Η προσφορά των Ηπειρωτών Ευεργετών στην πατρίδα μας και ο χαρακτηρισμός τους ως Εθνικοί Ευεργέτες.
(αποσπάσματα της ομιλίας του Προέδρου του Συλλόγου Ηπειρωτών Κοζάνης κ. Κωνσταντίνου Τσιάντα, από την εκδήλωση για τους Εθνικούς Ευεργέτες που συνδιοργάνωσε στις 30 Σεπτεμβρίου 2013 στο «Κοβεντάρειο» του Δήμου Κοζάνης, η Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης και ο Σύλλογος Ηπειρωτών Κοζάνης).
Ο Θουκυδίδης αποχαιρετώντας τους νεκρούς του πολέμου έλεγε ότι, σε ανθρώπους που στάθηκαν στη ζωή τους γενναίοι με έργα, με έργα πρέπει να εκφράζονται και οι τιμές που τους αρμόζουν.
Κάπως έτσι κι εμείς, ως Σύλλογος Ηπειρωτών Κοζάνης με την σημερινή μας εκδήλωση στην οποία συμμετέχουμε ως συνδιοργανωτές με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης θα σας παρουσιάσουμε σήμερα έναν οπτικοακουστικό δίσκο που δημιουργήσαμε κι αφορά τη ζωή και την προσφορά Ηπειρωτών Ευεργετών οι οποίοι έχουν ανακηρυχθεί από την Ελληνική Βουλή Εθνικοί Ευεργέτες.
Και τούτο γίνεται σήμερα όχι τυχαία . Η 30η Σεπτεμβρίου έχει ορισθεί για όσους δεν το γνωρίζουν ημέρα μνήμης των Εθνικών Ευεργετών.
Είναι πολύ σημαντικό να φέρνει κανείς στη μνήμη του και να τιμά τους ανθρώπους που πρόσφεραν στο σύνολο, πολύ δε περισσότερο όταν η αναφορά αυτή στη μνήμη δεν στέκεται εμπόδιο στην πρόοδο και στο καινούργιο
Δυστυχώς η κοινωνία μας όλους αυτούς τους ανθρώπους που διέθεσαν το χρόνο τους κι ολόκληρη την περιουσία τους, δεν έχει συνηθίσει όχι μόνον εν ζωή μα ούτε και μετά θάνατον να τους τιμά και να τους αναγνωρίζει.
Ο σύγχρονος άνθρωπος επηρεαζόμενος από την τεχνολογία, συνεχίζει να υποτιμά τις αξίες και να δίνει προβάδισμα στους ευκαιριακά λάμποντας αστέρες, οι περισσότεροι από τους οποίους στερούνται ουσιαστικού πνευματικού περιεχομένου.
Είναι ανάγκη σήμερα στις δύσκολες στιγμές που περνάμε να δώσουμε όνειρα και όραμα στους νέους μας.
Θα συμφωνήσουμε όλοι πως η κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων συνδέεται με κινήσεις αλληλοβοήθειας πρώτα προς το συγγενικό μας περιβάλλον και στη συνέχεια προς το συνάνθρωπό μας .
Ο πρώτος, γνωστός, ευεργέτης της ανθρωπότητας, ήταν ο Προμηθέας Κι αν ο Προμηθέας βρίσκεται στη σφαίρα της μυθολογίας η ευεργεσία δεν άργησε να γίνει στην αρχαιότητα και κοινωνική πραγματικότητα με τη θεσμοθετημένη μορφή των χορηγιών στην αρχαία Αθήνα, όπου υπήρξε υποχρέωση του κάθε πλούσιου Αθηναίου πολίτη να καταβάλει τα έξοδα του χορού στο ανέβασμα δράματος στη γιορτή των Μεγάλων Διονυσίων, άσχετα αν στην πορεία η λέξη έχασε εν μέρει το πραγματικό της νόημα και ντύθηκε με ξένο ένδυμα (σπόνσορας) και ο σκοπός της ταυτίστηκε με την διαφήμιση και την προβολή.
Αλλά και η ευαγγελική ρήση υιοθέτησε το κατεξοχήν αυτό πνεύμα της προσφοράς στο συνάνθρωπο και την κοινωνία, με τρόπο που συνοψίζεται στο: «αυτός που ελεεί το φτωχό, δανείζει το Θεό».
Στο παραπάνω πλαίσιο κινήθηκαν με ανιδιοτέλεια, ψυχική ανωτερότητα και βαθύ αίσθημα προσφοράς και αγάπης για την πατρίδα και τον πλησίον τους πάρα πολλοί Ηπειρώτες , χωρίς βέβαια να αγνοούμε και το σύνολο κι άλλων ευεργετών τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, οι οποίοι τοποθέτησαν το «εγώ» στο «εμείς».
Διέθεσαν το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου τους σε ένα σημαντικό κεφάλαιο για την ύπαρξη ενός λαού, αυτό της παιδείας, με σκοπό την ανάταξη του γένους και την εδραίωση του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους.
Διέθεσαν επίσης σημαντικά ποσά και στην υγεία και στην κοινωνική πρόοδο.
Οι λόγοι που ώθησαν τους Ηπειρώτες Ευεργέτες μακριά από την πατρίδα τους ήταν κυρίως δύο. Η σκλαβιά και η ορεινότητα του εδάφους της ηπειρώτικης γης. Στις νέες τους πατρίδες ασχολούνται κυρίως με το εμπόριο που απέφερε σημαντικά κέρδη, ενώ σε αρκετές των περιπτώσεων κατείχαν πολιτικά και κοινωνικά αξιώματα.
Το πορτρέτο του ευεργέτη.
