Αντώνης Καλόγηρος
Οικονομολόγος
-τα χρόνια της κρίσης: μείωση 29% στο δυναμικό των προβάτων από το 2007 στο 2016 και 43% στο δυναμικό των αιγών
-προοπτικές σημαντικές αν βελτιωθούν οι αίγες με στόχο μεγαλύτερη παραγωγή γάλακτος
-προοπτικές και στην παραγωγή μαλλιού με την εισαγωγή και ανάπτυξη στην πατρίδα μας προβάτων Μερινός και αιγών Μοχαίρ
-αξιοποίηση του κατσικίσιου δέρματος (σεβρώ)
-η δυνατότητα να είμαστε από τις χώρες που παράγουν σε μεγάλες ποσότητες λανολίνη
-ο οικονομικός κύκλος της κτηνοτροφίας που μπορεί να κινήσει την οικονομία μας: σφαγεία, μεγαλύτερη παραγωγή γάλατος, τυριών κλπ, γαλακτοβιομηχανίες, υφαντουργεία, κλωστοϋφαντουργίες, βυρσοδεψεία
-ιστορία: αυτά που είχαμε και τα χάσαμε, μεγάλες υφαντουργίες και βυρσοδεψεία
Με την παρούσα μελέτη μας θα αναπτύξουμε κάποιες πτυχές του κτηνοτροφικού δυναμικού της πατρίδος μας και συγκεκριμένα αυτής του προβάτου και του κατσικιού. Οι περισσότεροι αναφερόμενοι στο θέμα δεν αντιλαμβανόμαστε την σπουδαιότητα της κτηνοτροφίας στην πατρίδα μας, την αυτάρκεια σε αρνίσιο και κατσικίσιο κρέας, γάλα και τυριά που θα μπορούσαμε να πετύχουμε καθώς και εξαγωγές. Επιπλέον, προσεγγίζοντας αυτό το πρωτογενές κτηνοτροφικό προϊόν μάς διαφεύγει η δυνατότητα που δίνει για μεταγωγή στην μεταποιητική-βιοτεχνική και βιομηχανική διαδικασία ως δέρματα, μάλλινα υφάσματα, παραγωγή λαλολίνης και άλλων δεκάδων παραπροϊόντων.
Για την μελέτη μας θα βασιστούμε στο γνωστό πλέον πόνημα[1] του χημικού και πρώην ιδιοκτήτη της ΧΡΩ.ΠΕΙ. Σωτήρη Σοφιανόπουλου. Οι υπογραμμίσεις και οι επισημάνσεις με bold είναι δικές μας προκειμένου να εστιάσουμε σε κάποια βασικά αναπτυξιακά –κυρίως- σημεία, που εύκολα προσπερνούμε. Οι υποσημειώσεις αναπτύσσονται στο τέλος της μελέτης ενώ οι δικές μας αριθμημένες σημειώσεις αναπτύσσονται στο Παράρτημα που ακολουθεί μετά το κυρίως άρθρο.
Εικόνα 1 Το χιώτικο πρόβατο ή αλλιώς πρόβατο Χίου. Ελληνική φυλή γαλακτοπαραγωγού προβάτου που πήρε το όνομά της από το ομώνυμο νησί. Είναι γνωστό παγκοσμίως για την παραγωγική και αναπαραγωγική του ικανότητα. (φώτο)
Όπως έχουμε επισημάνει και σε προγενέστερες μελέτες μας το πόνημα του Σωτήρη Σοφιανόπουλου γράφτηκε με στοιχεία έρευνας και μελέτης που ξεκινούν από την δεκαετία του ’60 και φθάνουν έως και το 2003. Είναι λοιπόν λογικό να διαφοροποιούνται κάποια αριθμητικά στοιχεία. Αυτό όμως καθόλου δεν αλλάζει την ουσία του πράγματος αφού οι προοπτικές ανάπτυξης αιγών και προβάτων στην πατρίδα μας είναι τεράστιες, ενώ λοιπές χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Αυστραλία έχουν κάνει πραγματικά θαύματα στην ανάπτυξη του τομέα αυτού.
***
Γράφει λοιπόν ο Σωτήρης Σοφιανόπουλος σχετικά με τα πρόβατα, τις αίγες και τις δυνατότητες που υπάρχουν στην πατρίδα μας:
Η Πατρίδα μας είναι μία περίεργη περίπτωση. Αν καταφέρνει και επιβιώνει ακόμη, αυτό οφείλεται σε 10.000.000 προβατίνες και σε 6.000.000 αίγες και αυτοί οι χιλιάδες παραγωγοί μας δίνουν 1.200.000 τόνους αιγοπρόβειο γάλα, που χωρίζεται σε 700.000 τόνους πρόβειο γάλα και 500.000 γιδίσιο. (1) Αυτή η αναλογία δεν είναι κανονικά σωστή βάσει του αριθμού των ζώων, αλλά τόσο δείχνουν οι στατιστικές υπηρεσίες, λόγω ότι οι αίγες μας δεν είναι όλες βελτιωμένες. Εάν αυτό οφείλεται στο ότι το λεγόμενο αγριοκάτσικο της Ελλάδος δεν δίνει πάνω από 100 κιλά γάλα το χρόνο, αυτό μπορεί να είναι η αιτία. Πάντως δεν γνωρίζω πόσα αγριοκάτσικα και πόσες βελτιωμένες αίγες έχουμε.
