Υπό Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αντινόης
κ.κ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
O 5ος αιώνας υπήρξε ένας από τους πιο ταραχώδης στα ζητήματα που απασχόλησαν την Ορθόδοξο Χριστιανική Πίστη. Την εποχή αυτή εμφανίσθηκε ο αιρεσιάρχης Ευτυχής που δίδασκε, ότι μετά την ένωση των δύο φύσεων στο Χριστό δεν υπάρχουν δύο, αλλά μόνον μία φύση. Επίσης, δίδασκε, ότι το σώμα του Χριστού δεν ήταν αληθινό, αλλά ουράνιο που πέρασε μέσα από την Παρθένο Μαρία όπως το νερό περνά μέσα από σωλήνα, και επομένως δεν πλάστηκε μέσα στην παρθενική μήτρα της Θεοτόκου. Υπερασπιστής της αιρέσεως του Ευτυχούς υπήρξε ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Διόσκορος.
Το 448 λαμβάνει χώρα ενδυμούσα Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη με πρόεδρο τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανό. Η Σύνοδος, αφού κάλεσε τρεις φορές τον Ευτυχή και επειδή εκείνος δεν θέλησε να εγκαταλείψει τις πλάνες του, τον κατάστησε ξένο από κάθε ιερατική αξία και εκκλησιαστική κοινωνία. Ο Ευτυχής κατορθώνει μέσα από τους φίλους του να συγκαλέσει νέα ενδυμούσα Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη το 449, αλλά δεν αθωώθηκε και τότε ζητά την συγκρότηση Οικουμενικής Συνόδου. Έγραψε και επιστολή προς τον Επίσκοπο Ρώμης Λέοντα, στον οποίον έγραψε επίσης και ο Φλαβιανός δύο επιστολές στις οποίες περιγράφει με ψυχικό πόνο την αποπλάνηση ενός μέλους της Εκκλησίας και τις αιρετικές του διδασκαλίες. Ο Λέων αφού διάβασε τις επιστολές τάχθηκε υπέρ του Φλαβιανού και απήντησε με θαυμαστή οξύνοια, σαφήνεια και ανάπτυξε σε βάθος την διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας σχετικά με τις δύο φύσεις στο ένα Πρόσωπο του Χριστού.
Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Διόσκορος τάσσεται υπέρ του Ευτυχούς, τον οποίον απαλλάσσει από την επιβληθείσα καθαίρεση και πείθει τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοδόσιο τον Β΄ να συγκαλέσει Οικουμενική Σύνοδο. Πράγματι το 449 ο Θεοδόσιος συγκαλεί στην Έφεσο το 449 Οικουμενική Σύνοδο στην οποία ο Διόσκορος έπρεπε να προεδρεύσει. Στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανό και πολλοί άλλοι Ορθόδοξοι επιτράπηκε να παραβρεθούν, αλλά δεν είχαν δικαίωμα ψήφου· άλλοι Ορθόδοξοι Επίσκοποι αποκλείστηκαν από την Σύνοδο. Στη Σύνοδο αυτή παραβρέθηκαν 160 Επίσκοποι, αλλά ο Διόσκορος προπαρασκεύασε την νίκη του με το να φέρει μαζί του πολυάριθμο στρατό, μοναχούς και δύο αυτοκρατορικούς επιτρόπους. Αντί, λοιπόν, να εξετάσουν την αίρεση του Ευτυχούς, «εάν, δηλαδή, δέχεται εκείνος δύο τέλειες φύσεις μετά την ενσάρκωση», η Σύνοδος απάλλαξε τον αιρεσιάρχη του αναθέματος και ο Διόσκορος στράφηκε εναντίον των Ορθοδόξων Φλαβιανού και Ευσεβίου, τους οποίους και καθαιρεί.
