Σαββίδη Παύλου θεολόγου
Τὶς δώσει κεφαλή μου ὕδωρ καὶ ὀφθαλμοῖς μου πηγὴν δακρύων, καὶ κλαύσομαι τὸν λαὸν τοῦτον ἡμέρας καὶ νυκτὸς;…». Ποιός θὰ δώσει εἰς τὴν κεφαλήν μου νερό, ποιός θὰ καταστήσει τὰ μάτια μου πηγὴν δακρύων, ὥστε νὰ κλαύσω τὸν λαόν μου αὐτὸν ἡμέραν καὶ νύκτα; Ἱερ. 9, 1. Εἶναι ὁ ἀβάσταχτος πόνος, ἡ κραυγὴ ἀπόγνωσης καὶ τὸ ξέσπασμα τοῦ πολύπαθου προφήτη Ἱερεμίου γιὰ τοὺς πολὺ ἀγαπητούς του συμπατριῶτες, τοῦ ἐκλεκτοῦ καὶ χιλιοευεργετουμένου κατὰ τὰ ἄλλα λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ποὺ τοὺς ἔβλεπε καθημερινὰ καὶ ἀμετανόητα νὰ προκαλοῦν μὲ τὶς ἁμαρτίες τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ. Σήμερα, ποὺ ζοῦμε σ᾿ ἕναν ἀνελέητο κατακλυσμὸ εὐλογιῶν τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας Του, στὴν κατὰ τὰ ἄλλα Ὀρθόδοξη Ἑλληνικὴ Πατρίδα, θὰ χρειαζόμασταν πολλοὺς ἱερεμιακοὺς θρήνους γιὰ τὴν κατάντια μίας πατρίδας ποὺ μαστίζεται ὄχι ἁπλὰ ἀπὸ μία οἰκονομικὴ κρίση, ἀλλὰ ἀπὸ μέγιστη ἠθικὴ χρεωκοπία, συστηματικὰ δὲ ἀπὸ μία προσπάθεια ἐκθεμελιώσεως καὶ εὐτελισμοῦ ἀμετακίνητων παραδοσιακῶν διαχρονικῶν θεσμῶν, ὅπως αὐτὴ τῆς ἑλληνορθόδοξης οἰκογένειας… Θὰ προσπαθήσουμε νὰ δώσουμε μία συνοπτικὴ εἰκόνα μὲ ὅλα τὰ νομικὰ καὶ κοινωνικὰ προβλήματα τῆς σύγχρονης οἰκογένειας χωρὶς κουραστικὲς λεπτομέρειες. 
Μία σύντομη ἀρνητικὴ φωτογράφηση θὰ μᾶς δώσει νὰ καταλάβουμε τὴν τόση θλιβερὴ εἰκόνα ποὺ παρουσιάζεται στὰ μάτια μας. Ὅμως δὲν θὰ μείνουμε ἁπλὰ καὶ μόνο σὲ καταθλιπτικὲς καὶ ἀγχωτικὲς διαπιστώσεις. Θὰ προχωρήσουμε, θὰ βγοῦμε στὸ ξέφωτο, θὰ δοῦμε μὲ ἐλπίδα τὶς προοπτικὲς γιὰ τὴν ἀνόρθωση καὶ τὴν ἡγεμονική της θέση καὶ τὴν καταλυτική της ἀποστολὴ στὴν ἐν πολλοῖς ἀντίχριστη κοινωνία μας. παραδοσιακη Ελληνικη Οικογένεια Χωρὶς νὰ εἴμαστε ἀθεράπευτα νοσταλγοὶ τοῦ παρελθόντος, χωρὶς τάσεις ὡραιοποιήσεως ἢ καὶ ἡρωποιήσεως, οἱ μεγαλύτεροι ἀπὸ μᾶς γεννηθήκαμε μεγαλώσαμε καὶ ζήσαμε σὲ κείνην τὴν εὐλογημένη καὶ συνήθως ὑπερπολύτεκνη οἰκογένεια μὲ δεσπόζουσες τὶς πατριαρχικὲς μορφὲς τοῦ Παπποῦ καὶ τῆς