Εικόνα 2 Το ελληνικό πρόβατο που τόσα προσφέρει στην διατροφή και την οικονομία της πατρίδος μας (φώτο)
Αν κοιτάξουμε την παγκόσμιο αγορά, θα δούμε ότι υπάρχουν πρόβατα και αίγες διαφορετικών ρατσών από αυτά που έχουμε στην Ελλάδα, τα οποία δεν είναι προς παραγωγή γάλακτος, όπως είναι τα ελληνικά, και αίγες που είναι και για παραγωγή γάλακτος, αλλά πρωτίστως για παραγωγή μαλλιού. Η Αυστραλία π.χ. έχει δεκάδες εκατομμύρια πρόβατα, τα οποία είναι της ράτσας Μερινός και παράγουν το καλύτερο πρόβειο μαλλί του κόσμου. Το πρόβατο μερινός εξελίχθηκε στην Ισπανία και είναι διασταύρωση 3 ρατσών, δύο τις οποίες δεν ενθυμούμαι και του Χιώτικου προβάτου. Όταν μια Ισπανίδα πριγκίπισσα υπανδρεύθηκε έναν Σουηδό, έλαβε ως γαμήλιο δώρα επτά πρόβατα μερινός. Από εκεί διέρρευσε το μυστικό και εξαπλώθηκε στην ανθρωπότητα. Το πρόβατο μερινός είναι ένα μικροσκοπικό ζώο, το οποίο όμως έχει μία πιθαμή μαλλί γύρω από το σώμα του και οι Αυστραλοί το εκτρέφουν γι’ αυτό το σκοπό. Εισήχθησαν και στην Ελλάδα πρόβατα μερινός προς σφαγή από την Γαλλία, αλλά περαιτέρω δεν ξέρω τι απέγινε. Επίσης, στην Ανατολή υπάρχει η κατσίκα μοχαίρ, που μας δίνει το πιο εκλεκτό μαλλί του κόσμου.
Αυτό που ξέρω μετά βεβαιότητος είναι ότι το Υπ. Γεωργίας δεν έφερε ποτέ ούτε πρόβατα μερινός ούτε κατσίκες μοχαίρ προς εκμετάλλευση του μαλλιού τους. Αν η Ελλάδα παρήγε μαλλί μερινός και μοχαίρ, όπως θα έπρεπε, η Ελλάδα, αυτομάτως θα γινόταν και χώρα παραγωγής νημάτων αυτών των ποικιλιών, υφασμάτων και πλεκτών (2) και γενικώς θα εργάζονταν χιλιάδες αν όχι εκατομμύρια άνθρωποι και δεν θα είχαμε το σημερινό κατάντημα της ανεργίας και υποαπασχόλησης.
Πέραν αυτών η Ελλάς θα έπαιρνε το μαλλί από πολύ περισσότερα από 50.000.000 αιγοπρόβατα το χρόνο που σφάζει σήμερα, με αποτέλεσμα να είναι μία από τις μεγαλύτερες παραγωγούς χώρες του κόσμου σε λανολίνη (3), προϊόν που σήμερα δεν παράγουμε καθόλου. Εάν μάλιστα αναλογισθούμε και την παραγωγή δέρματος, το καλύτερο δέρμα του κόσμου είναι το σεβρώ (κατσικίσιο), το οποίο είναι πανάκριβο. Η Ελλάδα θα είχε μοντέρνα βυρσοδεψεία (4), χημικές πρώτες ύλες και θα εργάζονταν με άνεση 35.000.000 άνθρωποι, που θα έπρεπε να είναι ο μέσος πληθυσμός της Ελλάδος (5) συγκριτικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται περίεργα και δύσκολα, αλλά είναι και απλά και εύκολα. Η Ελλάδα θα είχε μοντέρνα σφαγεία και θα είχε την δυνατότητα να παίξει το ρόλο που της αρμόζει λόγω του κλίματος και της τοποθεσίας της, διότι μόνο η Ελλάδα παγκοσμίως ενώνει 3 ηπείρους (Ευρώπη, Ασία και Αφρική) και είναι και στο σταυροδρόμι των 3 μεγαλυτέρων θαλασσίων οδών του κόσμου (Γιβραλτάρ, Δαρδανέλλια και Σουέζ).