Ο Φλαβιανός και μερικοί άλλοι Ορθόδοξοι επιχείρησαν να αντισταθούν, αλλά ο Διόσκορος κάλεσε τον στρατό και ο Φλαβιανός κτυπήθηκε άγρια με αποτέλεσμα να πεθάνει μετά από τρεις μέρες. Οι Ρωμαίοι αντιπρόσωποι κατόρθωσαν να διαφύγουν, αλλ’ όσοι παρέμειναν υπόγραψαν τα πρακτικά της Συνόδου. Η νίκη του Διοσκόρου ήταν αθέμιτη και τα μέσα βίας που χρησιμοποίησε για να επικρατήσει η αίρεση του Ευτυχούς αφαίρεσαν από την Σύνοδο κάθε ιερό χαρακτήρα. Η Σύνοδος αυτή ονομάστηκε από τη συνείδηση των Ορθοδόξων ληστρική και δεν έγινε αποδεκτή από τον Ορθόδοξο λαό.
Ο Αυτοκράτωρ Θεοδόσιος Β΄ πέθανε το 450. Η αδελφή του Πουλχερία και ο σύζυγος της Μαρκιανός υπήρξαν και οι δύο θερμοί υπερασπιστές της Ορθοδοξίας. Αυτοί αποδοκίμασαν την Σύνοδο της Εφέσου και όσα επιτέλεσε ο Διόσκορος. Γι’ αυτό μόλις ανέλαβαν τον αυτοκρατορικό θρόνο καταδίκασαν τις βιαιοπραγίες και τις μονομερείς αποφάσεις της ληστρικής Συνόδου της Εφέσου.
Η Πουλχερία και ο Μαρκιανός ανακαλούν όλους τους Ορθοδόξους Επισκόπους που είχαν εξοριστεί και συγκαλούν την 8η Οκτωβρίου του 451 την 4η Οικουμενική Σύνοδο στη Χαλκηδόνα της Βιθυνίας. Σ’ αυτή την Σύνοδο παραβρέθηκαν 630 Επίσκοποι, που καταδίκασαν τον Διόσκορο και διαλεύκαναν το ζήτημα που ανακίνησε ο Ευτυχής.
Ο Διόσκορος καθαιρέθηκε και εξορίστηκε. Οι Ορθόδοξοι Επίσκοποι που καταδικάστηκαν από την ληστρική Σύνοδο αθωώθηκαν. Ο Ευτυχιανισμός και ο Νεστοριανισμός καταδικάστηκαν, αφού αναγνωρίστηκαν ως Κανόνες Ορθοδόξου Πίστεως οι επιστολές του Αγίου Κυρίλλου και η επιστολή του Πάπα Λέοντα προς τον Άγιο Φλαβιανό.
Ο Όρος της Ορθοδόξου Πίστεως της 4ης Οικουμενικής Συνόδου έχει ως εξής:
«Ακολουθούντες λοιπόν τους αγίους Πατέρες με συμφωνία όλοι διδάσκομε και ομολογούμε, ότι ένας και ο ίδιος είναι ο Υιός ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, τέλειος στη Θεότητα και τέλειος στην ανθρωπότητα, αληθινός Θεός και αληθινός άνθρωπος με ψυχή λογική ομοούσιος με τον Πατέρα κατά την Θεότητα, και ομοούσιος με μας κατά την ανθρωπότητα, όμοιος με εμάς χωρίς αμαρτία· γεννηθέντα προ αιώνων από τον Πατέρα κατά την Θεότητα, τις τελευταίες μέρες ο ίδιος γεννήθηκε για μας και για τη δική μας σωτηρία από τη Μαρία την Παρθένο και Θεοτόκο κατά την ανθρωπότητα, ένα και τον ίδιο Χριστό Υιό, Κύριο, Μονογενή, γνωριζόμενο μέσα σε δύο φύσεις, χωρίς να αναιρείται η διαφορά των φύσεων, μάλλον δε σώζεται η ιδιότητα κάθε φύσης και σ’ ένα πρόσωπο και μία υπόσταση συντρέχουν και δεν μερίζεται ή διαιρείται σε δύο πρόσωπα, αλλά ένα και τον ίδιον Υιό Μονογενή, Θεό Λόγο Κύριο Ιησού Χριστό, όπως ακριβώς οι Προφήτες και ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός δίδαξε, και το Σύμβολο των Πατέρων μας παρέδωσε.
