τοῦ Μανόλη Γ. Δρεττάκη*
Στὴ δεκαετία 2001-2011, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς οἰκονομικές, σημειώθηκαν καὶ πολὺ μεγάλες κοινωνικὲς ἀλλαγὲς στὴν Ἑλλάδα, ὅπως, ἄλλωστε, καὶ σὲ ὅλον τὸν κόσμο. Ἀνάμεσα σ’ αὐτὲς εἶναι καὶ οἱ ἀλλαγὲς στὴν οἰκογενειακὴ σύνθεση τοῦ πληθυσμοῦ της. Οἱ ἀλλαγὲς αὐτὲς ἀποτυπώνονται στὰ ἀποτελέσματα τῆς
ἀπογραφῆς πληθυσμοῦ τοῦ 2011 σὲ σύγκριση μὲ τὰ ἀντίστοιχα τῆς ἀπογραφῆς τοῦ 2001.
Στὸ ἄρθρο αὐτὸ θὰ ἐξετάσουμε τὶς ἀλλαγὲς στὴν οἰκογενειακὴ σύνθεση μόνο τῆς κρίσιμης γιὰ τὸ μέλλον τοῦ Τόπου ὁμάδας ἡλικιῶν 15-39 ἐτῶν, δεδομένου ὅτι τὰ περισσότερα παιδιὰ γεννιοῦνται ἀπὸ τὶς γυναῖκες σ’ αὐτὲς τὶς ἡλικίες.
Ἡ οἰκογενειακὴ κατάσταση τοῦ πληθυσμοῦ περιλαμβάνει 5 κατηγορίες: ἄγαμους, ἔγγαμους, χήρους,
διαζευγμένους καὶ σὲ διάσταση. Στὶς κατηγορίες αὐτὲς προστέθηκε τὸ 2011 καὶ ἡ κατηγορία ἐκείνων τῶν ἑτερόφυλων ζευγαριῶν μὲ σύμφωνο συμβίωσης, κατηγορία ποὺ δὲν ὑπῆρχε τὸ 2001. Ὁ ἀριθμός τους, ὅμως, εἶναι πολὺ μικρὸς (539 ἄνδρες καὶ 654 γυναῖκες στὴν ὁμάδα ἡλικιῶν 15-39 ἐτῶν) καὶ γι’ αὐτὸ δὲν ἐξετάζονται στὴ συνέχεια.
ΠΙΝΑΚΑΣ
Πληθυσμὸς ἡλικίας 15-39 ἐτῶν κατὰ φύλο καὶ οἰκογενειακὴ κατάσταση τα έτη 2001-2011
Στὴν 1η στήλη τοῦ πρώτου μέρους τοῦ πίνακα δίνονται τὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ σύνολο τοῦ πληθυσμοῦ ἡλικίας 15-39 ἐτῶν κατὰ οἰκογενειακὴ κατάσταση τὸ ἔτος 2001, στὴ 2η τὸ 2011, στὴν 3η ἡ διαφορὰ ἀνάμεσα στὸ 2001 καὶ τὸ 2011 καὶ στὴν 4η ἡ ποσοστιαία μεταβολὴ τοῦ τὸ 2011 σὲ σχέση μὲ τὸ 2001.
Στὴν 4η στήλη δίνεται ἡ ποσοστιαία κατανομὴ τοῦ κατὰ οἰκογενειακὴ κατάσταση τὸ 2001, στὴν 5η τὸ 2011 καὶ στὴν 6η ἡ διαφορὰ σὲ ποσοστὰ ἀνάμεσα στὸ 2001 καὶ στὸ 2011. Στὸ δεύτερο μέρος δίνονται τὰ ἀντίστοιχα στοιχεῖα γιὰ τοὺς ἄνδρες, στὸ τρίτο γιὰ τὶς γυναῖκες καὶ στὸ τέταρτο οἱ διαφορὲς ἀνδρῶν-γυναικῶν.
Ἀπὸ τὸ πρῶτο μέρος τοῦ πίνακα φαίνεται ὅτι τὸ 2011 σὲ σχέση μὲ τὸ 2001 σημειώθηκε μείωση:
Τοῦ συνόλου τοῦ πληθυσμοῦ (ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν μαζὶ) ἡλικίας 15-39 ἐτῶν κατὰ πάνω ἀπὸ 500.000 ἢ κατὰ 12,9%. Πρόκειται γιὰ μία πολὺ μεγάλη μείωση, ἡ ὁποία ὀφείλεται στὴ μείωση τῶν γεννήσεων. Πιὸ συγκεκριμένα οἱ γεννήσεις τὰ ἔτη 1962-1986 (ἔτη στὰ ὁποῖα γεννήθηκε ὁ πληθυσμὸς ἡλικίας 15-39 ἐτῶν μὲ βάση τὴν ἀπογραφὴ τοῦ 2001) ἦταν 3.587.602, ἐνῷ τὰ ἔτη 1972-1996 (ἔτη στὰ ὁποῖα γεννήθηκε ὁ πληθυσμὸς τῆς ἴδιας ὁμάδας ἡλικιῶν μὲ βάση τὴν ἀπογραφὴ τοῦ 2011) ἦταν 3.096.22, δηλαδὴ κατὰ 491.379 μικρότερος ἀπ’ ὅ, τι τὸ 2001. Ἡ ἐπιπλέον διαφορὰ σὲ σχέση μὲ τὴ μείωση ποὺ δίνεται στὴν τελευταία γραμμὴ τῆς 3ης στήλης τοῦ πίνακα ὀφείλεται στοὺς (λίγους) θανάτους ποὺ συνέβησαν στὸ διάστημα τῆς δεκαετίας 2001-2011.
