυτό είναι ξεκάθαρο, είναι πράγματι μια «αποδόμηση», η οποία χωρίζει και σχίζει τις λέξεις και έπειτα τη γλώσσα, έστω και οπτικά. Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε το κατακερματισμένο υλικό αν γνωρίζουμε ήδη τη σημασία των λέξεων που έχουν βασανιστεί με αυτόν τον τρόπο;
Λογικά, η συμπεριληπτική γραφή και οι προσεγγιστικές μέθοδοι εκμάθησης της ανάγνωσης μπορούν να πάνε χέρι-χέρι: όταν είσαι αντιμέτωπος, σε ένα κείμενο, με μία λέξη κομμένη σαν κουπόνι στις διακεκομμένες γραμμές, δεν χρειάζεται να διαβάσεις τη λέξη. Αρκεί να την καταλάβεις. Για τη φωτισμένη πενηντάχρονη φεμινίστρια, είναι ξεκάθαρο. Αλλά για το παιδί που μαθαίνει;
Δεν υπάρχουν οδηγίες για την προφορά της συμπεριληπτικής γραφής. Δεν μιλάμε με συμπεριληπτική ορολογία στην καθημερινή μας ζωή. Αλλά αν διαβάζεις δυνατά ένα γράμμα γραμμένο σύμφωνα με αυτούς τους νέους κωδικούς, καταλήγεις να ακούγεσαι σαν μια μηχανή που έχει πρόβλημα στην εκκίνηση.
Εάν η διδασκαλία της ανάγνωσης, που αναδιαμορφώθηκε από παιδαγωγικές καινοτομίες, έχει μειώσει το επίπεδο των δεξιοτήτων των παιδιών για πολλά χρόνια, είναι ένα σίγουρο στοίχημα ότι η άφυλη γραφή δεν θα βελτιώσει την κατάσταση και πολύ. Οι ειδικοί στα παιδαγωγικά έχουν κραυγάσει εναντίον μιας ελιτιστικής κουλτούρας που τα απομακρύνει από τον κόσμο. Ας διώξουμε τον Μπαλζάκ από τα σχολεία! Ας μελετήσουμε αντ’ αυτού τραγουδιστές της ραπ! Αλλά υπάρχει ένα ακόμα μεγαλύτερο κενό μεταξύ της συμπεριληπτικής γραφής και της γλώσσας που ακούνε τα παιδιά στο σπίτι.
Η γενικευμένη χρήση της συμπεριληπτικής γραφής μόνο θα διευρύνει το κενό μεταξύ των κειμένων που εμφανίζονται στην τάξη και των λέξεων της καθημερινής έκφρασης. Και, εκτός εάν ο Βίκτωρ Ουγκώ και ο Λα Φονταίν περάσουν από τον μύλο της περιεκτικότητας, είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει η στιγμή που οι μαθητές θα είναι αντιμέτωποι με κείμενα που δεν είναι συμπεριληπτικά. Θα αντιμετωπίσουν αυτά τα κείμενα με δυσπιστία, εκφράζοντας μια παλαιότερη εντολή; Δεν είναι αυτά τα κείμενα για να γκρεμιστούν; Θα μάθουν να περιηγούνται μεταξύ δύο γλωσσικών συστημάτων- ένα σεξουαλικά ορθό, επιλεγμένο και εξουσιοδοτημένο και το άλλο ανεχόμενο και επικρινόμενο ότι ξεχείλιζε από ανδροπρέπεια.
Η παγκόσμια απαξίωση του γραπτού λόγου, μιας οπισθοδρομικής λογοτεχνίας που σκέφτεται άσχημα, είναι το τελικό παιχνίδι της διδασκαλίας της συμπεριληπτικής γραφής. Η τραγωδία είναι ότι υπό αυτές τις συνθήκες της ανάλυσης των λεπτοτήτων της γλώσσας, δεν θα μπούμε στον κόπο να πολεμήσουμε το πραγματικό επιχείρημα ενός συγγραφέα «ανδροπρεπή»: σε αυτήν την περίπτωση, είναι το ίδιο το θέμα της έκφρασης που θα χαθεί, που είναι πολύ πιο βολικό. Μια λογοτεχνική φιλοσοφία της καχυποψίας διαμορφώνεται σταδιακά στην οποία το περιεχόμενο ενός συγγραφέα θα παραποιηθεί πριν καν διαβαστεί, απλώς και μόνο λόγω της «μη-άφυλης» γραφής.
