Ἡ Ἤπειρος, ἡ «Τσαμουριὰ» καὶ ἡ κρυμμένη Ἀλήθεια.
Πολύπαθη ἡ Ἤπειρος, ἀποτελεῖ ἔως καὶ σήμερα τὴν δεύτερη φτωχότερη περιφέρεια τῆς Ἑλλάδος, μετὰ τὴν ἀκριτικὴ Θράκη. Οἱ πληγὲς ὡστόσο, τῆς Νοτίου –ἐλεύθερης Ἠπείρου, δὲν δύνανται νὰ ἀντιπαραταχθοῦν μ’ ἐκείνες, τὶς ἀνοιχτὲς ἀκόμη, πληγές, τῆς μαρτυρικῆς Βορείου Ἠπείρου. Παρ’ ὅλα αὐτά, συμβαίνει, δυστυχῶς, στὴν σύγχρονή μας ἐποχή, σ’ αὐτὴν τὴν ἐποχὴ τῆς πληροφόρησης, τοῦ διαδικτύου καὶ τῆς ἐνημέρωσης, νὰ παραγνωρίζουμε πτυχές, τῆς ὄχι καὶ τόσο παλαιᾶς μας ἱστορίας, μ’ ἀποτέλεσμα, ὄχι μόνο νὰ μὴν τιμοῦμε τοὺς ἥρωες τοῦ Γένους μας, ἀλλὰ καὶ νὰ μὴν ξεχωρίζουμε τὸν θύτη ἀπὸ τὸ θῦμα.
Εἰκόνα 1. Ἡ ἐνιαία, ἡ βόρεια καὶ ἡ νότια Ἤπειρος, μὲ κόκκινο, γαλάζιο καὶ μαῦρο χρῶμα, ἀντίστοιχα.
Μιὰ τέτοια «μπερδεμένη» ὑπόθεση εἶναι καὶ αὐτὴ τῆς ἐπονομαζόμενης «Τσαμουριᾶς», ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ θεσπρωτικὴ ἠπειρωτικὴ γῆ. Ἡ ὑπόθεση αὐτὴ ἄν καὶ μετρᾶ 80 περίπου χρόνια, ἀναζωπυρώνεται κάθε τόσο ἀπὸ τὴν ἑκάστοτε κυβέρνηση τῶν Τιράνων, ἡ ὁποία ἐπιδιώκει διαρκῶς νὰ δημιουργεῖ νέα προσκόμματα ἀναζητῶντας ἀφορμὲς γιὰ περαιτέρω διεκδικήσεις ἔναντι τῆς Ἑλλάδος. Ὁ ἀλβανικὸς ἄλλωστε, ἐθνικισμός, θεριεύει σήμερα ὅπως καὶ τότε κατὰ τὰ χρόνια τοῦ Β’ Παγκοσμίου πολέμου, ὅπου πίσω καὶ κάτω ἀπὸ τὴν μπότα τῶν Ἰταλο-γερμανικῶν στρατευμάτων κατοχῆς, οἱ ἄσπονδοι «φίλοι» τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἔβαλαν σὲ λειτουργία τὰ ὑποχθόνια σχέδια τους.
Ἡ Ἤπειρος ἀλβανικὴ ὡς τὴν Πρέβεζα ! Αὐτὸ ἦταν τὸ σύνθημα τῶν αὐτοαποκαλούμενων «Τσάμηδων». Οἱ ἀλβανόφωνοι αὐτοὶ μουσουλμάνοι, κατοικοῦσαν στὴν γῆ τῆς Θεσπρωτίας, ἰδιαίτερα γύρω ἀπὸ τὴν Ἡγουμενίτσα, τὸ Μαργαρίτι, τὶς Φιλιάτες καὶ τὴν Παραμυθιά. Ὁ πληθυσμός τους δὲν ἦταν ἰδιαίτερα μεγάλος, καθὼς δὲν ξεπερνοῦσαν τὶς 20.000 σὲ μιὰ ἐλεύθερη Ἤπειρο τῶν 360.000 κατοίκων. Γιὰ τὴν προέλευση αὐτῆς τῆς πληθυσμιακῆς ὁμάδας ἰσχυρότερη ἐμφανίζεται ἡ ἄποψη ποὺ τοὺς θέλει προϊόν, τῶν, ἄλλοτε βίαιων καὶ ἄλλοτε καιροσκοπικῶν ἐξισλαμισμῶν πλατιῶν πληθυσμιακῶν στρωμάτων τῆς Ἠπείρου κατὰ τὸν 17ο καὶ 18ο αἰῶνα, ἰδίως μετὰ τὴν κατάπνιξη τοῦ ἐπαναστατικοῦ κινήματος τοῦ ἐπισκόπου Τρίκκης Διονυσίου τοῦ Φιλοσόφου (+1611). Ὅσον