Οι Ηπειρώτες Ευεργέτες ως βασικό τους μέλημα είχαν την προετοιμασία του γένους και την απελευθέρωσή του από τον Τούρκο δυνάστη ενώ ταυτόχρονα μεριμνούν και φροντίζουν για τον συνάνθρωπό τους και την καθημερινότητά του.
Ο ρόλος που διαδραμάτισαν την περίοδο της απελευθέρωσης οι εθνικοί ευεργέτες ήταν καθοριστικός για τη μετέπειτα διαδρομή της Ελλάδας.
Αυτό είναι εύκολο να το διαπιστώσει κανείς, αν αναλογιστούμε ότι:
-Υπήρξαν πρωτεργάτες στη σύσταση της Φιλικής Εταιρείας,
– Στις προτεραιότητές τους είχαν την πνευματική αναγέννηση του έθνους μέσα από την παιδεία η οποία με την σειρά της θα έφερνε και τη λευτεριά, μεταφορικά και κυριολεκτικά.
-Στήριξαν την ίδια την επανάσταση στέλνοντας χρήματα για την κάλυψη του τεράστιου κόστους.
-Στήριξαν ακόμη το νεοσύστατο ελληνικό κράτος διαθέτοντας τεράστια χρηματικά ποσά.
-Στήριξαν τους ίδιους τους συμπατριώτες τους καλύπτοντας σημαντικές βιοποριστικές ανάγκες, χτίζοντας εκκλησίες και μοναστήρια. Μερίμνησαν έτσι για τη διατήρηση αυτού του συνεκτικού δεσμού που κράτησε αναλλοίωτη τη θρησκευτική πίστη και την κοινή προσπάθεια για την απελευθέρωση του γένους.
Σπάνια αναφέρονται στον εαυτό τους. Ζουν αφανώς και «εν χριστιανική ταπεινοφροσύνη».
Επέλεξαν την εργασία στην ξενιτιά, την αποταμίευση και την διαχείριση του πλούτου τους όχι για ατομικό όφελος αλλά για το καλό της πατρίδας τους.
Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να αναφερθούμε στους όρους που βρήκαν για να υλοποιήσουν την επιθυμία τους.
Οι λέξεις «Ίδρυμα», «Κληροδότημα», «Κληροδοσία», «Ελέη», «Δωρεά» βρίσκονται στο καθημερινό τους λεξιλόγιο έχοντας έναν κοινό παρανομαστή.
Την προσφορά στο γένος και το κοινό όφελος.
Μέσα από τις δωρεές τους αναπτύσσεται η έρευνα και διαφυλάσσουν πολύτιμα αρχεία για την ιστορική και εθνική μνήμη.
Επεκτείνονται στην περίθαλψη, την κοινωνική πρόνοια. Νοσοκομεία, γηροκομεία, βιβλιοθήκες , τοπικά ιατρεία και τόσα άλλα ευεργετήματα καλύπτουν πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς που η «οργανωμένη» τότε πολιτεία αδυνατεί να καλύψει.
Αρκεί και μόνον μια απλή αναφορά σε μερικά από τα ονόματα και τα δημιουργήματά τους για να αντιληφθεί ο καθένας το μέγεθος του εγχειρήματός τους:
Το Ζάππειο, το Αρσάκειο, το Τοσίτσειο, η Ακαδημία Αθηνών, το Πανεπιστήμιο, Πολυτεχνείο, το Αστεροσκοπείο, η Εθνική Βιβλιοθήκη, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Παναθηναϊκό Στάδιο, η Σχολή Ευελπίδων, η Ριζάρειος Σχολή και τόσα άλλα …
Σπουδαία, όμως, σε μια κρίσιμη περίοδο του Ελληνισμού κατά τον 17 ο αιώνα είναι και η πνευματική προσφορά των Ηπειρωτών Ευεργετών με τις σχολές που ίδρυσαν και λειτούργησαν στα Γιάννινα , αναδεικνύοντας τα δικαίως «πρώτα στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα».
Οι σχολές Γκιούμα, Μαρούτσειος, Καπλάνειος και η Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων, είναι αδιαμφισβήτητα παραδείγματα.
Η Ηπειρωτική ευεργεσία είναι μια συνεχής πράξη.
Ασφαλώς υπάρχουν και σήμερα ευεργέτες και δωρητές.
Πράγματι, η Ήπειρος ανέδειξε τόσο κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας όσο και αργότερα τους πιο πολλούς και ονομαστότερους τοπικούς και εθνικούς ευεργέτες και δίκαια αποκλήθηκε ως «εύανδρος» γη.
Το φαινόμενο αυτό συγκινεί και προβληματίζει.
Δεν θα ήταν καθόλου άστοχο να εργασθούμε όλοι μας, Περιφέρειες, Δήμοι , Σύλλογοι και άλλοι φορείς τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε τοπικό επίπεδο και να δημιουργήσουμε χώρους επισκέψιμους από το ευρύτερο κοινό και προπάντων από τα σχολεία , με φωτογραφικό υλικό, διαδραστικά μαθήματα και εκθέματα από τη ζωή και τη δράση αυτών των ανθρώπων (εκεί τουλάχιστον που υπάρχουν) για να αποτελούν όλα αυτά πέρα από την έκφραση της ευγνωμοσύνης απέναντί τους, μια συνεχή υπόμνηση για τον συνάνθρωπό μας και το έθνος, ευχόμενοι όπως γράφει και ο Γρηγόριος Ξενόπουλος σε άρθρο του στην εφημερίδα «Αθηνά», με αφορμή το θάνατο του Εθνικού Ευεργέτη Γρηγορίου Μαρασλή, «η πατρίδα μας να μην έχει πλέον ανάγκη ευεργετών…».