Εικόνα 3 Το αγριοκάτσικο Κρι Κρι, στην Κρήτη. Στην συγκεκριμένη φωτογραφία ο Κρητικός αίγαγρος (Κρι Κρι) (φώτο)
Παράρτημα
Σημείωση 1: Στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις αίγες και τα πρόβατα στην Ελλάδα
Το 2007 -σύμφωνα με τον εκτενή τόμο της Στατιστικής Επετηρίδας της Ελλάδας 2009-2010- της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής η χώρα μας διέθετε 10.079.904 προβατοειδή και 4.987.092 αιγοειδή.
Ειδικότερα το 2007 η Ελλάδα διέθετε 8.896.587 πρόβατα εκ των οποίων 628.494 οικόσιτα, 7.717.455 κοπαδιάρικα, μη νομαδικά και 550.638 νομαδικά, μετακινούμενα.
Παράλληλα το 2007 διέθετε 5.345.737 αίγες εκ των οποίων 615.541 οικόσιτες, 4.476.224 κοπαδιάρικες, μη νομαδικές και 253,972 νομαδικές, μετακινούμενες.
Το γάλα που αρμέχτηκε το 2007 από αίγες και πρόβατα έχει την εξής κατανομή:
-αρμέχθηκαν 749.314 τόνοι από πρόβατα εκ των οποίων 706.117 τόνοι από οικόσιτα και κοπαδιάρικα και 43.197 τόνοι από νομαδικά
-ενώ αρμέχθηκαν 492.623 τόνοι από αίγες εκ των οποίων 472.392 τόνοι από οικόσιτες και κοπαδιάρικες και 20.231 τόνοι από νομαδικές.
Για το 2007 επιπλέον σφάχτηκαν συνολικά 7.612.511 αρνιά και 4.848.014 κατσίκια (εννοείται νεαρά ζώα και των δυο κατηγοριών χωρίς να συνυπολογίζονται τα ζυγούρια κλπ)
Για το 2007 τα μαλλιά των προβάτων ανήλθαν σε 8.646 τόνους και οι τρίχες των αιγών σε 1.454 τόνους.
Για το 2007 το παραγώμενο κρέας προβάτων ανήλθε σε 92.597 τόνους και το αίγειο σε 56.108 τόνους.
Ας δούμε αντίστοιχα στοιχεία για τα πρόβατα και τις αίγες του 2015 και 2016.
Για το 2016 το σύνολο των αιγοειδών στην Ελλάδα ανήλθε σε 3.887.902 εκ των οποίων οι αίγες γαλακτοπαραγωγής ανήλθαν σε 2.464.144
Το σύνολο των προβατοειδών για το 2016 στην χώρα μας ήταν 8.738.618 εκ των οποίων 6.318.448 ήταν θηλυκά γαλακτοπαραγωγής.
Ειδικότερα το σύνολο των προβάτων το 2015 ανήλθε σε 6.284.987 εκ των οποίων οικόσιτα 195.837, κοπαδιάρικα 5.735.145 και νομαδικά 354.005. Το σύνολο των αιγών ανήλθε σε 3.003.365 εκ των οποίων οικόσιτες 172.542, κοπαδιάρικες 2.696.340 και νομαδικές 143.483.
Το γάλα προβάτων που αρμέχτηκε το 2015 ανήλθε σε 846.819 τόνους εκ των οποίων 26.435 τόνοι από οικόσιτα πρόβατα, 765.743 τόνοι από κοπαδιάρικα και 54.641 από νομαδικά.
Αντίστοιχα για το 2015 το γάλα αιγών που αρμέχθηκε ανήλθε σε 432.546 τόνους εκ των οποίων 30.460 από οικόσιτες αίγες, 380.850 από κοπαδιάρικες και 21.236 από νομαδικές αίγες.
Για το 2015 επιπλέον σφάχτηκαν συνολικά 5.379.702 αρνιά και 2.473.952 κατσίκια. Επιπλέον, σφάχτηκαν ζυγούρια και πρόβατα μεγαλύτερα του έτους 656.108 και βιτούλια και αίγες μεγαλύτερες του έτους 316.239.
Για το 2015 τα μαλλιά προβάτων ανήλθαν σε 6.371 τόνους και οι τρίχες αιγών σε 1.022 τόνους[2].
Συμπερασματικά για τις χρονιές 2015-2016:
Ο αριθμός των προβάτων μειώθηκε κατά 1,3% το 2016 σε σχέση με το 2015. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των προβάτων ανήλθε σε 8.738.618 ζώα το 2016 έναντι 8.852.398 ζώων το 2015.
Ο αριθμός των αιγών μειώθηκε κατά 3,2% το 2016 σε σχέση με το 2015. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αιγών ανήλθε σε 3.887.902 ζώα το 2016 έναντι 4.017.171 ζώων το 2015.