δὲ ἀφορᾶ τὴν ὀνομασία Τσάμης, τὴν ὁποία χρησιμοποιοῦν κατ’ ἀποκλειστικότητα σήμερα οἱ μουσουλμάνοι ἀπόγονοι τῶν Ἑλλήνων καὶ Ἀλβανῶν ἐξωμοτῶν τοῦ παρελθόντος, ἡ ἐτυμολογική της ῥίζα θὰ πρέπει νὰ ἀναζητηθεῖ στὸ ἀρχαῖο ὄνομα τοῦ ποταμοῦ Καλαμᾶ, ποὺ δεσπόζει στὴν θεσπρωτικὴ γῆ. Ἀπό τὸ ἑλληνικὸ Θύαμις λοιπὸν στὸ τουρκαλβανικὸ Τσάμης ! Μάλιστα ὁ ὄρος χρησιμοποιήθηκε ἐπὶ μακρὸν γιὰ τὸν προσδιορισμὸ τόσο τῶν μουσουλμάνων ὅσο καὶ τῶν Χριστιανῶν κατοίκων τῆς Θεσπρωτίας, ἐνῶ πολὺ συχνὰ οἱ Ἕλληνες τῶν παλαιοτέρων γενεῶν ἀποκαλοῦσαν τοὺς μουσουλμάνους «Τσάμηδες» Τούρκους!
Ὁ ἑτερόκλητος, ἐθνολογικά, αὐτὸς πληθυσμός, ποὺ ὁμιλοῦσε ἐξ’ ἴσου τὰ ἑλληνικὰ καὶ μιὰ ἀλβανικὴ διάλεκτο, ὡς μουσουλμανικός, ὄφειλε κατὰ τὸ γράμμα τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάννης τοῦ 1923, νὰ μεταβεῖ στὴν Τουρκία, ὥστε στὴν γῆ αὐτὴ νὰ ἐγκατασταθοῦν, στὸ πλαίσιο τῆς Ἀνταλλαγῆς τῶν πληθυσμῶν, διωκόμενοι χριστιανοὶ Ἕλληνες τῆς Μ. Ἀσίας καὶ τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης. Ἡ ανταλλαγὴ αὐτὴ ὡστόσο, ποτὲ δὲν πραγματοποιήθηκε, μὲ δυσάρεστες συνέπειες γιὰ τὸ μέλλον, χάρη στὶς ἐνέργειες τοῦ τότε κυρίαρχου τῆς ἑλληνικῆς πολιτικῆς,δικτάτορα Θεοδώρου Πάγκαλου, ὁ ὁποῖος,ἐπιχειρώντας νὰ φανεῖ ἀρεστὸς στὴν νεότευκτη Ἀλβανία καὶ τὴν προστάτιδά της φασιστικὴ Ἰταλία τοῦ Μουσολίνι, ἐξαίρεσε στὰ 1926 τοὺς «Τσάμηδες» ἀπὸ τὴν Σύμβαση γιὰ τὴν Ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν. Ἡ ἐνέργεια αὐτὴ τοῦ Θεόδωρου Πάγκαλου ἀποτέλεσε τροχοπέδη γιὰ τὴν Ἑλλάδα, τὴν ἴδια μάλιστα στιγμὴ ποὺ ἡ Ἰταλία ἐπέτεινε τὴν πολεμική της κατὰ τῆς πατρίδος μας. Ἄς σημειωθεῖ πὼς ἀπὸ τὸ 1914 ἔως καὶ τὸ 1920 στὸ Μιλάνο εἶχαν ἐκδοθεῖ χιλιάδες ἐθνολογικοὶ καὶ ἐθνογραφικοὶ χάρτες ποὺ παρουσίαζαν τὴν Ἤπειρο κατὰ πλειοψηφία ἀλβανική ! Παράλληλα καθ’ ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ Μεσοπολέμου ἡ ἀλβανικὴ προπαγάνδα ὀργίαζε γιὰ τὸ ζήτημα τῶν «ἀλύτρωτων ἀδελφῶν» τῆς «Τσαμουριᾶς». Ἡ ἀλήθεια, ὡστόσο, ἦταν καταφανῶς διαφορετική, καθὼς στὴν μὲν Θεσπρωτία οἱ «Τσάμηδες» ἄγγιζαν τὸ ¼ τοῦ πληθυσμοῦ, 19.905 σὲ σύνολο 80.000 κατοίκων, στὴν δὲ Ἤπειρο τῶν 380.000 κατοίκων ἀντιπροσώπευαν μόλις το 5% τῶν κατοίκων.