Γιαγιᾶς! Δεμένοι καὶ δοσμένοι ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλον σὲ ἀπερίγραπτες φτώχειες μὲ κακὴ δίαιτα, μὲ χιλιομπαλωμένα ροῦχα καὶ συνήθως ξυπόλητοι, μὲ παραδοσιακὴ εὐσέβεια ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπόλυτη βεβαιότητα πὼς ὁ Θεὸς ἔχει γιὰ τὸ κάθε παιδὶ τὴν ἔγνοια Του, τὴν ἀγάπη Του καὶ ἔτσι λοιπὸν μὲ μία τέτοια ἀγωγὴ πορευτήκαμε. Ὄχι ὅτι καὶ τότε δὲν ὑπῆρχαν προβλήματα, δυσκολίες, δυσαρμονίες, οἱ σκληροὶ καὶ ἀκατέργαστοι χαρακτῆρες καὶ οἱ ἀναπόφευκτοι καυγάδες, καὶ ἀκόμα περισσότερο γιὰ νὰ εἴμαστε ρεαλιστὲς καὶ τὸ ξύλο ὑπῆρχε, ὅμως ὅλα αὐτὰ δὲν ἔβγαιναν πρὸς τὰ ἔξω. Τὸν γάμο τὸν ἐξασφάλιζε καὶ ἡ γνωστὴ ρήση: «Παντρευτήκαμε, τελειώσαμε, τὸν δέσαμε τὸν γάιδαρό μας». Ἡ θυσιαστικὴ πάντως ἀγάπη καὶ ἡ ἀνεξάντλητη ὑπομονὴ συνήθως τῆς μάννας προλάβαινε τὰ χειρότερα καὶ κρατοῦσε τὸν γάμο. Στὴν παραδοσιακὴ ἐκείνη κοινωνία ποὺ κατὰ τὸ πλεῖστον ἦταν ἀγροτικὴ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ἦταν ἀρκετὸ γιὰ ἕναν ἐπιτυχημένο γάμο ἦταν ὁ ἄντρας νὰ εἶναι ἐργατικός, νὰ μὴν εἶναι τεμπέλης, νὰ μὴν πίνει καὶ νὰ μὴ χτυπάει τὴν γυναῖκα του. Αὐτὰ ζητοῦσε κάθε γυναῖκα τότε. Τὸ μεγαλύτερο ποσοστὸ τῶν ἀνδρῶν ἀντίστοιχα ζητοῦσε ἡ γυναῖκα νὰ εἶναι νοικοκυρά, βεβαίως νὰ μὴν εἶναι γλωσσοῦ. Ἦταν πολὺ σημαντικὸ αὐτό. Αὐτὰ ἦταν ἀρκετὰ γιὰ νὰ χαρακτηριστεῖ ἕνας γάμος ἐπιτυχημένος τότε καὶ νὰ εἶναι καὶ οἱ ἄνθρωποι εὐχαριστημένοι» (Πατὴρ Βασίλειος Θερμός). Τὸ διαζύγιο σχεδὸν καὶ σὰν λέξη ἦταν ἄγνωστο καὶ στὴ χειρότερη περίπτωση ἡ ἔκδοσή του ἦταν «εἴδηση». Ποιοί παράγοντες προετοίμασαν τὴν ἐπιχειρούμενη σήμερα διάλυση τῆς οἰκογένειας.
1. Εὐμάρεια, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν χαλάρωση τῶν ἠθῶν. Τὸ γνωστὸ ρεφρὲν «ἔχουν χαλάσει οἱ ἄνθρωποι», ἀπότοκος ἴσως τῆς οἰκονομικῆς εὐμάρειας, καὶ ἰδιαίτερα τῆς ἐργαζόμενης ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι γυναίκας μὲ τὸ ἀνεξάρτητο οἰκονομικὸ πορτοφόλι, διευκόλυναν ἀφάνταστα καὶ μάλιστα στὴν χωρὶς πολλὲς ἐνοχὲς εὔκολη ἐπιλογὴ τοῦ χωρισμοῦ.
