Περσυνάκη Εμμανουήλ
Καθηγητού-Ιεροψάλτου
Τα Θεοφάνεια είναι η αρχαιότερη μετά το Πάσχα μεγάλη Δεσποτική Εορτή της Εκκλησίας μας καν εορτάζεται από όλο τον Χριστιανικό κόσμο την 6η Ιανουαρίου. Κατά την ημέρα αυτή ο “κτίστης των απάντων” ήλθε στον Ιορδάνη “βαπτισθήναι υπό δούλου”, και τότε “Θεός Λόγος επεφάνη εν σαρκί”. Άγγελοι και άνθρωποι “συμμίγνυται” προκειμένου να προϋπαντήσουν τον “φανέντα Δεσπότην”, ο οποίος θέλοντας να συμπληρώσει το σχέδιο της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους “έρχεται εις το βαπτισθήναι”.
Μετά το βάπτισμα ο Χριστός άρχισε τη δημόσια δράση Του ευρισκόμενος σε ηλικία 30 περίπου ετών. Κατά την επίσημη αυτή στιγμή συμπαρίσταται η Αγία Τριάς. Ο Πατήρ δια της Φωνής, ο Υιός βαπτίζεται και το Άγιο Πνεύμα “υπερίπταται” σαν περιστέρι. Το γεγονός πραγματοποιείται στον Ιορδάνη ποταμό “όπου ην ο Ιωάννης βαπτίζων”.
Όλοι γνωρίζουν τον Ιορδάνη ποταμό γιατί εκεί εβαπτίζοντο το “βάπτισμα Ιωάννου”. Είναι ένας ποταμός συνδεδεμένος με τη ζωή και ιστορία των Ισραηλιτών στον οποίο έγιναν πολλά θαύματα. Τον πολυθρύλητο Ιορδάνη έκοψε η μηλωτή του Ηλία στα δύο και έγινε ξηρά για να περάσει ο προφήτης Ελισσαίος, μαθητής του προφήτη Ηλία. Τον ίδιο ποταμό πέρασαν οι πρόγονοι των Ισραηλιτών καθοδηγούμενοι από τον Ιησού του Ναυή κατά τον γνωστό θαυματουργό τρόπο. Στον πασίγνωστο λοιπόν και πολυθρύλητο ποταμό Ιορδάνη εβαπτίσθη ο Κύριος ως ένας απλός άνθρωπος.
Στα τροπάρια, που συνέθεσαν οι Άγιοι Κοσμάς, Επίσκοπος Μαϊουμά και Ιωάννης Δαμασκηνός για να υμνήσουν το γεγονός της Βάπτισης του Χριστού, αναφέρουν ότι κατά την Βάπτιση του Χριστού ο Ιορδάνης “εστράφη εις τα οπίσω” όπως έγινε και στην περίπτωση του Ιησού του Ναυή. Τέτοιο όμως γεγονός δεν αναφέρεται από τους Ευαγγελιστάς. Δεν είναι όμως καθόλου παράξενο να συνέβη αυτό το υπερφυσικό γεγονός για να αποδείξει ο Χριστός, στους άπιστους Ιουδαίους, ότι ήταν Θεός και Κύριος της φύσεως. Εξ’ άλλου ο Ιστορικός Αλέξανδρος, στο έργο του “Ιουδαϊκά”, σελίδα 111, γράφει: “Ο Ιορδάνης … στέρας τίνος μετείληχε τάξεως, ότε εν τω του Σωτήρος βαπτίσματι επιστραφείς εις τα οπίσω, τοις ανοήτοις και αναισθήτοις Ιουδαίοις Θεογνωσίας επίδειξιν εποιήσατο “.
Οι εκκλησιαστικοί ποιητές και μελωδοί “ποιητική αδεία” χρησιμοποιούν εκτός των γραπτών πηγών και την προφορική παράδοση και προσδίδουν αλληγορική σημασία στα περιγραφόμενα γεγονότα. Είναι γνωστόν ότι ο Ιορδάνης έχει δύο πηγές που ονομάζονται η μία Ιορ και η άλλη Δαν, εξ’ ού και το όνομα Ιορδάνης. Οι δύο αυτές πηγές ενώνονται σε κάποιο σημείο και σχηματίζουν τον ποταμό Ιορδάνη ο οποίος χύνεται (εκφορείται) στη νεκρά θάλασσα. Κατά τον Ιωάννη Χρυσόστομο ο Ιορδάνης είναι εις τύπον του ανθρωπίνου γένους. Οι δύο πηγές του εικονίζουν τον Αδάμ και την Εύα, τους δύο προπάτορες από τους οποίους εγεννήθη σαν άλλος Ιορδάνης το ανθρώπινο γένος. Αυτό το γένος “εξεφορείτο” εις την νέκρωσιν όπως ο Ιορδάνης εκφορείται στη νεκρά θάλασσα.
Ο Υιός του Θεού από αγάπη προς το ανθρώπινο γένος έγινε άνθρωπος και με τον θάνατό Του κατήργησε τον, θάνατο χάρισε την αιωνία ζωή και έστρεψε προς τα πίσω το ανθρώπινο γένος ώστε αυτό να μην τρέχει προς τη νέκρωση και τον θάνατο και να εκφορείται όπως ο Ιορδάνης προς τη νεκρά θάλασσα, αλλά να στραφεί προς τα πίσω προς το δημιουργό Του από τον οποίον απεμακρύνθη. Διερωτώμενος ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης πώς εμείς θα στραφούμε όπως ο Ιορδάνης προς τα πίσω, απαντά: “Εάν αφήσωμεν τας πρωτέρας αμαρτίας, αν εξομολογούμεθα, αν μετανοώμεν πάντοτε εις όσα αμαρτάνωμεν εν έργω ή λόγω ή διάνοια”. Μετάνοια κατά τον Θείον Δαμασκηνόν είναι η επάνοδος (η προς τα πίσω πορεία) εκ του παρά φύσιν εις το κατά φύσιν και εκ της αμαρτίας προς τον Θεό. Γι’ αυτό, “Ο περιβάλλων τον ουρανό εν νεφέλαις ρείθρα περιβάλλεται σήμερον τα Ιορδάνεια και την ημών καθαίρεται κάθαρσιν …. Μέγα το μυστήριον της οικονομίας σου Φιλάνθρωπε, Κύριε, δόξα σοι”.