Εἰκόνα 2. Ὁ Νουρὴ Ντίνο (στὸ μέσον) φέροντας ἰταλικὴ στρατιωτικὴ ἐνδυμασία, καὶ πλάι του ἔνοπλοι «Τσάμηδες».
Τὰ χρόνια τοῦ Μεσοπολέμου διαδέχεται ἡ νέα παγκόσμια συμφορὰ ποὺ ἀκούει στὸ ὄνομα δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ἡ ἱστορία εἶναι γνωστή, ἡ φοβερὴ αὐτὴ σύγκρουση κρούει τὴν θύρα τῆς Ἑλλάδος τὸ 1940, καθὼς οἱ ἀλαζόνες Ἰταλοὶ ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τῶν Ντοῦτσε-Μουσολίνι, εἰσβάλλουν στὴν πατρίδα μας. Δὲν εἶναι, ὡστόσο, μόνοι στὸ ἐγκληματικό τους σχέδιο καθὼς στὸ πλάι τους προστρέχουν οἱ δουλόφρονες Ἀλβανοί, τὴν χώρα τῶν ὁποίων ἡ Ἰταλία ἔχει καταστήσει προτεκτοράτο ἤδη ἀπὸ τὸ 1939. Οἱ ἐπιδιώξεις τῶν Ἰταλο-Ἀλβανῶν εἰσβολέων συγκλίνουν· ἡ ἀνεξάρτητη, ἐλεύθερη Ἑλλάδα ἐνοχλεῖ τοὺς πρώτους ἐνῶ ἡ ἑλληνικὴ Ἤπειρος ἀπειλεῖ τοὺς δεύτερους. Τὰ βορειοηπειρωτικὰ καὶ ἀλβανικὰ βουνά, σκάβονται ἀπὸ τὶς ὀβίδες καὶ μετατρέπονται σὲ πεδία σφοδρῶν συγκρούσεων, στὶς ὁποῖες σχεδὸν πάντα βγῆκε νικητὴς ὁ μαχόμενος ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν ἑλληνικὸς στρατός, νικῶντας καὶ τὰ 14 ἀλβανικὰ τάγματα ποὺ πολεμοῦσαν μὲ λύσσα καὶ μὲ τὴ ἐλπίδα ὅτι θὰ ἅρπαζαν μεγάλη λεία ἀπὸ τοὺς νικημένους, ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες.
Οἱ «Τσάμηδες» μπροστὰ σ’ αὐτὲς τὶς ἐξελίξεις δὲν ἔμειναν, δυστυχῶς, ἀμέτοχοι. Οἱ ἑλληνικὲς μυστικὲς ὑπηρεσίες εἶχαν ἐπισημάνει τὴν κατασκοπική τους δράση, ὑπὲρ τῶν Ἰταλῶν, πρὶν τὴν ἔναρξη τοῦ πολέμου. Τὸ θλιβερότερο ὡστόσο, ἦταν πὼς ἀπὸ τὰ 14 αὐτὰ ἀλβανικὰ τάγματα, ποὺ προαναφέρθηκαν, τὰ τρία ἀπαρτιζόταν ἀποκλειστικὰ ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς μουσουλμάνους πολίτες τῆς Ἑλλάδας· ἡ πρώτη πράξη τῆς προδοσίας τους εἶχε συντελεστεῖ. Ἡ ἐπικείμενη τριμερὴς κατοχὴ τῆς Ἑλλάδος, ἀπὸ Ἰταλούς, Γερμανούς καὶ Βούλγαρους, θέτει τοὺς «Τσάμηδες» σὲ θέση ὑπεροχῆς ἔναντι τῶν Ἑλλήνων. Ἡ Ἀλβανία εἶχε ἤδη λάβει ὑποσχέσεις ἀπὸ τὴν φασιστικὴ Ἰταλία γιὰ παραχώρηση σ’ αὐτὴν τῆς «Τσαμουριᾶς» καθὼς καὶ ἄλλων τμημάτων γῆς τόσο ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν τότε Γιουγκοσλαβία. Ἄνανδροι καὶ βίαιοι οἱ «Τσάμηδες» ἔδωσαν στοὺς Ἕλληνες μία πρόγευση τοῦ τί θὰ ὑφίσταντο ἀπὸ αὐτούς, κατὰ τὰ χρόνια ποὺ θὰ ἀκολουθοῦσαν, ἤδη ἀπὸ τὴν πρόωρη καὶ σύντομη κατάληψη τῆς Ἡγουμενίτσας ἀπὸ τοὺς Ἰταλοὺς τὸ 1940, ὅπου συνέλαβαν καὶ ἐκτέλεσαν τὸν μεγαλέμπορο Χρῆστο Πιτούλη, τὸν Χρῆστο Τσώνη καὶ περισσότερους ἀπὸ 10 ἀκόμη χριστιανούς, ἐνῶ ἐν συνεχείᾳ πυρπόλησαν τὴν ἄτυχη πόλη.