2. Φταίει ἡ τηλεόραση! Τὴ μερίδα τοῦ λέοντος κατέχει ἀδιαμφισβήτητα ἡ ἔξαρση τῆς ἰδιωτικῆς τηλεόρασης μέσῳ τῶν ξενικῶν κυρίως «σίριαλς», ἡ ὁποία καὶ ἔχει διαμορφώσει ἢ τοὐλάχιστον προπαγανδιστικὰ θέλει νὰ παρουσιάσει ὡς πρότυπα οἰκογένειες μὲ τὸ εὐρωπαϊκὸ ἐλεύθερο καὶ συνήθως ἀνήθικο ἦθος τοῦ εὔκολου χωρισμοῦ, τὴν ἐμπορικοποίηση τοῦ ἔρωτα καὶ τοῦ σώματος καὶ τὴ σύναψη ἄλλων ἁμαρτωλῶν σχέσεων.
3. Ἄγνοια τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου. Πόσοι ἄραγε ἄνθρωποι ποὺ ἔρχονται «εἰς γάμου κοινωνίαν» ἔχουν ἔστω στοιχειώδη γνώση τῆς ἱερολογίας ἀλλὰ καὶ τῆς θεολογίας τοῦ γάμου; Πόσοι ἐν ἐπιγνώσει γνωρίζουν ὅτι «τὸ μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστί» καὶ ὅτι ἡ νέα ζωὴ ποὺ ἀρχίζει εἶναι «συγκλήρωσις τοῦ βίου διαπαντός»;
4. Ὁ πολιτικὸς γάμος. Εἰσαγόμενο αὐτὸ τὸ φροῦτο ἀπὸ τὰ προτεσταντικὰ κράτη τὰ ὁποῖα δὲν ἀναγνωρίζουν τὰ Μυστήρια. Ἀλλὰ τί ἀκριβῶς εἶναι τέλος πάντων; Ὅσο διακοσμημένη καὶ ἂν εἶναι ἡ αἴθουσα τοῦ δημαρχείου, ὅσο στολισμένοι καὶ ἂν προσέρχονται ”γαμπρὸς’’ καὶ ”νύφη’’, ὅσοι ”ἐπίσημοι’’ καὶ ἂν παρίστανται στὴν τελετή, τὸ περιβάλλον εἶναι ψυχρὸ καὶ οἱ ”σύζυγοι’’ θεωροῦνται καὶ αἰσθάνονται ἀστεφάνωτοι». (Ἀρχιμ. Θεόδωρος Μπεράτης). Αὐτὸς εἶναι ὁ «πολιτικὸς γάμος» σὲ λίγες γραμμές.
5. Διαζύγιο κανονικὸ καὶ τὸ συναινετικὸ. Ἐάν, ὅπως σημειώσαμε στὴν ἀρχή, τὰ παλιὰ τὰ χρόνια τὸ διαζύγιο ἦταν κυριολεκτικὰ εἴδηση, σήμερα ἔχουμε μία ἐκρηκτικὴ ἄνοδο, οἱ στατιστικὲς κάνουν λόγο γιὰ διάλυση οἰκογενείας καὶ ἔκδοση διαζυγίου τοῦ ἑνὸς στοὺς τρεῖς γάμους! Μὲ ἁπλὰ λόγια τὸ διαζύγιο ἔγινε ρουτίνα ἢ μᾶλλον ὅπως ἡ ἔκδοση ἑνὸς εἰσιτηρίου.