Επίσης μείωση παρατηρείται στον αριθμό των εκμεταλλεύσεων που εκτρέφουν πρόβατα κατά 1,4% το 2016 σε σχέση με το 2015. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων που εκτρέφουν πρόβατα ανήλθε σε 87.505 εκμεταλλεύσεις το 2016 έναντι 88.761 εκμεταλλεύσεων το 2015.
Τέλος, μείωση παρατηρείται και στον αριθμό των εκμεταλλεύσεων που εκτρέφουν αίγες κατά 1,4% το 2016 σε σχέση με το 2015. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων που εκτρέφουν αίγες ανήλθε σε 67.820 εκμεταλλεύσεις το 2016 έναντι 68.766 εκμεταλλεύσεων το 2015[3].
***
Η τραγική εικόνα στα χρόνια της κρίσης που διανύουμε.
Μελετώντας τα στοιχεία του 2007 και του 2015-16 βλέπουμε μεγάλη μείωση τόσο στα πρόβατα όσο και στις αίγες στην πατρίδα μας κάτι που είναι τραγικό για την οικονομία μας. Στα πρόβατα η μείωση είναι -σε αριθμούς κεφαλιών ζώων- στο -29,35% ενώ στις αίγες στο -43,81%. Αντί δηλαδή στην περίοδο της κρίσεως -από το 2008 έως σήμερα- να δοθούν κίνητρα, απαλλαγή φορολόγησης κλπ ώστε να πολλαπλασιαστεί το κτηνοτροφικό προϊόν βλέπουμε ακριβώς το αντίθετο. Σε 11 χρόνια από το 2007 η Ελλάδα έχασε σχεδόν το μισό δυναμικό της σε αίγες και το 1/3 σε πρόβατα.
Σημείωση 2: Όταν η πατρίδα μας αξιοποιούσε το ανθρώπινο δυναμικό της, τις πρώτες ύλες (μαλλί κλπ).
Η ιστορία μας διδάσκει: λίγα λόγια για την Πειραϊκή-Πατραϊκή[4] την μεγαλύτερη ίσως κλωστοϋφαντουργία της Ελλάδας από τις πολλές που υπήρχαν.
Η Πειραϊκή – Πατραϊκή Βιομηχανία Βάμβακος Α.Ε., γνωστή σαν «Πειραϊκή-Πατραϊκή», ήταν η μεγαλύτερη κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία, βιομηχανία βάμβακος και ετοίμων ενδυμάτων της Ελλάδος. Ιδρύθηκε το 1919 και λειτούργησε ως το 1996. Ήταν μια επιχείρηση που κατείχε πολλές πρωτιές[5]. Η πρώτη που αργότερα εγκατέστησε ντιζελοκίνητη μηχανή 50 ίππων και αυτοματοποίησε το σύστημά της με τεχνολογία της IBM.
Ξεκίνησε ως ομόρρυθμη Πατραϊκή Εμποροβιομηχανική Εταιρεία το 1919 με ιδιοκτήτες τους Χριστόφορο Κατσάμπα[6] και Σταμούλη Στράτο. Ήταν μάλιστα τόσο βαθιά η φιλία των δύο ανδρών, οι οποίοι είχαν γνωριστεί στο Αγρίνιο ενόσω εργάζονταν για έναν Πατρινό υφασματέμπορο, που φρόντισαν στο ιδρυτικό της εταιρείας να ορκιστούν ότι θα λύνουν πάντα φιλικά τις διαφορές τους, χωρίς τη μεσολάβηση τρίτου.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1923, οι δύο συνεταίροι δημιουργούν, με Μικρασιάτες πρόσφυγες, μία ταπητουργία στην Πάτρα. Εκεί θα ανεγερθεί το πρώτο κτίριο της εταιρείας, το οποίο στεγάζει το ταπητουργείο, το καλτσοποιΐο και το βαφείο. Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» εφοδίαζε κουβέρτες και υφάσματα τον Ελληνικό Στρατό. Μετά το τέλος του πολέμου η επιχείρηση είχε πληγεί ενώ οι πρώτες ύλες είχαν σχεδόν εξαντληθεί, προσπαθώντας να ανασυγκροτηθεί εν όψει εξαγωγών. Ένα χρόνο μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1946-1949), το 1950, η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» κατασκεύασε στο Μεγάλο Πεύκο μεγάλη σύγχρονη εργοστασιακή μονάδα και ήταν το πρώτο εργοστάσιο που κτίστηκε στην Ελλάδα μεταπολεμικά.
Εικόνα 4 Διαφημιστική αφίσα για αθλητική ένδυση της Πειραϊκής Πατραϊκής
Ακολουθεί περίοδος ακμής. Παράγει τον αλατζά, ύφασμα από το οποίο έφτιαχναν ρόμπες για τις νοσοκόμες, φορέματα και πουκάμισα. Τον χασέ που χρησίμευε στη δημιουργία σεντονιών και εσωρούχων και τη φασκιά που χρησιμοποιούνταν στο φάσκιωμα των μωρών. Τα προϊόντα της ταξίδευαν σε όλη την Ευρώπη. Εκείνη την περίοδο το προσωπικό του εργοστασίου ήταν μοιρασμένο σε άντρες και γυναίκες.