Ὁ Νουρὶ Ντίνο, Μαζὰ Ντίνο καὶ Ρετζὲπ Ντίνο. Τρεῖς ἐγκληματικὲς μορφὲς τοῦ «ἀπελευθερωτικοῦ» ἀγῶνα τῶν «Τσάμηδων». Πληροφοριοδότες τῶν Ἰταλῶν καὶ τῶν Γερμανῶν διαδόχων τους, ὄργανα τῆς Ξίλια, τοῦ Ἐθνικοῦ ἀλβανικοῦ συνεδρίου. Στόχος του ἦταν ἕνας : νὰ γίνει «ἡ Ἤπειρος ἀλβανικὴ ὡς τὴν Πρέβεζα» ! Ἡ καταπίεση τῶν Χριστιανῶν ἄρχισε ἀμέσως μὲ τὴν κατοχή. Ἀπὸ τὸ 1941 οἱ «Τσάμηδες» ἀπαιτοῦσαν τὴν καταβολὴ τοῦ 1/3 τῆς ζωικῆς καὶ ἀγροτικῆς παραγωγῆς τῶν Χριστιανῶν σ’ αὐτούς ! Δὲν ἄργησαν ν’ ἀκολουθήσουν οἱ δολοφονίες· τὸ 1941, μόνο στὴν Θεσπρωτία ἐκτελέστηκαν 283 Ἕλληνες Χριστιανοί, τὴν ἐπόμενη χρονιὰ 438· ἀνάμεσα στὰ θύματα καὶ ὁ ἀναπληρωτὴς νομάρχης Γεώργιος Βασιλάκος,ἐνῶ στὸ ἴδιο ἔτος ἑπτά χωριὰ λεηλατήθηκαν καὶ κάηκαν ἀπὸ τοὺς «Τσάμηδες».
Εἰκόνα 3. Γερμανὸς Ναζί ἀξιωματικός, κατὰ τὴν ἐπιθεώρηση ἔνοπλου σώματος Ἀλβανο-«Τσάμηδων».
Μὲ τὴν ἔλευση τοῦ 1943 καὶ ἐνῶ ὁ πόλεμος ἀρχίζει νὰ προσλαμβάνει ἀρνητικὰ χαρακτηριστικὰ γιὰ τὶς δυνάμεις τοῦ Ἄξονα, μὲ τὴν συμμαχικὴ εἰσβολὴ στὴν Ἰταλία καὶ τὴν ἔξοδο της ἀπὸ τὸν πόλεμο, ἡ κατάσταση στὴν Ἤπειρο γίνεται ὅλο καὶ πιὸ ζοφερή. Ἔχοντας βρεῖ νέο προστάτη στὸ πρόσωπο τῶν Γερμανῶν Ναζί οἱ Ἀλβανο-«Τσάμηδες», ἐκτελοῦν βῆμα πρὸς βῆμα τὴν ἐθνοκάθαρση τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ. Ἡ περιοχὴ τοῦ Φαναριοῦ στὴν Θεσπρωτία ἀποτελεῖ τὸ μῆλον τῆς ἕριδος γιὰ τοὺς προδότες μουσουλμάνους, καθὼς δὲν ὑπάρχει σ’ ὅλη τὴν Ἤπειρο καὶ τὴν Δυτικὴ Μακεδονία πιὸ εὔφορη καλλιεργήσιμη γῆ ἀπὸ αὐτήν. Ὡστόσο, ἀντιμετωπίζουν ἕνα πρόβλημα, καθὼς ἡ γῆ αὐτὴ κατέχεται καὶ κατοικεῖται ἀπὸ Ἕλληνες ! Ἡ λύση στὸ πρόβλημα τους δὲν θ’ ἀργήσει νὰ βρεθεῖ καὶ ὑπὸ τὴν αἰγίδα των Γερμανῶν, οἱ ὁποῖοι ὀργανώνουν τὴν ἐπιχείρηση Augustus 9/8/1943 μὲ πρόθεση νὰ ἐξαλείψουν τὶς ἑλληνικὲς ἀντιστασιακὲς δυνάμεις στὴν περιοχή. Οἱ «Τσάμηδες» ἔλαβαν ἐνεργὸ μέρος στὶς ἐκκαθαριστικὲς ἐπιχειρήσεις, ὡς πιστοὶ σύμβουλοι καὶ ἀκόλουθοι τῶν Ναζί, καταστρώνοντας καταλόγους στοὺς ὁποίους ἐγγράφηκαν ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ ἄρρενες ἀπὸ 16 ἔως καὶ 60 ἐτῶν ὥστε αὐτοὶ νὰ συλληφθοῦν καὶ νὰ ἐκτοπιστοῦν, καὶ σὲ δεύτερο χρόνο νὰ ἀποσταλοῦν στὴν Γερμανία ἤ ἀλλοῦ γιὰ καταναγκαστικὴ ἐργασία.