6. Ἡ μονογονεϊκὴ οἰκογένεια. Μορφὴ σύγχρονης ἐπιδημίας, ἡ ὁποία καὶ ἀποσαθρώνει καὶ ἀπειλεῖ νὰ ἀντικαταστήσει τὴν παραδοσιακὴ μορφὴ τῆς ἑλληνικῆς οἰκογένειας εἶναι καὶ ἡ λεγόμενη μονογονεϊκή, ἡ ὁποία ἐκτὸς ἐλαχίστων ἀναπόδραστων περιστάσεων, δημιουργεῖ σοβαρὰ τραύματα τόσο στὰ ἴδια παθόντα πρόσωπα, ὅσο καὶ στὴν μὲ πολὺ εὐκολία ἀπόσειση εὐθυνῶν τῶν γονέων μὲ θύματα σὲ τελικὴ ἀνάλυση τῶν ἴδιων τῶν παιδιῶν τους. Εἶναι μία πολὺ βολικὴ κατάσταση ἡ ὁποία ναὶ μὲν προστατεύεται νομικὰ ὅμως ἀδικεῖται κατάφορα ἡ πολύτεκνη οἰκογένεια ποὺ μὲ θυσιαστικὴ διάθεση κρατάει ὄρθια τὴν πραγματικὴ οἰκογένεια καὶ δυστυχῶς ἀπολαμβάνει λιγότερα προνόμια στὶς διάφορες κοινωνικὲς παροχὲς. Ὁπωσδήποτε βλέπουμε μὲ πολὺ συμπάθεια τὸ ἐξαπατηθὲν μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο μέλος, ὅμως στὶς περισσότερες τῶν περιπτώσεων ἔχουν καὶ τὴν προσωπική τους εὐθύνη. Νὰ δώσουμε ὅμως τὶς ἀναγκαῖες ἐξηγήσεις. Ἡ μονογονεϊκὴ οἰκογένεια ἀποτελεῖται ἀπὸ ἕνα γονιὸ (πατέρας ἢ μητέρα) καὶ τὰ παιδιὰ ἢ συνήθως τὸ παιδί. Ἂν θελήσουμε νὰ ἐντοπίσουμε τὰ αἴτια αὐτὰ περίπου εἶναι:
α) Θάνατος τοῦ ἑνὸς γονιοῦ.
β) Διαζύγιο.
γ) Γέννηση παιδιοῦ ἐκτὸς γάμου καὶ ἕνας ἀπ᾿ τοὺς δύο δὲν ἀναλαμβάνει τὴν εὐθύνη σὰν γονιός.
δ) Υἱοθεσία παιδιοῦ ἀπὸ ἀνύπανδρο γονέα. Συνήθως ὁ ὅρος μονογονεϊκὸς ἀναφέρεται σὲ ἀνύπανδρες μητέρες καὶ πολὺ σπάνια σὲ ἀνύπανδρους πατέρες μὲ παιδί. Ἐπίσης σὲ χωρισμένο γονιὸ μὲ παιδί. Σὲ περιπτώσεις θανάτου ἀπαλείφεται ὁ ὅρος καὶ τὰ παιδιὰ δικαιοῦνται ἀναλόγως τὴν σύνταξη καὶ τὴν κληρονομιά. Σὲ προκηρύξεις ὅμως δικαιοῦνται ἐπιπλέον μόρια σὰν μέλη μονογονεϊκῆς οἰκογένειας (μᾶλλον σὲ ἀντικατάσταση τοῦ ὅρου χῆρος, χήρα, ὀρφανός, ὀρφανή).
7. Γάμος ὁμοφυλοφίλων. Tό μόνο ποὺ ἔλειπε ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα τῶν 350.000 ἐκτρώσεων ἐτησίως καὶ τῆς οἰκονομικῆς ἐξαθλίωσης, εἶναι ὁ νόμος ποὺ θὰ ἐπιτρέπει νὰ παντρεύονται ἄτομα τοῦ ἴδιου φύλου, κοινῶς ὁμοφυλόφιλοι, ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ὁ ὑπουργὸς Δικαιοσύνης φροντίζει καὶ γιὰ τὴν ὑλοποίηση καὶ αὐτῆς τῆς μεταρρύθμισης!