Η εργοδοσία έδινε επιδόματα παραγωγής και οι εργαζόμενοι απασχολούνταν οκτώ ώρες ημερησίως με την υπερωρία να αμείβεται στο 75% του ημερομισθίου για κάθε ώρα. Στις 7 Δεκεμβρίου 1962 το αμερικανικό περιοδικό «Time» φιλοξενεί δηλώσεις του 38χρονου τότε Χριστόφορου Στράτου, γενικού διευθυντή της επιχείρησης και γιου ενός εκ των ιδρυτών της. Ο αρθρογράφος χαρακτηρίζει το εργοστάσιο «πρότυπο» για κάθε ελληνική βιομηχανία που βασίστηκε σε ό,τι είχε να προσφέρει η χώρα σε αφθονία: βαμβάκι και φτηνά εργατικά χέρια. Άλλωστε εκείνη τη χρονιά είχε κέρδη ένα εκατομμύριο δολάρια.
Εικόνα 5 Άποψη του χώρου παραγωγής σε ένα από τα εργοστάσια της Πειραϊκής Πατραϊκής.
«Έχουμε το ανθρώπινο δυναμικό. Μπορούμε να καλύψουμε το κενό», έλεγε ο Στράτος για το πώς η Ελλάδα μπορεί να ανταγωνιστεί τις βαριές βιομηχανίες του εξωτερικού. Την δεκαετία του 1960 διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπάλληλους. Το 1962 ήταν από τις πρώτες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, που αυτοματοποίησε το πληροφοριακό της σύστημα, με το μοντέλο “1402” της ΙΒΜ.
Το σλόγκαν της επιχείρησης ήταν «Τα πανιά αυτού του καραβιού, η τέντα αυτού του ρετιρέ, αυτό το στρώμα, αυτό το κάλυμμα, αυτές οι κουρτίνες, αυτά τα σεντόνια και μαξιλαροθήκες, αυτή η τέντα του φορτηγού… και άλλα πολλά, ων ουκ έστιν αριθμός, κατασκευάζονται από ύφασμα Πειραϊκής-Πατραϊκής» αλλά και η διαφήμιση της Πειραϊκής-Πατραϊκής στα κυνηγετικά έντυπα έγραφε «Εκτός από το όπλο και τα φυσίγγια όλα όσα φέρει ο κυνηγός είναι προϊόντα της Πειραϊκής-Πατραϊκής». Στις διαφημίσεις[7] της, επίσης, είχε κυριαρχήσει το σλόγκαν “Πειραϊκή-Πατραϊκή: Ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει”.
Εικόνα 6 Μια ακόμη διαφήμιση της Πειραϊκής-Πατραϊκής.
Στις 4 Απριλίου του 1963 πέθανε ο ιδρυτής της Πειραϊκής Πατραϊκής και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας, Σταμούλης Στράτος, σε ηλικία 73 ετών. Η παρακμή για την Πειραϊκή- Πατραϊκή αρχίζει τη δεκαετία του ΄80. Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα βυθίζεται σε κρίση και το εργοστάσιο περνάει στα χέρια του Δημοσίου. Το 1986 γίνεται μερική μετοχοποίηση των χρεών της εταιρείας.
Τέσσερα χρόνια αργότερα νέο πρόγραμμα εξυγίανσης προβλέπει μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας και απολύσεις. Σταματάει τη λειτουργία της το ’92 και κλείνει οριστικά το ΄96. Σύμφωνα με έρευνα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Δυτικής Ελλάδας σε μια 20ετία (1976- 1996) κλείνουν στην πόλη 20 βιομηχανικές- βιοτεχνικές επιχειρήσεις που απασχολούσαν πάνω από 4.000 εργαζόμενους λίγα χρόνια πριν από τη συνταξιοδότηση και μεγαλύτερο αριθμό νέων. Εκείνη την περίοδο στις μεγάλες επιχειρήσεις που βάζουν λουκέτο συγκαταλέγονται τα ελαστικά Pirelli (530 εργαζόμενοι), η χαρτοποιία του Λαδόπουλου (400 εργαζόμενοι) και η σαπωνοποιία ΒΕΣΟ Α.Ε. (180 εργαζόμενοι).
Σημείωση 3: Λανολίνη
Η άνυδρη λανολίνη που αποκαλείται διαφορετικά ζωικός κήρος είναι μια κηρώδης ουσία που εκκρίνεται από τους σμηγματογόνους αδένες των ζώων που παράγουν μαλλί. Κυριότερη πηγή της είναι το πρόβατο. Δεν περιέχει γλυκερίδια, δηλαδή λίπη.
