ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΟΗΕ
Ομιλία του Διεθνολόγου, Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Ινδιανάπολης, Π. Ι. Καραφωτιά στον Ελληνικό Σύνδεσμο ΟΗΕ στον «Παρνασσό στις 12 Οκτωβρίου 2010
Επιγραμματικά μπορούμε να διαιρέσουμε την ιστορία του Οργανισμού-αξιολογικά- σε 5 περιόδους.
1. 1941-1945 – Η ηρωϊκή περίοδος. Τα Ενωμένα Εθνη, οι 14 δημοκρατικές χώρες, μεταξύ τους η Ελλάδα, αντιμετωπίζουν επιτυχώς το ναζισμό, το φασισμό και τον μιλιταρισμό, το διαβόητο «άξονα», με τρομερές, όμως, θυσίες. Παρενθετικά, θα ήθελα να πληροφορήσω το κοινό μας -γιατί είναι άγνωστο στους πολλούς- ότι τον Οκτώβριο 1944 ο Τσώρτσιλ επισκέφθηκε τον Στάλιν στη Μόσχα και του ζήτησε να μοιράσουν τα Βαλκάνια (λες και ήταν χωράφια ή κοπάδια) σε σφαίρες επιρροής. Ο Στάλιν τον ρώτησε αν ο Φράνκλιν Ρούζβελτ ήταν σύμφωνος και ο Τσώρτσιλ του είπε ψέματα, ότι δήθεν συμφωνούσε, ενώ, όπως αποκάλυψε αργότερα ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Κόρντελ Χολλ, ο Ρούζβελτ δεν θα συμφωνούσε σε μια τέτοια αντιδημοκρατική και ανίερη πράξη. Αργότερα στη Γιάλτα βρέθηκε προ τετελεσμένου γεγονότος και εξάλλου η υγεία του είχε κλονισθεί. Συνεπώς, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι για τον ελληνικό εμφύλιο είναι συνυπεύθυνοι οι δυο παραπάνω ηγέτες).
2. 1946-1986. Τα Ενωμένα Εθνη στην κλίνη του Προκρούστη. Αυτοπαγιδευμένα στον ιστό του Ψυχρού Πολέμου για 40 περίπου χρόνια ο ΟΗΕ απέτυχε να επιλύσει τα πολιτικά προβλήματα που ταλάνιζαν την ανθρωπότητα εκτός από εκείνα στα οποία συνέπιπταν τα συμφέροντα των ισχυρών. Περίπου 279 βέτο προβλήθηκαν (τα περισσότερα από την ΕΣΣΔ) που παρέλυσαν την αποτελεσματικότητα του Οργανισμού σε κρίσιμα πολιτικά θέματα. Σε άλλους τομείς η προσφορά του υπήρξε σημαντική.
3. 1986-1990. Η περίοδος των ελπίδων και ψευδαισθήσεων. Μετά την προσέγγιση Ρέηγκαν-Γκορμπατσώφ, κάποιες αχτίδες παρουσιάστηκαν για την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού του ΟΗΕ στην επίλυση κρίσεων κλπ. Η αποχώρηση του Ιράκ από το Κουβείτ μετά την στρατιωτική επέμβαση υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ενίσχυσε το κύρος και την αξιοπιστία του Οργανισμού. Όμως, οι ελπίδες αποδείχθηκαν φρούδες για την επίλυση άλλων κρίσιμων προβλημάτων (Μεσανατολικό, Κυπριακό κλπ).
