Κώστα Λουκόπουλου
Ὁ οἰκονομολόγος Κώστας Κοντομάνος ξεκίνησε πρὶν ἀπὸ μερικὰ χρόνια νὰ χτίζει σπίτια μὲ τὴν τεχνικὴ κόμπ. Σήμερα θεωρεῖται ὁ πρωτοπόρος μίας ἰδέας ποὺ κερδίζει διαρκῶς ἔδαφος καὶ θέλει τὸν πηλό, τὸ ἄχυρο καὶ τὴν ἄμμο νὰ ἀποτελοῦν τὰ βασικὰ ὑλικὰ γιὰ τὴν κατασκευὴ οἰκονομικῶν, περιβαλλοντικὰ φιλικῶν, ἄνετων καὶ βιοκλιματικῶν σπιτιῶν.
Δόμηση.
Πολλὰ εἶναι τὰ πλεονεκτήματα τῶν ἐναλλακτικῶν τρόπων φυσικῆς δόμησης. Μπορεῖ ἕνα μικρὸ σπίτι νὰ εἶναι ἄνετο, φτηνὸ καὶ ὄμορφο;» ἀναρωτήθηκε κάποια στιγμὴ ὁ οἰκονομολόγος Κώστας Κοντομάνος. Ἀντὶ γιὰ ἀπάντηση, ἀναπτύσσουμε στὶς ἑπόμενες παραγράφους τὴ φιλοσοφία πίσω ἀπὸ τὶς ἐναλλακτικὲς μεθόδους δόμησης ποὺ βρίσκονται στὴ διάθεση τοῦ κοινοῦ. Τὰ συγκριτικὰ πλεονεκτήματά τους εἶναι πολλά, ἀλλὰ ἡ ἐπικράτηση τοῦ ὁπλισμένου σκυροδέματος ἐξακολουθεῖ νὰ ἔχει περίπου ἀπόλυτο χαρακτήρα. «Στὶς ἡμέρες μας ἡ τάση εἶναι νὰ ἀποκτοῦμε πολὺ περισσότερα τετραγωνικὰ μέτρα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἐπιτρέπουν τὰ οἰκονομικά μας. Τὰ μεγάλα σπίτια ἀπαιτοῦν ὑψηλὲς καταναλώσεις ἐνέργειας γιὰ ψύξη καὶ θέρμανση, μὲ τὶς ἀνάλογες ἐπιπτώσεις στὸν προϋπολογισμό μας καὶ στὸ περιβάλλον. Τὸ κὸμπ εἶναι μία ἀρχαία τεχνικὴ χτισίματος μὲ γήινα, φυσικὰ ὑλικά.
Τὸν ρόλο τῆς «μπετονιέρας» ἀναλαμβάνουν τὰ χέρια καὶ τὰ πόδια μας ποὺ δημιουργοῦν μάζες πηλοῦ ἀναμεμειγμένου μὲ ἄμμο καὶ ἄχυρο, οἱ ὁποῖες τοποθετοῦνται ἡ μία πάνω στὴν ἄλλη, διαμορφώνοντας ἔτσι σταθερὲς μονολιθικὲς κατασκευές. Ἡ λέξη κὸμπ εἶναι ἀγγλικὴ (cob) καὶ σημαίνει σβῶλος. Ἐξαιτίας τῆς ἐλευθερίας τοῦ σχεδιασμοῦ ποὺ δὲν ἀπαιτεῖ ἴσιες φόρμες ἢ καλούπια, τὸ ὑλικὸ ἐπιτρέπει τὴν κατασκευὴ καμπυλόγραμμων τοίχων, θόλων καὶ ἁψίδων. Τὸ χτίσιμο μὲ κὸμπ θυμίζει γλυπτικὴ μὲ πηλό», ἐξηγεῖ ὁ κ. Κοντομάνος. Τὰ γήινα σπίτια εἶναι δροσερὰ τὸ καλοκαίρι καὶ ζεστὰ τὸν χειμώνα. Ἀπαιτεῖται ἐλάχιστη πρόσθετη θέρμανση τοὺς χειμερινοὺς μῆνες καὶ καθόλου ψύξη ἀκόμη καὶ μὲ καύσωνα. Χιλιάδες ἄνετα καὶ γραφικὰ σπίτια ἀπὸ κὸμπ κατοικοῦνται συνέχεια ἐδῶ καὶ αἰῶνες στὴν Ἀγγλία, ἔχοντας μάλιστα μεγάλη ἐμπορικὴ ἀξία. Ἡ ἀναγέννηση τῆς μεθόδου ξεκίνησε στὴν Ἀμερική, ὅπου προτιμᾶται ἀπὸ πολὺ κόσμο ἐξαιτίας τῆς ἀποφυγῆς τοῦ κόστους τῶν παραδοσιακῶν κατασκευῶν ἀπὸ σκυρόδεμα. Αὐτὴ ἡ ἁπλὴ τεχνικὴ δὲν ὁδηγεῖ στὴν καταστροφὴ τῶν δασῶν ἢ στὴν κατασπατάληση τῶν ὀρυκτῶν πόρων. «Μερικὲς ἀπὸ τὶς δράσεις μας εἶναι τὸ κτίσιμο σπιτιῶν ἀπὸ ὁμάδες, ποὺ ἔχει καὶ τὸν χαρακτήρα σεμιναρίου γιὰ τὴν ἐκμάθηση τῶν διαφορετικῶν τεχνικῶν. Περνᾶμε καλὰ καὶ βελτιώνουμε τὴν τεχνογνωσία μας».