Τῶν ἐγγάμων κατὰ πάνω ἀπὸ 300.000 ἢ κατὰ 19,6%, δηλαδὴ μὲ ρυθμὸ τριπλάσιο ἀπὸ ἐκεῖνο τῶν ἀγάμων. Ἡ μεγάλη αὐτὴ μείωση εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς βασικοὺς λόγους τῆς μείωσης τῶν γεννήσεων στὴ χώρα μας. Ἀπὸ τὶς ἄλλες κατηγορίες πληθυσμοῦ (μὲ πολὺ μικρὸ ἀριθμὸ σχετικὰ μὲ τοὺς ἄγαμους καὶ τοὺς ἔγγαμους) μεγαλύτερη μείωση παρουσιάζουν οἱ χῆροι καὶ ἀκολουθοῦν ἐκεῖνοι σὲ διάσταση καὶ οἱ διαζευγμένοι.
Ἐξαιτίας τῶν διαφορῶν αὐτῶν τὸ ποσοστὸ ποὺ οἱ ἄγαμοι ἀντιπροσωπεύουν στὸ σύνολο τοῦ πληθυσμοῦ 15-39 ἐτῶν αὐξήθηκε κατὰ πάνω ἀπὸ 4 ποσοστιαῖες μονάδες καὶ ξεπέρασε τὸ 60%, ἐνῷ τὸ ἀντίστοιχο ποσοστὸ τῶν ἐγγάμων μειώθηκε κατὰ 3 ποσοστιαῖες μονάδες καὶ πλησίασε τὸ 35%. Πολὺ μικρὲς ἦταν οἱ μειώσεις στὰ ἀντίστοιχα ποσοστὰ τῶν τριῶν ἄλλων κατηγοριῶν τοῦ πληθυσμοῦ.
Ἀπὸ τὴ σύγκριση τοῦ τρίτου μέρους του μὲ τὸ δεύτερο μέρος καὶ ἀπὸ τὸ τρίτο μέρος τοῦ πίνακα φαίνεται ὅτι τὸ 2011 σὲ σχέση μὲ τὸ 2001.
Ἡ μείωση τῶν ἀγάμων τόσο σὲ ἀριθμοὺς ὅσο καὶ σὲ ποσοστὰ στοὺς ἄνδρες εἶναι πολὺ μεγαλύτερη ἀπ’ ὅ, τι ἐκείνη στὶς γυναῖκες, ἐνῷ τὸ ἀντίθετο συμβαίνει μὲ τοὺς ἐγγάμους, στοὺς ὁποίους, ὅμως, ἡ διαφορὰ ἀνάμεσα στοὺς ἄνδρες καὶ στὶς γυναῖκες εἶναι πολὺ μικρή.
Παρ’ ὅλα αὐτὰ οἱ ἄγαμοι εἶναι πολὺ περισσότεροι ἀπ’ ὅ, τι οἱ ἄγαμες καὶ τὰ ποσοστὰ ποὺ ἀντιπροσωπεύουν στὸ σύνολο τῶν ἀνδρῶν εἶναι πολὺ μεγαλύτερα ἀπ’ ὅ, τι τὰ ἀντίστοιχα ποσοστὸ στὶς γυναῖκες. Τὸ ἀντίθετο συμβαίνει στοὺς ἔγγαμους. Ἡ διαφορὰ αὐτὴ ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ἄνδρες συνάπτουν γάμο σὲ μεγαλύτερη ἡλικία ἀπ’ ὅ, τι οἱ γυναῖκες. Στὶς ὑπόλοιπες κατηγορίες οἱ ποσοστιαῖες μεταβολὲς εἶναι μεγαλύτερες στοὺς ἄνδρες ἀπ’ ὅ, τι στὶς γυναῖκες.