8. Ἐλεύθερη συμβίωση. Ὅπως σημειώσαμε καὶ γιὰ τὸν πολιτικὸ γάμο τέλειο ἄνθρωπο νὰ βροῦμε καὶ νὰ παντρευτοῦμε εἶναι ἀδύνατο. Ὁ χαριτωμένος γέροντας Παΐσιος εἶπε ἕναν πολὺ ὄμορφο λόγο «δὲν συμφέρει νὰ παντρεύονται δύο καλοὶ «πνευματικοὶ» ἄνθρωποι γιατί… θὰ κοιμοῦνται ὄρθιοι!». Ὅλοι ἔχουν τὰ κουσούρια τους, τελικὰ «μόνο ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ μπορεῖ νὰ ἐμπνεύσει στὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων τὴν ἀληθινὴ ἀγάπη καὶ μεταξύ τους». Καὶ τὴν σκέψη αὐτὴ μποροῦμε νὰ τὴν ἰσχυροποιήσουμε μὲ τὸν λόγο τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: «Ἀπὸ γὰρ σωφροσύνης ἀγάπη τίκτεται, ἀπὸ δὲ ἀγάπης τὰ μυρία ἀγαθὰ». Ἀπὸ τὴ σωφροσύνη γεννιέται ἡ ἀγάπη καὶ ἀπὸ τὴν ἀγάπη τὰ ἄπειρα ἀγαθά. Συμπερασματικά Ἡ πικρὴ ἀναφορὰ σὲ ὅλους τούς σύγχρονους ἀντίχριστους συντελεστὲς τῆς διαλύσεως τῆς παραδοσιακῆς ἑλληνορθόδοξης οἰκογένειας, μᾶς γεμίζουν μὲ μελαγχολία, πολὺ ἄγχος, καὶ ἔντονους προβληματισμοὺς γιὰ τὸ σήμερα γιὰ τὸ αὔριο. Καὶ φυσικὰ κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ μείνει ἀπαθὴς στὸ σύγχρονο αὐτὸ δρᾶμα. Ἰδιαίτερα σκεπτικοὶ οἱ σημερινοὶ γονεῖς μὲ τὰ διαφαινόμενα ἀδιέξοδα καὶ τὰ σκεπτικὰ βλέμματα τῶν παιδιῶν τους ποὺ συνθέτουν ἕνα ἐξόχως ἀπελπιστικὸ πὰζλ χωρὶς νὰ διαφαίνεται κάποια ἀκτῖνα φωτός, κάποια ἔστω καὶ δειλὰ-δειλὰ χαμόγελα γιὰ ἀναστροφὴ καὶ ἀνάκαμψη! Μήπως αὐτὴ ἡ ζόφωση καὶ μελαγχολικὴ κατάσταση τῆς σημερινῆς κλονιζόμενης καὶ μᾶλλον χειμαζόμενης ἑλληνορθόδοξης οἰκογένειας δὲν ἔχει μέλλον ἀλλὰ βαίνει ὁλοταχῶς πρὸς διάλυση σύμφωνα μὲ τὰ μοντέρνα εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ δυστυχῶς πολλὲς φορές… πρόστυχα; Δὲν εἶναι ὅμως ἔτσι ἀκριβῶς τὰ πράγματα, γι᾿ αὐτὸ καὶ σὲ πολὺ λίγο χρόνο μπαίνουμε στὸ ξέφωτο, στὴν ἐλπίδα καὶ τὴν χαρὰ τῆς δημιουργίας τῆς νέας «κα- τ᾿ οἶκον ἐκκλησίας» τῆς ἑλληνορθόδοξης οἰκογένειας. Γι᾿ αὐτὸ καὶ πάρετε θάρρος …ἀρχίζουμε ἀνεπίστροφα τὴν δυναμική μας πορεία… ἡ οἰκογένεια θὰ ζήσει καὶ κοντὰ της σὺν Θεῷ καὶ ὅλοι ἐμεῖς… Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Σὲ πανελλαδικὴ ἔρευνα τῆς ΑLCO γιὰ τὴν ΕΡΤ τὸ Δεκέμβριο τοῦ 2012 οἱ Ἕλληνες ρωτήθηκαν γιὰ τὸ ποιοὺς θεσμοὺς ἐμπιστεύονται περισσότερο. Ὑπάρχει καθολικὴ ἐμπιστοσύνη στὸν θεσμὸ τῆς οἰκογένειας 98% τῶν Ἑλλήνων. Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι τὸ 63% τῶν Ἑλλήνων ἐμπιστεύεται σταθερὰ τὴν Ἐκκλησία, τὴ Δικαιοσύνη τὸ 41%, τοὺς Πολιτικοὺς τὸ 17%, τὰ ΜΜΕ τὸ 14% καὶ τὰ Κόμματα τὸ 7%. Εἶναι αὐτονόητη ἀλήθεια ὅτι ὁ ἑλληνικὸς καὶ συνήθως θρησκευτικὸς θεσμὸς τοῦ γάμου, πέραν ἀπὸ τριγμοὺς καὶ διακυμάνσεις, δὲν παύει νὰ ἀποτελεῖ τὴν σπονδυλικὴ στήλη τῆς πιὸ ὄμορφης ἀνθρωπίνως ζωῆς τοῦ ἔστω καὶ ἐπιφανειακὰ θρησκευόμενου Ἕλληνα. Εἶναι ζυμωμένος μὲ τὴν παραδοσιακὴ εὐσέβεια καὶ τὴν ἱερή του Παράδοση. Εἶναι συνυφασμένη ἡ ζωή του ἔστω καὶ μερικῶς ἀποχρωματισμένη μὲ τὴν Ἐκκλησία, γι᾿ αὐτὸ καὶ προτιμᾶ τὸν θρησκευτικὸ γάμο «μὲ παππᾶ καὶ μὲ κουμπάρο!». Ἡ μυστηριακὴ θεμελίωση τοῦ γάμου μὲ τὴν ὁλόκαρδη, εἰλικρινῆ καὶ ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη τῶν «νῦν προσερχομένων», κατὰ κανόνα εἶναι καὶ ἡ ἀδαμαντίνη βάση γιὰ τὴν δημιουργία, ἀνάπτυξη καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν ἐπιτυχία τῆς νέας οἰκογενείας – κατ᾿ οἶκον ἐκκλησίας. Ὅπως πολὺ σοφὰ ἐπισημαίνει ὁ μακαριστὸς πατὴρ Γεώργιος Δημόπουλος, αὐθεντικὸς μελετητὴς τοῦ οἰκογενειακοῦ βίου, «…κανεὶς δὲν γνωρίζει τί θὰ συναντήσει στὸν δρόμο της ἡ νέα οἰκογένεια, γνωρίζουμε ὅμως κάτι, ποὺ εἶναι πολὺ περισσότερο σημαντικό. Ὅτι δηλαδὴ στὸ χέρι ἐκείνων ποὺ τὴν ἀπετέλεσαν εἶναι κατὰ μεγάλο μέρος τὸ νὰ εἶναι ἡ πορεία της σταθερή. Ὅτι γιά νὰ εἶναι ἡ συζυγία ἀσφαλής, ἡ ἑνότητα ἀδιάρρηκτη καὶ ἡ εὐτυχία ἐξασφαλισμένη, εἶναι ἀνάγκη κάθε ἕνας ἀπὸ τοὺς