Πλιθιά.
Χτίζοντας μὲ πλιθιὰ στὸ πλαίσιο ἑνὸς ἐργαστηρίου φυσικῆς δόμησης. Στὸν δικτυακὸ τόπο www.cob.gr ἀνακαλύπτει κάποιος ἔννοιες ὅπως ἡ φυσικὴ δόμηση καὶ ἡ βιοκλιματικὴ ἀρχιτεκτονική, πρακτικὲς ποὺ ἐξοικονομοῦν πόρους καὶ ἐνέργεια, ἡ πρώτη στὴν κατασκευὴ καὶ ἡ δεύτερη στὴ διατήρηση σταθερῶν συνθηκῶν διαβίωσης. Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις ἔχουμε σημαντικὸ περιβαλλοντικὸ καὶ οἰκονομικὸ ὄφελος. Ἡ φυσικὴ δόμηση ἀφορᾶ σὲ μία δομικὴ προσέγγιση προσανατολισμένη στὴ χρήση τοπικῶν ἢ καὶ ἀνακυκλωμένων ὑλικῶν. Σὲ ὅλους σχεδὸν τοὺς τόπους, ἡ φύση ἐξασφαλίζει τὰ δομικὰ ὑλικὰ ποὺ χρειαζόμαστε. Μερικὰ εἶναι ἀνανεώσιμα, ὅπως τὰ δένδρα ἢ τὸ ἄχυρο, ἐνῷ οἱ πέτρες καὶ τὸ χῶμα εἶναι ἀνεξάντλητα Σεμινάριο. Πιτσιρίκια ποὺ παίζουν μὲ τὸν πηλὸ σὲ κάποια ἐκπαιδευτικὴ διοργάνωση. Ἂς δοῦμε ὅμως καὶ ἄλλες ἐνδιαφέρουσες μεθόδους κτισίματος. Τὰ πλιθιὰ εἶναι ἐπίσης ἀπὸ τὰ πιὸ παλιὰ δομικὰ ὑλικά. Κατασκευάζονται ἀπὸ ἀργιλῶδες χῶμα ποὺ ἔχει ὑγρανθεῖ μὲ νερό, προσθέτοντας γιὰ ἐνίσχυση κομμένο ἄχυρο, τρίχες κατσίκας ἢ ἄλλες ἴνες. Τὸ μεῖγμα ἀφήνεται νὰ στεγνώσει στὸ ἐπιθυμητὸ σχῆμα.
Τὰ πλιθιὰ ἔχουν συνήθως σχῆμα παραλληλεπίπεδου καὶ κτίζονται ὅπως τὰ τοῦβλα. «Στὴν Ἑλλάδα, τὰ σπίτια μὲ πλιθιὰ θεωροῦνται τριτοκοσμικά, κάτι ποὺ ἀποτελεῖ προκατάληψη. Τὸ cob.gr βρίσκεται πέντε χρόνια στὸν ἀέρα, καὶ τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ κόσμου εἶναι μεγάλο. Ἂς σημειωθεῖ ὅτι μεγάλος δῆμος τῆς Θεσσαλίας προσέφερε ἔκταση 150 στρεμμάτων γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τῶν ἐναλλακτικῶν οἰκοδομικῶν δραστηριοτήτων ποὺ προωθοῦμε, ἀλλὰ τὸ «τέρας» τῆς γραφειοκρατίας πάγωσε τὴ διαδικασία γιατί ἔπρεπε πρῶτα νὰ ἀλλάξει ἡ χρήση γῆς», ἐξηγεῖ ὁ κ. Κοντομάνος. Ἐσωτερικό. Σπίτι ἀπὸ cob. Ἡ τεχνοτροπία ἐπιτρέπει πλαστικότητα στὶς μορφὲς καὶ ὀργανικὰ σχήματα δανεισμένα ἀπὸ τὴ φύση.
Τεχνικὲς καὶ κόστη
Συλλογικότητα. Ὁμαδικὴ συμμετοχὴ στὸ χτίσιμο. Οἱ ἰδιοκτῆτες τοῦ σπιτιοῦ, ἡ οἰκογένεια, οἱ φίλοι τους ἀλλὰ καὶ ἀρκετοὶ ἐθελοντές. Τὸ ἄχυρο μὲ πηλὸ χρησιμοποιεῖται γιὰ τοιχοποιίες ποὺ δὲν φέρουν φορτία. Κατασκευάζεται ἀπὸ ἄχυρα, κατὰ προτίμηση μὲ μακριὰ ἴνα, ποὺ ἀναμειγνύονται μὲ διάλυμα πηλοῦ, ὁ ὁποῖος λειτουργεῖ συνεκτικά. Πλεονεκτήματα αὐτῆς τῆς μεθόδου εἶναι ἡ ταχύτητα κατασκευῆς καὶ ἡ ἐξαιρετικὴ θερμομόνωση.