»Αυτά λοιπόν με κάθε ακρίβεια και επιμέλεια διατυπώθηκαν από εμάς και όρισε η Αγία και Οικουμενική Σύνοδος άλλη πίστη να μη μπορεί κανείς να προσφέρει, ή να συγγράφει, ή να δημιουργεί, ή να σκέπτεται, ή να διδάσκει άλλους, εκείνους δε που θα τολμήσουν να συντάξουν άλλη Πίστη ή να προσκομίσουν ή να διδάξουν ή να παραδώσουν άλλο Σύμβολο σ’ εκείνους που θέλουν να επιστρέψουν και στην επίγνωση της αλήθειας να έρθουν είτε από την ειδωλολατρία, είτε από τον Ιουδαϊσμό, είτε από οποιαδήποτε αίρεση, αυτούς εάν είναι Επίσκοποι ή Κληρικοί, να είναι ξένοι της Ορθοδόξου Επισκοπής, και τους Κληρικούς ξένους από τον Ορθόδοξο Κλήρο· εάν δε είναι Μοναχοί ή λαϊκοί, ας είναι αναθεματισμένοι».
Η σπουδαιότητα της 4ης Αγίας και Οικουμενικής Συνόδου έγκειται στα εξής:
1ο Αποκήρυξε την ληστρική Σύνοδο του Διοσκόρου που έλαβε χώρα στην Εφέσου το 449.
2ο Διαλεύκανε και καθόρισε με σαφήνεια τη σχέση των δύο Φύσεων στο ένα Πρόσωπο του Χριστού και καταδίκασε τις αιρέσεις του Νεστοριανισμού και Ευτυχιανισμού.
3ο Δίκασε και καταδίκασε τον Διόσκορο και τον Ευτυχή και την αίρεσή του.
4ο Κατάκρινε τον Νεστόριο και επικύρωσε τις αποφάσεις των προηγουμένων τριών Οικουμενικών Συνόδων.
5ο Συνέταξε τον Όρο της Ορθοδόξου Πίστεως, βάση του οποίου τερμάτισε τις συζητήσεις σχετικά με το ζήτημα των δύο Φύσεων του Χριστού.
6ο Απόδωσε δικαιοσύνη στους αδικηθέντες Ορθοδόξους Επισκόπους που καταδικάστηκαν από την ληστρική Σύνοδο του 449.
Η 4η Οικουμενική Σύνοδος συμπλήρωσε το έργο της 1ης Οικουμενικής Συνόδου και των λοιπών Συνόδων. Η 4η Οικουμενική Σύνοδος έκλεισε κάθε ζήτημα που σχετίζεται με το Τριαδικό Δόγμα.
Σήμερα, λοιπόν, η Αγία μας Ορθόδοξος Εκκλησία τιμά τους 630 Θεοφόρους Πατέρες που έλαβαν μέρος σ’ αυτή τη σημαντική Σύνοδο. Τιμάμε εκείνους που αγωνιστήκανε για να κυριαρχήσει η Ορθόδοξος Πίστη. Αυτούς τους αγίους Πατέρες τιμούμε και ακλουθούμε. Την Ορθόδοξο Πίστη και Διδασκαλία, που εκείνοι οι άγιοι άνδρες κήρυξαν, εμείς σήμερα αποδεχόμαστε και τηρούμε και κηρύττουμε με βαθιά πίστη και αφοσίωση προς τον Σωτήρα μας Χριστό και την Ορθόδοξό Του Εκκλησία.