Ευτυχώς ο μηχανισμός της συμπεριληπτικότητας είναι τόσο περίπλοκος που είναι πιθανό να εκραγεί στα πρόσωπα των εφευρετών του πριν αναπτυχθεί οποιαδήποτε μαζική χρήση. Και η ειρωνεία δεν θα μπορούσε να είναι πλουσιότερη!
Ένα φοιτητικό σωματείο μόλις δημοσίευσε στα κοινωνικά δίκτυα μια εργασία που προτείνεται σε φοιτητές για πτυχίο νομικής στο Πανεπιστήμιο της Λυών – γραμμένη εξ ολοκλήρου σε συμπεριληπτική γραφή. Οι οδηγίες συνιστούν να απαντώνται οι ερωτήσεις, αν είναι δυνατόν, σε συμπεριληπτική γραφή. Το παραλήρημα είναι τόσο εκτεταμένο, ώστε το κείμενο είναι απλά ακαταλαβίστικο.
Ο καθηγητής νομικής πίσω από αυτήν την εργασία δεν ενεργεί τυχαία. Εργάζεται στο οικογενειακό δίκαιο και το κείμενό του παρουσιάζει επακριβώς μια κατάσταση μέγιστης αποδόμησης όπου η αλλαγή του γραμματικού γένους πηγαίνει χέρι-χέρι με την αλλαγή του φύλου. Για όσους έχουν αμφιβολίες, το θέαμα είναι ξεκάθαρο. Η καταστροφή της παραδοσιακής οικογένειας βρίσκει το τέλειο βοήθημα στην καταστροφή της γλώσσας.
Ο Άρτι είναι ένα μη-δυαδικό άτομο, παντρεμένο από το 2018 με ένα άλλο μη-δυαδικό άτομο τον Μάκη. Και οι δύο είναι Γερμανοί πολίτες, με την ένδειξη «φύλλο» στην προσωπική τους κατάσταση να δείχνει «διάφορα».
Έτσι ξεκινάει η εργασία. Δεν είναι γνωστό πόσοι φοιτητές κατάφεραν να ολοκληρώσουν την εργασία, αλλά αυτοί που εγκατέλειψαν είναι μάλλον όλοι μαθητευόμενοι φασίστες.
Σε αυτό το τρελοκομείο, υπάρχει ακόμα λόγος για ελπίδα. Υπάρχουν μερικές γενναίες ψυχές που πετάνε το γάντι και προκαλούν την τρέλα.
Ένα διοικητικό δικαστήριο στη Γκρενόμπλ ακύρωσε την απόφαση ενος Πανεπιστημίου σχετικά με την νομοθετική διαδικασία, για τον λόγο ότι συντάχθηκε με άφυλη γραφή. Η υπόθεση τέθηκε ενώπιον του δικαστηρίου από έναν καθηγητή ο οποίος αμφισβήτησε τη νομιμότητα απόφασης που έλαβε το διοικητικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου Γκρενόμπλ-Άλπεις επειδή ήταν γραμμένη με άφυλη γραφή.Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι το κείμενο δεν πληρούσε τον βαθμό «σαφήνειας» και «άμεσης προσβασιμότητας» που απαιτείται για αυτόν τον τύπο εγγράφου. Στην τελική απόφαση, ο δικαστής παρέθεσε αποσπάσματα από το προσβλητικό έγγραφο, που προσφέρεται εδώ πρωτότυπο στα γαλλικά για να αποδείξει το θέμα:
La séance est présidée par le.la directeur.rice sortant.e. Si ce.cette dernier.ère est candidat.e, la séance est présidée par le.a doyen.ne d’âge élu.e non candidat.e parmi les enseignant.es, enseignant.es chercheur.es et les chercher.es.
Δεν είναι απαραίτητο να διαβάζει και να καταλαβαίνει κανείς γαλλικά για να δει τον παραλογισμό αυτής της διατύπωσης, όπου τα σημεία στίξης καταλήγουν να καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο από το ίδιο το κείμενο. Η απόφαση του διοικητικού δικαστηρίου της Γκρενόμπλ βασίστηκε στις συστάσεις της Γαλλικής Ακαδημίας. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η απόφαση θα αποτελέσει προηγούμενο για το μέλλον.
__________________________________________________
Η Hélène de Lauzun σπούδασε στο École Normale Supérieure de Paris. Δίδαξε γαλλική λογοτεχνία και πολιτισμό στο Χάρβαρντ και πήρε Διδακτορικό στην Ιστορία από τη Σορβόνη. Είναι συγγραφέας του Histoire de l’Autriche (Perrin, 2021).