Τὰ σπίτια ἀπὸ ἀχυρόμπαλες εἶναι πολὺ τῆς μόδας στὴν Ἀγγλία καὶ στὶς νοτιοδυτικὲς πολιτεῖες τῶν ΗΠΑ, ὅπου ὑπάρχουν ἐξειδικευμένοι πολεοδομικοὶ κανονισμοὶ καὶ δυνατότητες ἀντίστοιχων στεγαστικῶν δανείων ἀπὸ τράπεζες. Τὰ τσουβάλια μὲ χῶμα εἶναι ἄλλη μία τεχνική. Ἡ τοιχοποιία εἶναι γερὴ καὶ ἀντέχει ὅλων τῶν εἰδῶν τὶς καταπονήσεις. Τὴ μέθοδο ἐπανέφερε ὁ Ἰρανοαμερικανὸς ἀρχιτέκτονας Nader Khalili ποὺ χρησιμοποίησε, ὡς δομικὸ ὑλικό, σάκους γεμάτους πηλὸ δημιουργώντας ἔτσι θόλους καὶ ἁψίδες.
Ο Khalili ἦταν ἐξοικειωμένος μὲ τεχνικὲς ἀπὸ τὴ Μέση Ἀνατολὴ ποὺ χρησιμοποιοῦν πλιθιὰ καὶ ἀντιλήφθηκε εὔκολα ὅτι οἱ σάκοι μὲ χῶμα εἶναι ἰδανικοὶ γιὰ θολωτὰ σπίτια. Ἡ μέθοδος μὲ τὸ χῶμα σὲ καλούπια εἶναι τουλάχιστον τόσο παλιὰ ὅσο καὶ τὸ Σινικὸ Τεῖχος: Μοιάζει μὲ τὰ πλιθιὰ καὶ τὸ κόμπ, ὡς πρὸς τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ μεῖγμα ἀποτελεῖται κυρίως ἀπὸ ἄμμο καὶ πηλό. Ἡ ρευστὴ γῆ εἶναι ὅμοια μὲ τὸ κοινὸ μπετὸν γιατί τὰ ὑλικὰ ἀναμειγνύονται μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, χρησιμοποιώντας τσμέντο ὡς συνεκτικὸ ὑλικό. Ἡ διαφορὰ εἶναι ὅτι, ἀντὶ γιὰ τὴν ἄμμο καὶ τὰ χαλίκια ποὺ χρησιμοποιοῦνται στὸ μπετόν, ἀξιοποιεῖται ἐδῶ τὸ κοινὸ χῶμα ποὺ διαθέτει κάποιες συγκεκριμένες ἐξαιρετικὲς ἰδιότητες.
Ὀραματιστής.
Ὁ κ. Κοντομάνος, ἕνας ἀπόστολος τῆς φυσικῆς δόμησης. «Σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὰ κόστη τῶν κατασκευῶν μὲ ὅλες τὶς παραπάνω μεθόδους, σπάνια ὑπερβαίνουμε τὰ 800 – 900 εὐρὼἀνὰ τετραγωνικὸ μέτρο, ἐνῷ, στὴν περίπτωση ποὺ χρησιμοποιηθοῦν τοπικὰ ἢ ἀνακυκλωμένα ὑλικά, μποροῦμε νὰ τὰ καταφέρουμε μία χαρὰ μὲ 150 – 200 εὐρὼ τὸ μέτρο», τονίζει ὁ κ. Κοντομάνος.
Σύμφωνα μὲ τὴ νομοθεσία μας, τοιχοποιίες ἀπὸ πλιθιὰ ἢ cob δὲν μποροῦν νὰ φέρουν φορτία, γιατί δὲν ὑπάρχει τρόπος νὰ ἀποδειχθεῖ ἡ στατική τους ἐπάρκεια. Μπορεῖ, ὡστόσο, νὰ ἐκδοθεῖ οἰκοδομικὴ ἄδεια στὴν περίπτωση ποὺ ὑπάρχει ἄλλη κατασκευὴ ποὺ θὰ φέρει τὰ φορτία, ἐνῷ ὁ πηλὸς θὰ χρησιμοποιεῖται ὡς μέσο πλήρωσης. Ἔχουν ἤδη ἀδειοδοτηθεῖ ἀρκετὲς κατοικίες μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο. «Τὸ ἰδανικὸ βέβαια θὰ ἦταν νὰ ἀσχοληθεῖ ἡ πολιτεία καὶ ὁ τεχνικὸς κόσμος μὲ τὰ σχετικὰ θέματα, γιὰ νὰ μπορέσουμε κάποτε νὰ ἔχουμε καὶ πρότυπα γιὰ τὰ χωμάτινα σπίτια», καταλήγει ὁ καινοτόμος κατασκευαστής.
Πηγή:
www.ethnos.gr
look@pegasus.gr