νεονύμφους, καὶ ὁ σύζυγος καὶ ἡ σύζυγος, νὰ ἐφαρμόσουν στὴν οἰκογενειακή τους ζωὴ ὅ,τι ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ ὁρίζει…». Γνωρίζοντας λοιπὸν πόσο μεγάλο Μυστήριο εἶναι ὁ γάμος καὶ ποιοῦ μεγάλου πράγματος εἶναι τύπος, μὴ σκέπτεσαι γι᾿ αὐτὸν ἐπιπόλαια καὶ ὅπως τύχει, οὔτε νὰ ζητᾶς πολλὰ χρήματα, ὅταν πρόκειται νὰ νυμφευθεῖς. Γιατί τὸ γάμο δὲν πρέπει νὰ τὸν θεωρεῖς ἐμπορικὴ συναλλαγή, ἀλλὰ κοινωνία βίου. Ἔλεγε ἕνας Πνευματικός: «ἀγαπᾶς τὴ γυναῖκα σου; Πῶς τὸ δείχνεις; ξέρεις ποιό φαγητὸ τῆς ἀρέσει; Φροντίστε νὰ ἐπικοινωνεῖτε, νὰ μιλᾶτε καὶ νὰ κοιτιόσαστε, νὰ τσακώνεστε δὲν πειράζει, μέσα ἀπὸ τὸν καυγὰ νὰ ἀγαπᾶς τὸν ἄνθρωπό σου… νὰ νοιώσει ὅτι παίρνει, ὅτι χορταίνει, φεύγει ἀπὸ τὸ σπίτι γεμᾶτος – τη, καὶ δὲν κοιτάζει ἀλλοῦ… ὁ γάμος (συνεχίζει ὁ Πνευματικὸς) κρατιέται μ᾿ ἕνα δωράκι, ἕνα φαγητό, ἕνα λουλούδι, ἕναν καλὸ λόγο, μὲ λίγες γλυκειὲς κουβέντες ποὺ δὲν χρειάζονται καὶ ἰδιαίτερα ἔξοδα». Ἡ συζυγικὴ ἀγάπη εἶναι πάντοτε ἡ βάση τῆς οἰκογενειακῆς εὐτυχίας, ἡ ὁποία καὶ πρέπει νὰ συνδαυλίζεται ἀπὸ μικροχαρὲς ποὺ νοστιμίζουν, συντηροῦν καὶ ὀμορφαίνουν τὸν οἰκογενεικὸ δεσμό. «Ἔχεις γυναῖκα, ἔχεις παιδιὰ μπορεῖ ἄλλη ἡδονὴ νὰ ἐξισωθεῖ μ᾿ αὐτή; Ἔχεις οἰκογένεια, ἔχεις φίλους, ὅλα δηλαδὴ αὐτὰ τὰ εὐχάριστα, τὰ ὁποῖα μαζὶ μὲ τὴ σωφροσύνη, σοῦ παρέχουν καὶ μεγάλη ὠφέλεια…» (Ἱερὸς Χρυσόστομος). Καιρὸς νὰ συμμαζέψουμε τὶς ἀρνητικὲς σκέψεις ποὺ σίγουρα ὑπάρχουν μύριες ὅσες – ἐδῶ νὰ ὑπογραμμίσουμε ἰδιαίτερα τὸ πόσο κακὸ εἶναι ἡ εἰρωνεία μέσα στὸ σπίτι, τὸ νὰ σκαλίζουμε πληγὲς τοῦ ἄλλου, καὶ ἡ ἐνοχλητικὴ καὶ στὶς περισσότερες φορὲς σπαστικὴ τελειομανία τῆς νοικοκυρᾶς, γιατί πρέπει νὰ φύγουμε μὲ χαρούμενη τὴ διάθεση καὶ πάντα μὲ τὴν σκέψη πὼς ἡ ἑλληνορθόδοξη οἰκογένεια πρέπει νὰ ζήσει πέρα ἀπὸ τὶς πολυποίκιλες δυσκολίες καὶ θὰ ζήσει εἰς πεῖσμα ὅλων τῶν ἀντιχρίστων δυνάμεων ποὺ τὴν ἐπιβουλεύονται…