4. 1991-2001. Τα Ενωμένα Εθνη γίνονται πάλι «διαιρημένα». Η περίοδος νέου «Ψυχρού Πολέμου» με καυτές, όμως, κρίσεις. Οι Πόλεμοι του Κόλπου, του Αφγανιστάν, Βαλκανίων κλπ υπονόμευσαν το κύρος και την αξιοπιστία του Οργανισμού. Σημειωτέον ότι οι στρατιωτικές επεμβάσεις στα Βαλκάνια και στο Ιρακ δεν ήταν υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Κακός οιωνός ήταν η μη εφαρμογή των σπουδαίων προτάσεων του τότε ΓΓ Μπούτρος Μπούτρος – Γκάλι «Οδηγός Ειρήνης» {AGENDA FOR PEACE), που αν υλοποιούνταν δεν θα θρηνούσε η ανθρωπότητα εκατοντάδες χιλιάδες ψυχές σε συγκρούσεις κλπ. Εξάλλου, η μη παράταση της θητείας του ήταν εύγλωττη. Την ίδια περίοδο άλλα σημαντικά ορόσημα δημιουργήθηκαν όπως η νέα ενισχυτική φιλοσοφία περί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που διαχύθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε τα ανθρώπινα δικαιώματα να αποκτήσουν υψίστη προτεραιότητα, όμως, σε πολλές περιπτώσεις για πολιτική σκοπιμότητα. Δηλαδή εφαρμόσθηκαν δυο μέτρα και δυο σταθμά. Το Κουβέιτ παράγει πετρέλαιο, αλλά ή Κύπρος πορτοκάλια. 36 χρόνια έχουν περάσει και το πρόβλημα παραμένει άλυτο ενώ τουρκικά στρατεύματα κατοχής εξακολουθούν να παραμένουν στο Βόρειο τμήμα της Κύπρου παρά τις πολλές δεκάδες αποφάσεις του ΟΗΕ. Σημειωτέον, η Κύπρος είναι μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ!. Το ίδιο και για τη Μέση Ανατολή. Ακόμη στον πόλεμο στα Βαλκάνια καθώς και στη Σομαλία, Ρουάντα {όπου ο τότε ΓΓ ομολόγησε την αποτυχία του Οργανισμού να αποτρέψει τη γενοκτονία εκατομμυρίων!} κλπ
5. 2001- 2010. Τα Ενωμένα Εθνη αντιμέτωπα με το νέο τρομερό εχθρό:Τη διεθνή τρομοκρατία στο φαύλο κύκλο τρομοκρατία-αντιτρομοκρατία-τρομοκρατία. Μετά την τρομοκρατική επίθεση στις ΗΠΑ, ολόκληρο το σύστημα του ΟΗΕ βρέθηκε «παγιδευμένο» στον αγώνα εναντίον της τρομοκρατίας. Όμως, η αντιμετώπισή της προκάλεσε και προκαλεί πολλά ερωτηματικά όσον αφορά την προέλευση της τρομοκρατίας, τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπισή της και την αποτελεσματικότητά τους. Γιατί, άλλο «αγωνιστής ελευθερίας» και άλλο «τρομοκράτης». Γιαυτό και δεν έχει ακόμη βρεθεί γενικά αποδεκτός ορισμός της τρομοκρατίας. Και σαν συνέπεια της αντιτρομοκρατίας και των διαφόρων παραμέτρων της συνεχίζεται η ανθρωποσφαγή στη Μέση Ανατολή, στο Αφγανιστάν κλπ ενώ στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης και των αρνητικών της επιπτώσεων η ανθρωπότητα βιώνει σοβαρές κρίσεις τόσο όσον αφορά πολιτικά και στρατηγικά προβλήματα όσο και κοινωνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά κ.ά. συμπεριλαμβανομένης της σοβαρής οικονομικής κρίσης που πλήτεει πολλές χώρες, ιδιαίτερα τη δική μας, σε βαθμό που να δημιουργούνται καίρια προβλήματα. Οι περισσότεροι και σοβαροί αναλυτές υποστηρίζουν ότι μόνον η εκρίζωση των γενεσιουργών αιτίων θα φέρει τη λύση.
