Λα­τί­νοι καί Ὀρ­θό­δο­ξοι στήν Magna Graecia τοῦ 13ου αἰῶνα

12 Δεκεμβρίου 2017 σε ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΠΑΛΑΙΕΣ

Έ­να υ­πέ­ρο­χο τα­ξί­δι στο χρό­νο και μια γνω­ρι­μί­α με έ­ναν ξε­χω­ρι­στό Ορ­θό­δο­ξο λό­γιο μο­να­χό μάς υ­πό­σχε­ται το βι­βλί­ο του Σω­τη­ρί­ου Ν. Κόλ­λια “Λα­τί­νοι και Ορ­θό­δο­ξοι στη Magna Graecia του 13ου αι­ώ­να” (εκδ. Γρη­γό­ρη), το ο­ποί­ο προ­λο­γί­ζε­ται με ε­παι­νε­τι­κά λό­για α­πό τον  σπου­δαί­ο θε­ο­λό­γο και ι­στο­ρι­κό π. Γε­ώρ­γιο Με­ταλ­λη­νό.

Το υ­λι­κό του βι­βλί­ου προ­έρ­χε­ται α­πό την δι­δα­κτο­ρι­κή δι­α­τρι­βή του συγ­γρα­φέ­α, ε­πε­ξερ­γα­σμέ­νο κατάλλη­λα για να εκ­δο­θεί και κα­θώς το παίρ­νου­με στα χέ­ρια μας α­πό τον τί­τλο του και μό­νο μάς ταξιδεύ­ει και προ­κα­λεί την φαν­τα­σί­α: Λα­τί­νοι και Ορ­θό­δο­ξοι στην MagnaGraecia του 13ου αι­ώ­να: Ελληνι­σμός, χρι­στι­α­νι­σμός, μο­να­χι­σμός, ά­γιοι της Κά­τω Ι­τα­λί­ας και βί­ος του η­γου­μέ­νου Νι­κο­λά­ου της Μο­νής Κα­σού­λων της πε­ρι­ο­χής Υ­δρούν­τος (το ση­με­ρι­νό Ό­τραν­το). Το πε­ρι­ε­χό­με­νο φέρ­νει στο νου πε­ρι­γρα­φή ται­νί­ας ή του­λά­χι­στον ντο­κυ­μαν­τέρ, α­φού με κέν­τρο την ζω­ή ε­νός πα­τέ­ρα της Εκ­κλη­σί­ας, μας κα­λεί να τα­ξι­δέ­ψου­με πί­σω στον χρό­νο και να με­τα­βού­με σε μια α­πό τις πιο γνω­στές-ά­γνω­στες χα­μέ­νες πα­τρί­δες, την Με­γά­λη Ελ­λά­δα της Κά­τω Ι­τα­λί­ας.

Δι­α­βά­ζον­τάς το, α­κο­λου­θού­με τον συγ­γρα­φέ­α να πε­ρι­δι­α­βαί­νει στα μέ­ρη που άν­θι­σε ο Ελ­λη­νι­σμός και η Ορ­θο­δο­ξί­α, να ε­ξε­ρευ­νά ε­ρεί­πια μο­να­στη­ρι­ών και να περ­πα­τά στα σο­κά­κια του Ό­τραν­το, της  πά­λαι πο­τέ πύ­λης της  Α­να­το­λής, α­φού η έ­ρευ­νάτου α­παι­τού­σε την ε­πι­τό­πια α­να­ζή­τη­ση των τό­πων που έ­ζη­σε και έ­δρα­σε ο Νι­κό­λα­ος εξ Υ­δρούν­τος.

Μπρο­στά στα μά­τια μας ξε­τυ­λί­γε­ται το νή­μα μιας ι­δι­αί­τε­ρα ση­μαν­τι­κής πε­ρι­ό­δου της ι­στο­ρί­ας μας, α­φού ο 12ος και ο 13ος αι­ώ­νας χα­ρα­κτη­ρί­ζον­ται α­πό τις συ­νέ­πει­ες του Σχί­σμα­τος της Εκ­κλη­σί­ας, τις σκο­τει­νές στις προ­θέ­σεις τους Σταυ­ρο­φο­ρί­ες και βέ­βαι­α την α­πο­τρό­παι­η ά­λω­ση της Κων­σταν­τι­νού­πο­λης α­πό τους Σταυ­ρο­φό­ρους με την προ­δο­τι­κή συ­νυ­πευ­θυ­νό­τη­τα των δι­χα­σμέ­νων Βυ­ζαν­τι­νών.

Στην Με­γά­λη Ελ­λά­δα,με­τά το Σχί­σμα, οι Ορ­θό­δο­ξες ε­πι­σκο­πές υ­πο­τάσ­σον­ται δι­οι­κη­τι­κά στους Λα­τί­νους ε­πι­σκό­πους και υ­φί­σταν­ται βα­ριά φο­ρο­λο­γί­α, δι­α­τη­ρών­τας όμως την ε­λευ­θε­ρί­α τους σε δογ­μα­τι­κά και λα­τρευ­τι­κά θέ­μα­τα. Μέ­σα σε αυ­τό το ο­δυ­νη­ρό ι­στο­ρι­κό πλαί­σιο μα­θαί­νου­με λε­πτο­μέ­ρει­ες για την ζω­ή και το έρ­γο του μο­να­χού Νι­κο­λά­ου, ο ο­ποί­ος δι­α­κό­νη­σε με τα πολ­λά χα­ρί­σμα­τά του την Ορ­θο­δο­ξί­α της Κά­τω Ι­τα­λί­ας. Διακρίθηκε ως δι­πλω­μα­τι­κός αν­τι­πρό­σω­πος της Εκ­κλη­σί­ας, φι­λο­μα­θής, δει­νός θε­ο­λό­γος με συ­στη­μα­τι­κή πα­ρου­σί­α­ση των θέ­σε­ών του, αν­τι­αι­ρε­τι­κός συγ­γρα­φέ­ας, ποι­η­τής, λο­γο­τέ­χνης, βι­βλι­ό­φι­λος, α­κα­τα­πό­νη­τος τα­ξι­δευ­τής και πνευ­μα­τι­κός ο­δη­γός, με με­γά­λη ο­ξυ­δέρ­κεια πνεύ­μα­τος και δε­ξι­ο­τε­χνί­α στον χει­ρι­σμό του λό­γου.