Ὅπως ἔχει καταδείξει ὁ καθηγητὴς κύριος Ἀθανάσιος Γκότοβος, βάση τῶν γερμανικῶν ἀρχείων, στοὺς προαναφερθέντες καταλόγους δὲν ὑπάρχει οὔτε ἕνας μουσουλμάνος. Ἄλλωστε, ἡ μαρτυρία τοῦ φιλοαλβανοῦ Γερμανοῦ Ναζί, συνταγματάρχη Remold, μιλᾶ ἀπὸ μόνη της: «Οἱ Ἀλβανοὶ στὶς παράκτιες περιοχὲς εἶναι ἐξαιρετικὰ γερμανόφιλοι. Εἶναι ὀργανωμένοι γιὰ τὴν αὐτοάμυνα. Ἔχουν συμβάλει στὴν ἐκκαθαριστικὴ ἐπιχείρηση [ἐννοεῖ τὴν Augustus] ὡς ὁδοδεῖκτες κλπ». Ὁ ὄρος «ὁδοδεῖκτες» ποὺ χρησιμοποιεῖται στὴν ἀναφορά, δὲν εἶναι καθόλου ἀθῶος, ὅπου σχολιάζει ὁ κύριος Ἀ. Γκότοβος: «Πίσω ἀπὸ τὴν ἀθώα λέξη «κλπ.» κρύβονται ὁρισμένες ἀπὸ τὶς πιὸ ἄγριες, πρωτοφανοῦς βιαιότητος πράξεις, πέρα ἀπὸ τὴν συνηθισμένη ἁρπαγὴ καὶ λεηλασία περιουσιῶν ποὺ εἶχε γνωρίσει ὁ χριστιανικὸς πληθυσμὸς τῆς περιοχῆς στὴν ἱστορία του». Ἐνῶ παραμένει μνημεῖο αἰώνιας καταισχύνης τὸ ὅτι ὁ ἐν λόγῳ συνταγματάρχης Remold δὲν τιμωρήθηκε ποτὲ γιὰ τὰ ἐγκλήματα ποὺ οἱ ἄνδρες του διέπραξαν. Μάλιστα, διετέλεσε μεταπολεμικά, διοικητὴς τῆς Ἀμέσου Δράσεως τοῦ Μονάχου, χωρὶς ποτὲ νὰ κληθεῖ σὲ ἀπολογία ἀπὸ κανέναν Ἕλληνα ἤ Γερμανὸ εἰσαγγελέα. Τὸ Φανάρι ἐπλήχθη βαριά· τριάντα χωριὰ ἀπὸ τὴν Παραμυθιὰ ὠς τὴν Πάργα καὶ τὴν Ἀμμουδιά, καταστράφηκαν, 250 Ἕλληνες δολοφονήθηκαν, ἄλλοι 562 σύρθηκαν στὴν ἐξορία ὡς ὄμηροι ἐνῶ μόλις 16 ἀπὸ αὐτοὺς ἐπιβίωσαν τελικά, 456 γυναῖκες βιάστηκαν καὶ ἄλλες 231 ἀπήχθηκαν ἀπὸ τοὺς «Τσάμηδες», μὲ μόνο 32 ἀπὸ αὐτὲς νὰ καταφέρνουν νὰ ἐνωθοῦν ξανὰ μὲ τὶς οἰκογένειες τους. Οἱ ὑλικές, ἐπίσης, ζημιές, ἦταν ἀνυπολόγιστες μὲ πάνω ἀπὸ 870 σπίτια πυρπολημένα, καὶ μὲ τὸ βιὸς τῶν ἀνθρώπων λεηλατημένο. Ὁ ἑλληνικὸς πληθυσμὸς εἶχε δεχθεῖ καίριο πλῆγμα.