Η λανολίνη αδιαβροχοποιεί το τρίχωμα του προβάτου. Μεγαλύτερες ποσότητες λανολίνης παράγει η ράτσα προβάτου Merinos. Η συλλογή της επιτυγχάνεται μετά το κούρεμα του μαλλιού είτε με συμπίεση του μαλλιού σε κυλίνδρους είτε με την διαδικασία του βρασμού[8].
Χρήσεις της λανολίνης
Η εφαρμογή που έχει η λανολίνη αφορούν την φροντίδα και τον καλλωπισμό του ανθρωπίνου δέρματος. Η λανολίνη φαρμακευτικής καθαρότητας είναι λευκή και άοσμη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε έλκη και έκζεμα. Η λανολίνη είναι ένα φυσικό υδροαπωθητικό, είναι μια εναλλακτική λύση στα πιο συνηθισμένα λιπαντικά με βάση τα πετροχημικά. Αυτό το λιπαντικό είναι επίσης αναχαιτιστής διάβρωσης κατά της σκουριάς, των αλάτων και των οξέων.
Σημειώστε ότι η φυσική λανολίνη ως φαρμακευτικό προϊόν, σε λιανική τιμή, κοστίζει άνω των 11 ευρώ τα 7 γραμμάρια.
Σημείωση 4: Βυρσοδεψία
Παρακάτω παρουσιάζουμε μια από τις εναπομείνασες βυρσοδεψίες στην πατρίδα μας. Πρόκειται για την βυρσοδεψία Γιακουμάκη στο Ρέθυμνο. Μέσα από την συνέντευξη[9] του κ.Γιακουμάκη επισημαίνονται κάποιες αλήθειες τις οποίες έχουμε επανειλημμένα τονίσει.
Στο Ρέθυμνο της Κρήτης εδρεύει, από το 1935, η μονάδα επεξεργασίας δέρματος, Βυρσοδεψία Ι. & Γ. Γιακουμάκη Α.Ε., η οποία από το 2008 είναι η μοναδική στο χώρο επεξεργασίας και κατεργασίας δερμάτων, που διαθέτει Οριστική Άδεια Λειτουργίας, καθώς και ως τεχνική μονάδα, Κτηνιατρική Άδεια Λειτουργίας.
Πώς όμως ξεκίνησε η επιχείρηση αυτή; “To 1935 o παππού μου, Γεώργιος Γιακουμάκης μαζί με τον αδελφό του Ιωάννη ξεκίνησαν την επιχείρηση επεξεργασίας δέρματος στο Ρέθυμνο. Το 1955, έγινε η σύσταση ομόρρυθμής εμπορικής εταιρείας με την επωνυμία “Βυρσοδεψία Γεωργίου & Ιωάννου Γιακουμάκη Ο.Ε. Στη συνέχεια, από το 1983, την επιχείρηση αναλαμβάνει η τρίτη γενιά με εμένα πρόεδρο και διευθύνων σύμβουλο. Τον Ιούλιο του 1997, η ομόρρυθμη εταιρεία μετατρέπεται σε ανώνυμη με την επωνυμία “Βυρσοδεψία Ι. & Γ. Γιακουμάκη Α.Ε.-Βιομηχανία Δέρματος”.
Εικόνα 7 Επεξεργασμένα δέρματα στο βυρσοδεψείο του Γ.Γιακουμάκη
Στο βυρσοδεψείο της οικογένειας Γιακουμάκη καταλήγουν τα δέρματα από τα σφαγεία. Εκεί, έπειτα από την απαιτούμενη επεξεργασία, γίνονται φύλλα. “Τα δέρματα τα προμηθευόμαστε όχι μόνο από τα τοπικά σφαγεία, αλλά κάνουμε και εισαγωγές από ολόκληρο τον κόσμο, γιατί τα ντόπια δεν επαρκούν. Για την ακρίβεια, παίρνουμε ακατέργαστα δέρματα και να τα επεξεργαζόμαστε”. Και συνέχισε λέγοντας “Τα είδη δέρματος που επεξεργαζόμαστε προέρχονται από μοσχάρια, κατσίκια, αρνιά και λιγότερο από χοιρινά“.
Στο συγκεκριμένο βυρσοδεψείο επεξεργάζονται 10 τόνους από ακατέργαστα δέρματα, διαφόρων ειδών την εβδομάδα, τα οποία πωλούνται εντός και εκτός Ελλάδας. “Προμηθεύουμε με δέρματα βιοτεχνίες παραγωγής δερματίνων ειδών σε όλη την Ελλάδα. Επιπλέον, εξάγουμε ημικατεργασμένα δέρματα στην Ιταλία, σε μορφή wet blue και στην Κίνα. Επίσης, το εργοστάσιο του ελληνικού στρατού αγοράζει από εμάς το δέρμα για την κατασκευή των αρβύλων“. Ωστόσο, στο βυρσοδεψείο δέχονται κατά καιρούς και παραγγελίες, καθώς όπως μας επεσήμανε ο κος Γιακουμάκης, το δέρμα είναι φυσικό προϊόν και υπάρχουν ορισμένα ιδιαίτερα είδη.