Ἀποτέλεσμα τῶν διαφορῶν αὐτῶν στὶς μεταβολὲς τοῦ ἀριθμοῦ καὶ τῶν ποσοστῶν στὶς πέντε κατηγορίες οἰκογενειακῆς κατάστασης εἶναι νὰ μειωθοῦν οἱ διαφορὲς ποὺ ὑπάρχουν ἀνάμεσα στοὺς ἄνδρες καὶ στὶς γυναῖκες τόσο σὲ ἀριθμοὺς ὅσο καὶ στὰ ποσοστὰ ποὺ ἀντιπροσωπεύουν οἱ πέντε αὐτὲς κατηγορίες οἰκογενειακῆς κατάστασης. Εἰδικότερα οἱ μειώσεις τῶν διαφορῶν αὐτῶν στοὺς ἄγαμους καὶ ἔγγαμους ὀφείλεται, ὅπως εἶναι γνωστό, στὸ ὅτι οἱ γυναῖκες παντρεύονται τώρα σὲ μεγαλύτερη ἡλικία ἀπ’ ὅ, τι πρὶν ἀπὸ 10 χρόνια. Ἕνας ἀπὸ τοὺς λόγους γιὰ τὴν τάση αὐτὴ εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι τώρα ἕνα πολὺ μεγάλο ποσοστῶν τῶν νέων γυναικῶν εἰσέρχεται καὶ ἀποφοιτᾶ ἀπὸ τὰ ΑΕΙ καὶ ΤΕΙ καὶ πολλὲς ἀπὸ αὐτὲς προχωροῦν σὲ μεταπτυχιακὲς σπουδές. Ὀφείλεται, ὅμως, καὶ στὶς οἰκονομικὲς δυσκολίες ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ νέοι γιὰ νὰ κάνουν οἰκογένεια καὶ στὴν ἀνάγκη νὰ ἐργάζονται καὶ οἱ δύο σύζυγοι.
Κλείνοντας τὸ ἄρθρο αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι ἡ πιὸ ἀνησυχητικὴ γιὰ τὸ μέλλον τοῦ Τόπου ἀλλαγὴ ποὺ σημειώθηκε στὴν οἰκογενειακὴ κατάσταση τοῦ πληθυσμοῦ τὴ δεκαετία 2001-2011 εἶναι ἡ πολὺ μεγάλη μείωση τοῦ πληθυσμοῦ στὶς ὁμάδες ἡλικιῶν 15-39 ἐτῶν, ἡ ὁποία, ὅπως προαναφέρθηκε, ὀφείλεται στὴ μείωση τῶν γεννήσεων.
Ἡ μείωση αὐτή, μὲ τὴ σειρά της, ὀφείλεται στὴν ἐγκληματικὴ ἀδιαφορία ὅλων τῶν κυβερνήσεων τῆς περιόδου 1974-2009 γιὰ τὴν συνεχῆ ἐπιδείνωση τοῦ δημογραφικοῦ προβλήματος τῆς χώρας, παρ’ ὅ, τι, ἀπὸ τὸ 1993 ὑπάρχει τὸ ὁμόφωνο πόρισμα τῆς Βουλῆς στὸ ὁποῖο προτείνονται δραστικὰ μέτρα γιὰ τὴν ἀντιμετώπισης τοῦ μέγιστου αὐτοῦ ἐθνικοῦ μας προβλήματος.
Ἡ τελευταία, ὅμως, ἀπογραφὴ ἔγινε τὸ Μάϊο τοῦ 2011. Ἔκτοτε, λόγῳ τῶν μέτρων τῶν Μνημονίων, ἔχει ἐπιδεινωθεῖ ἀκόμα περισσότερο τὸ δημογραφικὸ πρόβλημα λόγῳ τῆς πρωτοφανοῦς αὔξησης τῆς ἀνεργίας καὶ τῆς μείωσης τῶν μισθῶν καθὼς καὶ τῆς ὑποβάθμισης τῶν ὑπηρεσιῶν ὑγείας, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σημειωθεῖ ὄχι μόνο παραπέρα μείωση τῶν γεννήσεων, ἀλλὰ καὶ μετανάστευση τῶν νέων μὲ προσόντα· ὁρισμένων, μάλιστα μὲ τὶς οἰκογένειές τους.
Τὸ δυστύχημα γιὰ τὸ μέλλον τοῦ Τόπου ὅτι ἡ ἀδιαφορία τῶν κυβερνήσεων τῶν ἐτῶν 2009-2014 γιὰ τὸ δημογραφικὸ πρόβλημα ὄχι μόνο συνεχίστηκε, ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ ἔλαβαν ἔπληξε περισσότερο τὶς οἰκογένειες μὲ παιδιά, καὶ ἰδιαίτερα τὶς τρίτεκνες καὶ τὶς πολύτεκνες. Τὴν ἴδια, δυστυχῶς, πολιτικὴ ἐφαρμόζει καὶ ἡ σημερινὴ κυβέρνηση. Ἂν δὲν ἀλλάξει ριζικὰ αὐτὴ ἡ κατάσταση, τὸ δημογραφικὸ (καὶ ὄχι μόνο) μέλλον τοῦ Τόπου διαγράφεται ζοφερό.
* Ὁ Μανόλης Γ. Δρεττάκης εἶναι πρώην Ἀντιπρόεδρος τῆς Βουλῆς, Ὑπουργὸς καὶ Καθηγητὴς τῆς ΑΣΟΕΕ.