Εἰκόνα 4. Ἀλβανο-«Τσάμηδες» ὑποδέχονται τοὺς Ναζὶ κατακτητὲς
Σειρὰ εἶχε τώρα ἡ ἴδια ἡ Παραμυθιά, ἐνῶ πρὶν ἀπὸ αὐτὴν οἱ Γερμανο-«Τσάμηδες», ἔσπευσαν νὰ καταστρέψουν τὸ Πόποβο, ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα κέντρα τῆς ἐθνικῆς ἀντίστασης στὴν Ἤπειρο, χωρὶς ἐπιτυχία· πυρπόλησαν ὡστόσο τὸ Ἐλευθεροχώρι καὶ πῆραν 40 Ἕλληνες ὀμήρους. Ἡ ἑλληνικὴ ἀντίσταση ἐνήργησε, καὶ ὁ προδότης Ἕλληνας Σωτήριος Κουτούπης ἐκτελέστηκε στὴν πόλη τῆς Παραμυθιᾶς ἀπὸ τὸν ὁπλαρχηγὸ Κωνσταντῖνο Γεωργίου, ἐνῶ λίγο καιρὸ μετὰ οἱ «Τσάμηδες» βασανιστὲς Τέφικ Κεμὰλ καὶ Γιαγιὰ Κασὶν θανατώθηκαν ἀπὸ τὸν Ἡλία Νίκου. Ἡ Παραμυθιά, μπαίνει πλέον στὸ στόχαστρο τῶν «Τσάμηδων», καὶ μὲ πρόσχημα ἀντίποινα γιὰ τὴν δράση τῶν Ἑλλήνων ἀνταρτῶν καὶ τὴν ἐκτέλεση τῶν δολοφόνων,μὲ γερμανικὴ βοήθεια, τὰ δολοφονικὰ βλήματα τῶν τουφεκιῶν τους, συλλαμβάνουν 51 Ἕλληνες Χριστιανοὺς πατριῶτες καὶ ἐκτελοῦν τοὺς 49 Ἕλληνες, ἀφαιρῶντας ἀπὸ τὴν πόλη τὴν ἰκμάδα της. Οἱ δύο ποὺ διασώθηκαν, ὑποχρεώθηκαν σὲ καταναγκαστικὴ ἐργασία ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς γιὰ τὴν κατασκευὴ ἀεροδρομίου στὴν περιοχή.
Οἱ Ἀλβανο-«Τσάμηδες» αἰσθάνονται πὼς ἡ ἐξουσία τους ἔχει πιὰ ἐδραιωθεῖ καὶ ζητοῦν τὴν αὐτονόμηση τῆς Θεσπρωτίας ! Στὶς 10/11/1943, στὸ σπίτι τοῦ Ρεντζὲπ Ντίνο, διεξάγεται σύσκεψη κλιμακίου τῆς «Ξίλια» τῆ παρουσίᾳ «Τσάμηδων» προέδρων διαφόρων κοινοτήτων τῆς περιοχῆς, ὅπου διακηρύσσεται πὼς : «ὁ σκοπὸς τῆς συνάντησης εἶναι νὰ ἀφυπνιστοῦν στὰ χωριὰ οἱ συνειδήσεις καὶ νὰ διακηρύξουμε ὅτι ὑπὸ τὴν προστασία τῶν γερμανικῶν ὅπλων, μὲ τὰ ὁποῖα κάθε Ἀλβανὸς συνδέεται μὲ δεσμοὺς ζωῆς καὶ θανάτου, ἐπιτέλους ἔρχεται ἡ νέα τάξη ποὺ ὀραματιζόμαστε ἀπὸ παλιά. Οἱ Ἀλβανοὶ πρέπει νὰ βοηθήσουν ἐμπράκτως καὶ νὰ ἐργαστοῦν γι’ αυτό». Λίγες ἡμέρες ἀργότερα,μὲ στρατιωτικὸ διοικητὴ τῆς Παραμυθιᾶς καὶ τῆς «Ξίλια» ζητεῖται ἐπίσημα νὰ ἀπομακρυνθοῦν οἱ ἑλληνικὲς ἀρχὲς καθὼς ἡ περιοχὴ θὰ διοικεῖται πλέον ἀπὸ τοὺς Ἀλβανούς. Κατόπιν τοῦτου, καὶ παρὰ τὴν διαμαρτυρία τῶν ἑλληνικῶν δοσίλογων διοικητικῶν ὑπαλλήλων, οἱ Ἀλβανοὶ σχηματίζουν τὴν «Μιλίτσια», τὴν ἀλβανικὴ χωροφυλακή, ποὺ θὰ φέρει ἰταλικὴ στολή, ἀλλὰ καὶ ἄλλες ἔνοπλες ὁμάδες, τὶς περιβόητες «Μπὰλ Κομπετὰρ», ποὺ ἀπαρτίζονταν ἀπὸ νεαροὺς «Τσάμηδες» οἱ ὁποῖοι ἔφεραν γερμανικὲς στολὲς καὶ οἱ ὁποῖες συνεργάστηκαν στενὰ μὲ τοὺς Ναζὶ κατὰ τῶν ἀντιστασιακῶν καὶ συμμαχικῶν δυνάμεων.