Ποια όμως είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το βυρσοδεψείο όλα αυτά τα χρόνια; “Καταρχήν υπάρχει μεγάλη προκατάληψη, σε ό,τι αφορά τα βυρσοδεψία. Όλοι θεωρούν ότι μυρίζουν και ότι χρησιμοποιούν χημικά. Αυτό όμως είναι μύθος, καθώς τα απόβλητα του βυρσοδεψείου είναι οργανικά. Η κατεργασία των δερμάτων γίνεται με φυτικές σταμίνες και όχι με οξείδια χρωμίου, τα οποία είναι επιβαρυντικά για το περιβάλλον. Το δικό μας βυρσοδεψείο είναι το μοναδικό στην Ελλάδα, το οποίο διαθέτει διαρκή άδεια λειτουργίας, γιατί τα απόβλητα και τα νερά καταλήγουν στον βιολογικό καθαρισμό βιομηχανικών λημμάτων”, δήλωσε ο κος Γιακουμάκης.
Εικόνα 8 Τα ντόπια δέρματα δεν επαρκούν σημειώνει ο κ. Γ. Γιακουμάκης
Και πρόσθεσε: “Λόγω και της θεσμικής μου θέσης, ως Πρόεδρος στο Επιμελητήριο Ρεθύμνου διαπιστώνω, ότι το ελληνικό κράτος κοροϊδεύει τους επιχειρηματίες του κλάδου μας, γιατί δεν έχει θεσπίσει τις χρήσεις γης. Δηλαδή, δεν έχουν οριστεί βιομηχανικές ζώνες, ώστε να γνωρίζει ο κάθε επιχειρηματίας που μπορεί να αναπτύξει μία δραστηριότητα και που όχι“.
Ο κος Γιακουμάκης αναφέρθηκε και στο φορολογικό καθεστώς που επικρατεί. “Στο ελληνικό κράτος δεν υπάρχει σταθερό φορολογικό σύστημα. Πραγματοποιείς μία επένδυση και δε ξέρεις με ποιο τρόπο θα φορολογηθείς. Φανταστείτε ότι το 1970, η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα σε παραγωγή και εξαγωγή παπουτσιών στην Αμερική και τώρα τόσο ο κλάδος της βυρσοδεψίας όσο και της υποδηματοποιίας έχουν εξαφανιστεί. Αυτή τη στιγμή, οι Έλληνες έμποροι αγοράζουν δερμάτινα είδη από την Τουρκία, τα οποία είναι φτιαγμένα από ελληνικά δέρματα. Στα παραπάνω προβλήματα προστέθηκε και η έλλειψη οικονομικής ρευστότητας από τις τράπεζες που επέφερε η οικονομική κρίση”.
Ο κος Γιακουμάκης συνεχίζει τη δουλειά του βυρσοδέψη πλέον από ρομαντισμό, όπως μας ανέφερε. Ωστόσο, δεν παρέλειψε να μας μιλήσει και για τα μελλοντικά του σχέδια “Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να αυξήσουμε τις εξαγωγές μας, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το έντονο πρόβλημα ρευστότητας, καθώς δεν προβλέπεται να αλλάξει η κατάσταση στην εσωτερική αγορά”.
Σημείωση 5: Πληθυσμός της Ελλάδας.
Ίσως ξενίζει η διαπίστωση αυτή του Σωτήρη Σοφιανόπουλου. Ο προβληματισμός άπτεται του σημαντικότερου ίσως προβλήματος της Ελλάδας ήτοι του δημογραφικού[10]. Αυτό που εννοεί ο Σ.Σ. με την ανωτέρω διαπίστωση είναι ό,τι: αν χρησιμοποιήσουμε ως κριτήριο τον πληθυσμό ανά έκταση (ήτοι την πυκνότητα του πληθυσμού) των κρατών της Ευρωπαϊκής Ηπείρου η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει πληθυσμό άνω των 15-20 εκατομμυρίων Ελλήνων. Αυτό όμως δεν έγινε και ο κύριος λόγος (για τα νοικοκυριά) ήταν ο οικονομικός, ίσως για κάποιους να ήταν η πρόφαση. Πάντως είτε ως πρόσχημα είτε ως βασικός λόγος για τους περισσότερους -εντός του πλαισίου αυτού- λαμβάνεται η απόφαση του να μην κάνει κάποιος πολυμελή οικογένεια.
Δίνουμε δυο παραδείγματα:
-Η Ολλανδία είναι 3,2 φορές μικρότερη σε έκταση από την Ελλάδα (δηλαδή 41.543 τετρ.χλμ με την Ελλάδα να είναι 132.000 τετρ.χλμ) και έχει πυκνότητα πληθυσμού 414,5 κατοίκους ανά τετρ.χλμ. έναντι 81,6 κατοίκων της Ελλάδας.
