Περιοχή: πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση
Έτος: 1845-1849
Ο Θεοφάνης Καρύκης εκλέχτηκε το 1597 Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης. Η οικογένειά του αρχοντική και πάππου προς πάππου αθηναϊκή, κατείχε μια μεγάλη έκταση στο κέντρο των Αθηνών. Σε ένα μέρος αυτής ο πρόγονός τους, βυζαντινός στρατηγός Καρύκης, κτίζει τον 11ο αιώνα έναν ναό. Σε αυτόν συγκεντρώθηκαν στις 25 Ιανουαρίου 1833 πεντακόσιοι Αθηναίοι και ορκίστηκαν να εκλέξουν πρώτα προσωρινή δημογεροντία και κατόπιν την πρεσβεία που θα πήγαινε στο Ναύπλιο για να χαιρετήσει το βασιλιά Όθωνα. Στον φοβερό καυγά που έγινε πολύ διαπληκτίστηκαν και έφυγαν. Έτσι όσοι έμειναν επέλεξαν τους αντιπροσώπους .
Ο μικρός βυζαντινός ναός των Καρύκη με τον καιρό καταστράφηκε. Οι απόγονοι της οικογένειας, που κατείχαν ακόμα μέρος της περιοχής, αποφασίζουν την εκ νέου δημιουργία του το 1846. Οι εργασίες ολοκληρώνονται το 1849. Τα σχέδια του ξακουστού αρχιτέκτονα Λύσσανδρου Καυταντζόγλου ήταν τρίκλιτη θολωτή βασιλική με σταυροθόλια και τρούλο. Το 1895 κατασκευάζεται το ξυλόγλυπτο τέμπλο και το 1901 το Δεσποτικό, έργα και τα δύο του Ιω. Μαγιάση. Οι αγιογραφίες των ευαγγελιστών είναι έργου του Τήνιου Δήμου Γεωργαντά, η Πλατυτέρα του Δ. Λεμπέση και οι ιεράρχες του Δ. Πελεκάση.
Γύρω στα 1900 έγινε επισκευή του ναού οπότε και η συνολική του διακόσμηση από τον Σ. Σπηλιόπουλου. Τότε πραγματοποιείται και διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου που από την αρχαιότητα ως το 1840 χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο. Τα υλικά από αυτό χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση της νέας εκκλησίας. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου πήρε το προσωνύμιο Καρύκη προς τιμήν των κτητόρων του. Τα μεταεπαναστατικά χρόνια η αθηναϊκή ντοπιολαλιά χαρακτηριζόταν για τσιτακισμό. Μετέτρεπε δηλαδή στον λόγο το Κ σε ΤΣ. Έτσι το προσωνύμιο Καρύκης με την παραφθορά έγινε Καρύτσης. Κάτι που επικράτησε μέχρι σήμερα ως Άγιος Γεώργιος Καρύτσης. Το τοπωνύμιο μαζί με τον λαού χαρακτήρισε και την γύρω πλατεία και περιοχή από το λεγόμενου “στου Καρύτση”.
Στην απέναντι γωνία από την εκκλησία δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1865 ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός. Ιδρυτές του τα παιδιά του νομισματολόγου Παύλου Λάμπρου με σκοπό του την βελτίωση του πνευματικού επιπέδου του λαού μέσα από διάφορες εκδηλώσεις. Ο πρώτος πολιτιστικός σύλλογος της Αθήνας δεν άργησε να αποκτήσει φήμη. Διοργάνωνε εκθέσεις, διαλέξεις και διαγωνισμούς. Γρήγορα δημιούργησε και νυχτερινή σχολή με σκοπό την εκπαίδευση απόρων παιδιών. Η ιδιαίτερη ανάπτυξή του άρχισε με την είσοδο του πρύτανη Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου. Κάτι που έγινε αισθητό το 1877 με την έκδοση του περιοδικού «Παρνασσός». Κατά την κατοχή το κτίριο επιτάσσεται και μετατρέπεται σε στρατοδικείο των γερμανικών στρατευμάτων. Το κλασικό κτίριο του “Παρνασσού” με τις κατάλληλες παρεμβάσεις κατάφερε να διασωθεί μέχρι τις μέρες μας. Στην ίδια γωνία της Πλατείας Καρύτσης αποτελεί έναν σημαντικό πολιτιστικό φορέα της χώρας.
Η δεκαετία του `50 δίνει στην Πλατεία Καρύτση μια διαρκή κίνηση. Από νωρίς το απόγευμα κόσμος περίμενε καρτερικά στην ουρά του ταμείου του Θεάτρου Μουσούρη. Ήταν η εποχή που μεσουρανούσε το δίδυμο Έλλη Λαμπέτη και Δημήτρης Χορν, και τα εισιτήρια των παραστάσεών τους γρήγορα γίνονταν ανάρπαστα. Στα γύρω καφενεία δημοσιογράφοι όλη την ημέρα περίμεναν να μεταφέρουν τα γεγονότα στα γειτονικά γραφεία των εφημερίδων του Λαμπράκη στη Χρ. Λαδά και στην «Εστία» στην Άνθιμου Γαζή. Δίπλα τους εν αναμονή και οι φωτορεπόρτερ στο θρυλικό φωτογραφείου του Μεγαλοοικονόμου.
Στα γύρω στενά της Πλατείας Καρύτση βρίσκονταν μικρά και μεγάλα τυπογραφεία που θα κυκλοφορούσαν τις τυπωμένες ειδήσεις σε όλη τη χώρα. Στις πόρτες τους περίμεναν από τα ξημερώματα οι εφημεριδοπώλες που από την Χρήστου Λαδά τρεχάτοι θα μοίραζαν τις εφημερίδες σε όλη την Αθήνα.
Την ώρα που το μελάνι από τα πρωινά φύλλα μόλις στέγνωνε, τα γύρω εμπορικά καταστήματα σήκωναν ρολά. Ένας συνδυασμός από το άρωμα φρεσκοκαβουρδισμένου καφέ, με την συνοδεία λιβανιού από τον γειτονικό Άγιο Γεώργιο κατέκλυζαν την Πλατεία Καρύτση. Η μικρή πλατεία βρίσκονταν στο κέντρο του εμπορικού κέντρου. Δεν ήταν λίγοι οι Αθηναίοι που την επισκέπτονταν για να ξαποστάσουν από την περιοδεία τους στα καταστήματα με υφάσματα, σιδερικά, ηλεκτρολογικά και άλλα μικροπράγματα που βρίσκονταν στην οδό Περικλέου.
Την αγορά της Καρύτση για πολλά χρόνια μονοπωλούσαν τα χριστιανικά βιβλιοπωλεία.
–
Ενδεικτική Βιβλιογραφία: —
Κ. Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 1η έκδ. 1966, 3η έκδ. 1996* Δ. Φιλιππίδης, Η ζωή και το έργο του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), Αθήνα 1995, 165-179, 321-324* Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Δοκίμια για τη Νέα Ελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 2001.