Οἱ βιαιοπραγίες τῶν Ἀλβανο-«Τσάμηδων» καὶ τῶν Γερμανῶν συνεχίστηκαν κατὰ τὸ 1944, ὡστόσο, ἀπὸ τὸ καλοκαίρι τοῦ ἰδίου ἔτους ἡ κατάσταση ἄρχισε νὰ δυσχεραίνει πολὺ γι’ αυτούς, καθὼς ὁ Ἄξονας βαλλόταν στὰ διάφορα θέρετρα τοῦ πολέμου καὶ ἡ πλάστιγγα εἶχε πλέον γείρει ὑπὲρ τῶν Συμμάχων. Στὴν Ἤπειρο ὁ Ε.Δ.Ε.Σ., ὑπὸ τὸν συνταγματάρχη Βασίλειο Καμάρα, μάχεται τοὺς «Τσάμηδες» περιορίζοντάς τους στὰ μεγάλα ἀστικὰ κέντρα καὶ στὴν ὀχυρὴ θέση τῆς Μενίνας (σημερινὴ Νεράϊδα).Ἡ Ἤπειρος ἀπελευθερώνεται βῆμα πρὸς βῆμα, στὶς 26 καὶ 27/6 1944 ἀνακαταλαμβάνεται ἡ Παραμυθιά, οἱ «Τσάμηδες», χάρη στὴν διαμεσολάβηση τοῦ Μητροπολίτου Δωροθέου, ἀφοπλίστηκαν καὶ παραδόθηκαν. Λίγες μέρες μετά, μὲ ἐνέργειες τοῦ ΙΙ Ἀνεξαρτήτου Τάγματος τοῦ Ε.Δ.Ε.Σ ὑπὸ τὸν Κωνσταντῖνο Δουφεξῆ,ἡ Πάργα ἀπελευθερώνεται. Ἡ μιὰ μάχη διαδέχεται τὴν ἄλλη, καὶ παρὰ τὶς προσπάθειες τῶν Ἀλβανο-γερμανῶν νὰ ἀνακαταλάβουν τὴν Παραμυθιά, ἡ πόλη παραμένει σ’ ἑλληνικὰ χέρια. Τὸν Αὔγουστο τοῦ 1944 ἦταν πιθανὴ ἡ ἄφιξη τοῦ ὑπαρχηγοῦ τοῦ Χότζα Σέχου, μὲ μιὰ ταξιαρχία, πρὸς ἐνίσχυση τῶν Τσάμηδων. Οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις σπεύδουν νὰ ὁλοκληρώσουν τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἠπείρου ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἡγουμενίτσα καὶ τοὺς Φιλιάτες· οἱ δύο πόλεις τελικῶς ἀπελευθερώνονται τὸν Σεπτέμβριο τοῦ ἰδίου ἔτους. Οἱ «Τσάμηδες» καθ’ ὅλο αὐτὸ τὸ χρονικὸ διάστημα τοῦ θέρους τοῦ 1944, αὐτομολοῦν μαζικὰ πρὸς τὴν Ἀλβανία, ὑπὸ τὸν φόβο τῶν ἀντιποίνων τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ γιὰ τὶς θηριωδίες καὶ τὰ ἐγκλήματα ποὺ διέπραξαν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς κατοχῆς. Ὡστόσο, ἀπὸ τὴν νέα τους βάση,ἐξακολουθοῦν νὰ προκαλοῦν καὶ θὰ ἐνορχηστρώσουν σχέδιο ἐπιστροφῆς τους· αύτὴ τὴν φορὰ ὑπὸ τὸν κόκκινο παρτιζάνικο μανδύα τοῦ Ἐνβὲρ Χότζα. Ἡ συνεργασία τοῦ κομμουνιστικοῦ μπλόκ,ὑπῆρξε καταφανὴς τὸν Δεκέμβριο του 1944, ὅταν οἱ δυνάμεις τοῦ Ε.Λ.Α.Σ ἀποχώρησαν ἀπὸ τὴν Θεσπρωτία γιὰ τὴν Ἀθήνα, ὥστε νὰ συμμετάσχουν στὴν ἐπικείμενη προσπάθεια τοῦ Κ.Κ.Ε νὰ καταλάβει τὴν πρωτεύουσα. Οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις τοῦ Καμάρα, ὡστόσο, ἦταν ἐκεὶ καὶ ἔτρεψαν τοὺς Ἀλβανο-«Τσάμηδες» σὲ φυγὴ ὅταν αὐτοὶ ἐπιχείρησαν νὰ διαβοῦν τὸν Καλαμά· μάλιστα ἡ ἀντεπίθεση τῶν Ἑλλήνων ἦταν τέτοια, ὥστε αὐτοὶ εἰσχώρησαν στὴν βορειοηπειρωτικὴ γῆ φθάνοντας ὡς τὴν Δρόπολη. Ἀναγκάστηκαν βέβαια κατόπιν νὰ ἐπιστρέψουν, ὕστερα ἀπὸ πιέσεις τῶν Συμμάχων Βρετανῶν.
