Περίληψη: Δρ. Φαρσαλινός Κωνσταντίνος, Σχολή Δημόσιας Υγείας, Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Επειδή το κείμενο της μελέτης κινητικότητας είναι αρκετά μεγάλο (ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ), σκέφτηκα να απομονώσω σε ξεχωριστό κείμενο ένα σημαντικό κομμάτι τως συμπερασμάτων, που αναδεικνύει ότι η επιφανειακή προσέγγιση για την υγεία του πληθυσμού μπορεί να έχει καταστροφικές βραχυ-μεσο-μακρο-πρόθεσμες συνέπειες. Τα μέτρα θα μπορούσαν τελικά να αποβούν επιζήμια για την υγεία του συνόλου του πληθυσμού. Απαιτείται λοιπόν πολύ προσεκτικός σχεδιασμός και ανάλυση των επιπτώσεων των μέτρων σε βάθος χρόνου, κάτι που φυσικά δεν συμβαίνει.
Είναι ξεκάθαρο πλέον πως υπάρχει «ανισότητα» μεταξύ πληθυσμιακών υπο-ομάδων στον κίνδυνο εκδήλωσης σοβαρής νόσου COVID-19. Τα οριζόντια και ακραία μέτρα περιορισμών δεν έχουν σημαντικό όφελος για όλο τον πληθυσμό αλλά ταυτόχρονα πλήττουν δυσανάλογα τα νεότερα και πιο παραγωγικά τμήματα του πληθυσμού, με ακραίο παράδειγμα τα παιδιά. Έτσι, οι επιπτώσεις των μέτρων πλήττουν την Δημόσια Υγεία τόσο σε οικονομικό όσο και σε ψυχικό και κοινωνικό επίπεδο, και μπορούν να οδηγήσουν σε υποβάθμιση ακόμη και της σωματικής υγείας του πληθυσμού.
Μια ανάλυση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων των ακραίων περιορισμών στην Ελβετία χρησιμοποίησε έναν σημαντικό δείκτη υγείας και πρόωρης θνησιμότητας των πληθυσμών, το Potential Years of Life Lost (PYLL – Πιθανά Έτη Απώλειας Ζωής) για να εκτιμήσει τις πιθανές απώλειες υγείας από τα μέτρα. Στην ανάλυση βρέθηκε ότι 3 μήνες ακραίων περιοριστικών μέτρων (διάρκεια μικρότερη από την μέχρι στιγμής διάρκεια των δύο οριζόντιων lockdown στην Ελλάδα) θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε απώλεια 1,7 εκατομμυρίων ετών ζωής σε βάθος χρόνου, λόγω πρόωρης θνησιμότητας (ελάττωσης του προσδόκιμου επιβίωσης) από παράγοντες όπως αυτοκτονίες, διαζύγια, οικογενειακή βία, αλκοολισμό και κατάθλιψη [8]. Στην ανάλυση δεν ελήφθησαν υπόψη επιπλέον βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν τα μέτρα όπως η αύξηση των καρδιαγγειακών θανάτων στην οικία και στο νοσοκομείο [6,7,13], οι επιπτώσεις τις αύξησης της ανεργίας που σχετίζεται με 63% αύξηση του κινδύνου θνησιμότητας [14], κ.α.
Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, το 2016 χάθηκαν στην Ελλάδα περίπου 425.000 έτη ζωής από πρόωρους θανάτους [15]. Σε μια πρώιμη ανάλυση των δεδομένων διαπιστώσαμε ότι κατά το 2020 χάθηκαν στην Ελλάδα περίπου 22.000 έτη ζωής λόγω των 4881 θανάτων από COVID-19, που αντιστοιχεί σε ποσοστό περίπου 5% των συνολικών ετών ζωής που χάνονται κάθε χρόνο.
Με βάση και τα ευρήματα από την προαναφερόμενη μελέτη στην Ελβετία, που υπολόγισε δυνητική απώλεια άνω του 1 εκατομμυρίου ετών ζωής χωρίς να λαμβάνει υπόψη όλες τις βλάβες των περιορισμών, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος οι επιπτώσεις των ακραίων και οριζόντιων lockdown να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη απώλεια ετών ζωής για την κοινωνία, σε βάθος χρόνου, σε σύγκριση με την απώλεια από τη νόσο COVID-19.
Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη ανάλυσης και αξιολόγησης των δυνητικών επιπτώσεων των μέτρων ακραίου και οριζόντιου περιορισμού ώστε να σχεδιαστεί μια στρατηγική επιλεκτικότερων παρεμβάσεων που θα διασφαλίσει όσο είναι δυνατόν την υγεία του πληθυσμού για όλες τις κοινωνικές ομάδες. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό αν λάβουμε υπόψη ότι κάποια μοντέλα υποστηρίζουν ότι το οριζόντιο lockdown για όλο τον πληθυσμό μπορεί να μην προσφέρει πολλά οφέλη ή ακόμη και να αυξάνει τους θανάτους από COVID-19 σε μεταγενέστερο χρόνο [16,17].
Ταυτόχρονα κανένα μοντέλο δεν αναλύει και δεν αξιολογεί τους κινδύνους και τις βλάβες που προκαλούν τα μέτρα σε άλλες πληθυσμιακές ομάδες, κατά παράβαση μιας βασικής αρχής Δημόσιας Υγείας που ορίζει ότι πρέπει να γίνεται αξιολόγηση κινδύνου και να εξετάζονται αναλυτικά τόσο τα δυνητικά οφέλη όσο και οι βλάβες των προτεινόμενων παρεμβάσεων.
Βιβλιογραφία:
8. Moser DA, Glaus J, Frangou S, Schechter DS. Years of life lost due to the psychosocial consequences of COVID-19 mitigation strategies based on Swiss data. Eur Psychiatry. 2020 May 29;63(1):e58. doi: 10.1192/j.eurpsy.2020.56.
13. De Rosa S, Spaccarotella C, Basso C, Calabrò MP, Curcio A, Filardi PP, Mancone M, Mercuro G, Muscoli S, Nodari S, Pedrinelli R, Sinagra G, Indolfi C; Società Italiana di Cardiologia and the CCU Academy investigators group. Reduction of hospitalizations for myocardial infarction in Italy in the COVID-19 era. Eur Heart J. 2020 Jun 7;41(22):2083-2088. doi: 10.1093/eurheartj/ehaa409.
14. Roelfs DJ, Shor E, Davidson KW, Schwartz JE. Losing life and livelihood: a systematic review and meta-analysis of unemployment and all-cause mortality. Soc Sci Med. 2011 Mar;72(6):840-54. doi: 10.1016/j.socscimed.2011.01.
15. OECD. Health Status: Potential years of life lost. Available at: https://stats.oecd.org/index.
16. Brauner JM, Mindermann S, Sharma M, Johnston D, Salvatier J, Gavenčiak T, Stephenson AB, Leech G, Altman G, Mikulik V, Norman AJ, Monrad JT, Besiroglu T, Ge H, Hartwick MA, Teh YW, Chindelevitch L, Gal Y, Kulveit J. Inferring the effectiveness of government interventions against COVID-19. Science. 2020 Dec 15:eabd9338. doi: 10.1126/science.abd9338.
17. Rice K, Wynne B, Martin V, Ackland GJ. Effect of school closures on mortality from coronavirus disease 2019: old and new predictions. BMJ. 2020 Oct 7;371:m3588. doi: 10.1136/bmj.m3588.