Ο συγ­γρα­φέ­ας μάς πε­ρι­γρά­φει την ι­δι­αί­τε­ρη ε­κεί­νη πε­ρί­ο­δο ό­που κα­θώς η Ορ­θό­δο­ξη Εκ­κλη­σί­α εί­ναι σε αιχ­μα­λω­σί­α, γί­νε­ται μια προ­σπα­θεια να βρε­θεί μια συμ­βι­βα­στι­κή λύ­ση στο πρό­βλη­μα της ε­νώ­σε­ως των δύ­ο Εκ­κλη­σι­ών. Λό­γω της γλωσ­σο­μά­θειάς του, ο μο­να­χός Νι­κό­λα­ος ε­πι­λέ­γε­ται α­πό τον Πά­πα ως δι­ερ­μη­νέ­ας της Πα­πι­κής α­πο­στο­λής στην Κων­σταν­τι­νού­πο­λη και ο ε­πι­φα­νής μο­να­χός α­πο­δέ­χε­ται την πρό­τα­ση, προ­φα­νώς ε­πει­δή α­πό αυ­τήν ε­ξαρ­τι­ό­ταν το μέλ­λον της Μο­νής των Κασούλων, χω­ρίς βέ­βαι­α να συμ­φω­νεί με τις θέ­σεις των Ρω­μαι­ο­κα­θο­λι­κών.

Συγ­κα­τα­βα­τι­κός και δι­αλ­λα­κτι­κός θε­ω­ρεί τους Λατίνους α­κού­σια πλα­νε­μέ­νους και ε­πι­δι­ώ­κει να βο­η­θή­σει στην α­πο­κα­τά­στα­ση των θρη­σκευ­τι­κών πα­ρα­νο­ή­σε­ων που έ­χουν ει­σα­χθεί στην εκ­κλη­σι­α­στι­κή ζω­ή και τά­ξη. Συμ­με­τέ­χει σε δύο πα­πι­κές α­πο­στο­λές στην Κων­σταν­τι­νού­πο­λη, με­τα­ξύ 1205 και  1215, οι ο­ποί­ες βέ­βαι­α α­πο­βαί­νουν ά­καρ­πες, αλ­λά και σε μί­α α­πο­στο­λή στην Ρώ­μη ό­ταν ο Πά­πας ε­πι­χει­ρεί να α­λώ­σει την Ορ­θο­δο­ξί­α αρ­νού­με­νος την εγ­κυ­ρό­τη­τα του βα­πτί­σμα­τος των Ορ­θο­δό­ξων. Ο Νι­κό­λα­ος έ­χον­τας πα­ρα­κο­λου­θή­σει ό­λους αυ­τούς τους δι­α­λό­γους α­πό κον­τά,θα συγ­γρά­ψει πο­νή­μα­τα ό­που με α­κλό­νη­τα ε­πι­χει­ρή­μα­τα α­να­τρέ­πει τις κα­κο­δο­ξί­ες και ε­πι­ση­μαί­νει τα δογ­μα­τι­κά λά­θη.

Το βι­βλί­ο εί­ναι γραμ­μέ­νο με λό­γο α­πλό και κα­τα­νο­η­τό και οι υ­πο­ση­μει­ώ­σεις ε­πε­ξη­γούν με τρό­πο σα­φή και ε­πε­ξη­γη­μα­τι­κό ό­σα χρει­ά­ζε­ται να γνω­ρί­ζει ο α­να­γνώ­στης. Ό­σοι α­γα­πούν την ι­στο­ρί­α και την θε­ο­λο­γί­α θα ω­φε­λη­θούν α­πό το ω­ραι­ό­τα­το αυ­τό πό­νη­μα, το ο­ποί­ο ταυ­τό­χρο­να συγ­κι­νεί α­φού α­να­φέ­ρε­ται στις χα­μέ­νες πα­τρί­δες και τις δυ­σκο­λί­ες και την ο­δύ­νη που έ­ζη­σαν οι Ορ­θό­δο­ξοι της MagnaGrecia. Ταυ­τό­χρο­να, η προ­σω­πι­κό­τη­τα του Νι­κο­λά­ου εξ Υ­δρούν­τος, έ­τσι ό­πως πα­ρα­στα­τι­κά την πα­ρου­σιά­ζει ο συγ­γρα­φέ­ας, α­πο­τε­λεί έ­να θαυ­μά­σιο πρό­τυ­πο για το πώς ό­ταν κά­ποι­ος έ­χει ι­σχυ­ρή ταυ­τό­τη­τα και δυ­να­τή πί­στη, μπο­ρεί να στέ­κε­ται α­κλό­νη­τος α­πέ­ναν­τι στον αν­τί­πα­λο, δί­χως φα­να­τι­σμούς και υ­περ­βο­λές και να εμ­πνέ­ει τό­σο τους συγ­χρό­νους του, ό­σο και ε­μάς, στους πα­ρά­ξε­νους και­ρούς που ζού­με.