Μὲ τὴν λήξη τοῦ πολέμου ἐπῆλθε ἡ ποινικὴ δίωξη τῶν «Τσάμηδων», οἱ ὁποῖοι ὡς ἐγκληματίες πολέμου καταδικάσθηκαν γιὰ τὶς προδοτικές τους ἐνέργειες ἀπὸ τὸ Εἰδικὸ Δικαστήριο Δοσίλογων Ἰωαννίνων, τὸ 1945. Συνολικὰ καταδικάστηκαν ἐρήμην 1701 «Τσάμηδες», ἐκ τῶν ὁποίων, 911 σὲ θάνατο, 489 σὲ ἰσόβια καὶ 301 σὲ φυλάκιση, ἡ δὲ ἀκίνητη περιουσία τους ἀπαλλοτριώθηκε ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸ Δημόσιο μὲ τὴν μὲν ἀγροτικὴ νὰ παραχωρεῖται σὲ ἀκτήμονες, τὴν δὲ ἀστικὴ νὰ ἐκποιεῖται, ὥστε νὰ στεγαστοῦν ἄστεγοι. Ἡ ἀλβανικὴ πανουργία, ὡστόσο, δὲν παρέδωσε τὰ ὅπλα ἀλλά,ἐπιχείρησε νὰ ἐπέμβει στὸν συμμοριτοπόλεμο, μὲ τὸ πλευρὸ τοῦ Κ.Κ.Ε, θέτοντας δίχως ἄλλο τὸ βλέμμα γιὰ ἀκόμη μία φορὰ στὴν πολύπαθη Ἤπειρο. Μάλιστα ὁ «στρατηγὸς» Μᾶρκος τοῦ «Δημοκρατικοῦ», κομμουνιστικοῦ ἀντάρτικου, ζήτησε τὴν συνδρομὴ τῶν «Τσάμηδων» ὥστε νὰ ἐνισχύσει τὶς τάξεις του, στὸν ἀγῶνα του κατὰ τῶν στρατευμένων Ἑλληνόπουλων.
Τὰ φρικτὰ ἐγκλήματα ἐκείνης τῆς περιόδου ἔχουν πλέον ξεχαστεῖ ἀπὸ τοὺς πολλοὺς στὴν πατρίδα μας, δυστυχῶς ὅμως δὲν συμβαίνει τὸ ἴδιο καὶ μὲ τοὺς βόρειους γείτονες μας, ἡ ἁρπακτικὴ διάθεση τῶν ὁποίων, ἄν μὴ τἰ ἄλλο, ἐνισχύθηκε μετὰ τὴν πολυετῆ κομμουνιστικὴ τυραννία τοῦ «πατερούλη» Ἐνβὲρ Χότζα.
Εικόνα 5. Εσώφυλλο σύγχρονου αλβανικού σχολικού εγχειριδίου του μαθήματος της Γεωγραφίας, όπου διακρίνονται και οι διεκδικήσεις των Αλβανών.
Ἡ Ἱστορία εἶναι ἀλήθεια καὶ ἡ γνώση αὐτῆς,εἶναι δύναμη, ἄς μὴν τὴν ἀμελοῦμε καὶ τὴν παραχαράσσουμε λοιπόν.
Δημήτριος Σκεύας