-Η Ιταλία έχει έκταση 301.230 τ.χλμ, δηλαδή είναι 2,3 φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα σε έκταση, έχει πληθυσμό 6 φορές αυτόν της Ελλάδας, ήτοι 60.421.000 κατοίκους και πυκνότητα πληθυσμού 200,6 κάτοικοι ανά τ.χλμ.
Η αδυναμία ανάπτυξης της οικονομίας μας από τον μεσοπόλεμο και μετά με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων και ιδιαίτερα από το 1972 και μετά, που ξεκίνησε η πλήρης αποβιομηχανοποίηση της Ελλάδας (με ευθύνη του κρατικού μηχανισμού) είχε ως αποτέλεσμα: α. την μετανάστευση των πιο παραγωγικών ηλικιών τις δεκαετίες του ’60 και ’70 και –την μνημονιακή περίοδο- από το 2009 έως και σήμερα 2018, β. τις εκτρώσεις κατά εκατοντάδες χιλιάδες ετησίως γ. την απόφαση των ζευγαριών για ολιγοτεκνία, με την πολυτεκνία να θεωρείται εξαίρεση.
[1] Βλέπε βιβλίο: ‘’Οι ‘’Άγνωστες’’ πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ελλάδας και η πολιτική τους σημασία’’, Σωτ. Α. Σοφιανόπουλος, Αθήνα 2003.
[2] Για περισσότερα στοιχεία μελετήστε τις αντίστοιχες καρτέλες της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής εδώ www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SPK33/-
[3] Για περισσότερα στοιχεία μελετήστε το αντίστοιχο Δελτίο τύπου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής εδώ
[4] Το πλήρες άρθρο από το οποίο αντλήσαμε πολλά στοιχεία μπορείτε να βρείτε εδώ. Επιπλέον στοιχεία σχετικά με το ιστορικό της προσπάθειας υπάρχουν κι εδώ.
[5] Ενδεικτική βιβλιογραφία: Επιχειρείν αλλά ΕλληΝικά!, Πρωτοπαπαδάκης Ιωάννης, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα (2010).
-Η Οικονομία της νεότερης Ελλάδας 1821-1912, Διονύσιος Κοντογιώργης, Αθήνα (2013) κ.α.
[6] Συγκλονιστικό είναι το βιβλίο που έγραψε ο ένας εκ των ιδρυτών της Πειραϊκής Πατραϊκής, ο Χριστόφορος Κατσάμπας. Στο βιβλίο διηγείται τα παιδικά του χρόνια, το όραμα του, την φιλία του και συνεργασία με τον αδελφικό του φίλο Σταμούλη Στράτο, τις δυσκολίες της Κατοχής, όλες τις τολμηρές πρωτοβουλίες που ανέπτυξαν προκειμένου δυο άνθρωποι με θέληση να στήσουν μια από τις μεγαλύτερες κλωστοϋφαντουργίες στην Ευρώπη και στον κόσμο. Η πρώτη προτεραιότητα που έδωσαν οι ιδρυτές ήταν στον άνθρωπο. Ήταν κοντά στους εργαζομένους τους, τους επιβράβευαν ενώ πολλοί εξ’ αυτών με έξοδα της εταιρείας σπούδασαν στην Γερμανία και αλλού και εξειδικεύθηκαν. Γυρίζοντας πίσω το ανταπέδωσαν με την εργασία τους, τις βιομηχανικές καινοτομίες κλπ. Το βιβλίο είναι αυτοβιογραφικό και φέρει τον τίτλο: «Πιστεύοντας εις το μέλλον. Το χρονικό μιας προσπάθειας» (Αθήνα 1966). Δυστυχώς είναι πλέον δυσεύρετο. Θα ήταν ευτύχημα να επανεκδοθεί ώστε νέοι που έχουν αγάπη για την πατρίδα και την δημιουργία να εμπνευστούν.
[7] Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να δείτε μια από τις τηλεοπτικές διαφημίσεις της Πειραϊκής Πατραϊκής https://www.youtube.com/watch?v=9YYKNuBAmZk
[8] Ένα σχετικό βίντεο για την παραγωγή της λανολίνης, όπως αυτή γίνεται στην Αυστραλία, μπορείτε να δείτε εδώ https://www.youtube.com/watch?v=JlD7LOOkGqA
[9] Την συνέντευξη που έλαβε από τον κο Γιακουμάκη η δημοσιογράφος Ευαγγελία Κακλειδάκη μπορείτε να διαβάσετε στο επιχειρώ.gr εδώ http://www.epixeiro.gr/article/1811
[10] Βλέπε σχετικό τεύχος περιοδικού της ΕΡΩ με αφιέρωμα στο Δημογραφικό (τεύχος αρ.35, Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2018)