Η επιγραμματική, συνεπώς, αποτίμηση είναι ότι ο ΟΗΕ, ενώ στους οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό τομείς έχει προσφέρει σημαντικό-τηρουμένων των αναλογιών- έργο, στον πολιτικό δεν έχει επιτύχει το προσδοκούμενο κιαυτό επειδή τα συμφέροντα των ισχυρών συγκρούονται. Και όπως είπε ο μέγας Θουκιδίδης πριν 2 ½ χιλ. χρόνια, οι σχέσεις τόσο των ατόμων όσο και των εθνών εξαρτώνται από το συμφέρον. Κι όσο τα συστήματα που καθορίζουν τις σχέσεις των ανθρώπων είναι θεμελιωμένα στον ανταγωνισμό και στο φανατισμό {φονταμενταλισμό} λόγω συμφερόντων ή και παθών οι οιωνοί δεν είναι καλοί. Προφανώς το κρατούν σύστημα ασύδοτου ανταγωνισμού δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς αντιπάλους, εχθρούς, οπόταν τους δημιουργεί, επινοεί, προκαλεί. Και δεν είναι τυχαίο ότι η βία έχει μεταλλαχθεί σε παγκόσμιο καθεστώς και έχει διαχυθεί και ενσωματωθεί παντού με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα. Ο Όργουελ δικαιώθηκε πάλι όταν είπε ότι την εποχή μας ο πόλεμος θα θεωρείται ειρήνη!
Κι οπωσδήποτε, είναι γεγονός, οι λαοί είναι βαθειά προβληματισμένοι και απογοητευμένοι με την υποκρισία των ισχυρών και την ανακολουθία λόγων και έργων. Και πιστεύουν ότι οι διεθνείς οργανισμοί τελικά υπηρετούν, κύρια, τα οργανωμένα συμφέροντα των ισχυροτέρων αρχίζοντας από την ΚτΕ, όπου μετά την τραγωδία του ΙΠΠ, ενώ οι λαοί επιθυμούσαν ειρήνη και συνεργασία και όχι ανθρωποθυσίες, το μιλιταριστικό κατεστημένο που είχε ήδη γιγαντωθεί εξαιτίας του Πολέμου και άλλων τοπικών συρράξεων -εμφύλιων κλπ- υπονόμευσε την ΚτΕ και ακολούθησε ο ΙΙΠΠ με τα πιο τραγικά αποτελέσματα. Και ασθμαίνοντας φθάσαμε στον ΟΗΕ, ο οποίος, για πρώτη φορά στην ιστορία, έχει αγγίξει οικουμενικότητα με 192 Κράτη –Μέλη αυτή τη στιγμή. Τηρουμένων δε των αναλογιών, όπως προείπαμε, έχει προσφέρει θετικό έργο. Ομως, όπως πολύ σοφά είπε ο ΓΓ ΟΥ ΘΑΝΤ, ο ΟΗΕ είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας και αντιπροσωπέυει τα Κράτη-Μέλη του, και όπως επίσης σοφά είπε και ο ΓΓ κ.Μπούτρος Μπούτρος-Γκάλι Ο ΟΗΕ έχει σαν σκοπό να υπηρετεί τα μέλη του, αλλά δεν τα υποκαθιστά. Συνεπώς, ο ΟΗΕ είναι ότι τα Κράτη- Μέλη του τον θέλουν να είναι, ιδιαίτερα τα ισχυρά. Συνεπώς, αν η ανθρωπότητα παρακμάζει και κινδυνεύει ακόμη και ο ίδιος ο πλανήτης Γη να καταστραφεί, δεν φταίει η τρύπα του όζοντος αλλά ή «τρύπα» στη συνείδηση ιδιαίτερα των ισχυρών. Και αντί να περιμένουμε παθητικά από τον ΟΗΕ να επιλύσει τα προβλήματα μας, ας αντισταθούμε και κινητοποιηθούμε για την ενίσχυσή του, πολιτική, θεσμική, οικονομική για να μπορεί να φέρει σε πέρας την ιερή αποστολή του. Και είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Γιατί, πώς είναι δυνατόν να μεταφέρονται από τη μιαν άκρη του κόσμου στην άλλη, σε λίγες ημέρες, ανθρωποκτόνα οπλικά συστήματα, και δεν μπορούν να μεταφέρονται είδη πρώτης ανάγκης, φάρμακα, ρουχισμός και τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση της πείνας, της φτώχιας κλπ, αλλά και για ανάπτυξη και πρόοδο. Μόνον η ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των δημοκρατικά σκεπτόμενων και δρώντων ανθρώπων ατομικά και συλλογικά θα προσφέρει τη λύση. Αυτός είναι και ο άριστος οιωνός.
Π.Ι.Καραφωτιάς 12/10/2010