Πανδημία και κρατική καταστολή, μάσκα στα δημοκρατικά δικαιώματα; Μια νηφάλια αποτίμηση.

Του Δημητρίου Δασκαλάκη, Δικηγόρου

Στις 20-8-2020, στα πλαίσια ενημέρωσης των πολιτικών συντακτών από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, κ. Στέλιο Πέτσα για τον κορωνοϊό δήλωσε «ότι σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, σε παγκόσμιο επίπεδο, τα καταγεγραμμένα κρούσματα αγγίζουν πλέον τα 22,1 εκατομμύρια, στην Ευρώπη φτάνουν τα 1,9 εκατομμύρια και στην Ελλάδα τα 7.684. Οι θάνατοι, που αποτελούν τον πιο σκληρό, τον πιο θλιβερό, αλλά και τον πιο αδιάψευστο δείκτη για το κόστος που πληρώνει κάθε χώρα από την πανδημία, ανέρχονται σε 770.273 παγκοσμίως, σε 179.660 στην Ε.Ε. και σε 235 στην Ελλάδα». Επομένως επί καταγεγραμμένου συνόλου παγκοσμίως 22.100.000 κρουσμάτων, οι θάνατοι ανέρχονται περίπου σε 770.000 δηλαδή ποσοστό θανάτου επί των καταγεγραμμένων κρουσμάτων μόλις 3,5%, ενώ είναι γνωστό ότι οι συνάνθρωποι μας που δυστυχώς καταλήγουν πάσχουν στην συντριπτική πλειονότητα τους από υποκείμενο σοβαρό νόσημα και είναι προχωρημένης ηλικίας.

Στην Ελλάδα τα κρούσματα είναι 7.684, με θανάτους 235, δηλαδή ποσοστό θανάτου, επί των καταγεγραμμένων κρουσμάτων, μόλις 3% με την συντριπτική πλειονότητα πάλι να είναι επίσης προχωρημένης ηλικίας και να πάσχουν από υποκείμενο νόσημα, ως αναφέρεται στις ειδήσεις. Από την στιγμή που γίνεται δεκτό ότι τα κρούσματα είναι πολύ περισσότερα από τα ήδη καταγεγραμμένα, το ποσοστό θανάτου μπορεί να μειώνεται και κάτω από το 1% παγκοσμίως.

Ας εξετάσουμε ορισμένα αριθμητικά στοιχεία από την ισπανική γρίπη: Ο πληθυσμός της γης σύμφωνα με στοιχεία προερχόμενα από το διαδίκτυο ανερχόταν το 1918 περίπου σε 1.900.000.000 ανθρώπους. Λέγεται ότι προσέβαλε το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού, ήτοι περίπου 630.000.000 ανθρώπους.

Από αυτούς πέθαναν περίπου 20.000.000 – 25.000.000 άνθρωποι, δηλαδή ποσοστό θανάτων επί των κρουσμάτων, περίπου 3,8%, ποσοστό που κρίνεται μάλλον αρκετά χαμηλό για τα υγειονομικά δεδομένα της εποχής, αν ληφθούν υπόψιν, οι μεγάλες καταστροφές που προκάλεσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και πολλοί άνθρωποι σε διάφορες περιοχές του πλανήτη δεν είχαν πρόσβαση σε κατάλληλες υγειονομικές υποδομές. Ένα άλλο ποιοτικό στοιχείο της ισπανικής γρίπης είναι ότι πάνω από 10.000.000 άνθρωποι πέθαναν μόνο στην Ινδία που παρουσίασε αυξημένο ποσοστό θανάτων παγκοσμίως. Δηλαδή η Ινδία σημείωσε κατά την διάρκεια της ισπανικής γρίπης πάνω από το 40% των θανάτων παγκοσμίως.

Στην διάρκεια της ισπανικής γρίπης ο θάνατος οφειλόταν μόνο στην ισπανική γρίπη και δεν γινόταν καταγραφή θανάτων και με ισπανική γρίπη. Το 1918 αιτία των θανάτων ήταν αποκλειστικώς η ισπανική γρίπη χωρίς να έχουν

καταγραφεί θάνατοι οφειλόμενοι στον συνδυασμό της γρίπης με κάποιο υποκείμενο νόσημα.

Πολλά από τα άτομα που προσβάλλονταν από τη γρίπη, πέθαιναν μέσα σε ένα 24ωρο. Στη μεγάλη θνησιμότητα συντελούσαν και οι ιατρικές συνθήκες της εποχής, καθώς δεν χορηγείτο στους ασθενείς η κατάλληλη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ούτε υπήρχαν κατάλληλοι χώροι νοσηλείας. Οι περισσότεροι που έχαναν τη ζωή τους είχαν υποστεί λοίμωξη του αναπνευστικού εξαιτίας της γρίπης.

Αντιθέτως, στην «πανδημία» του κορωνοϊού, στις 23-8-2020, σε παγκόσμιο επίπεδο τα καταγεγραμμένα κρούσματα ανέρχονται σε 23.401.402, θάνατοι 808.995, δηλαδή ποσοστό θανάτου λιγότερο από 3,5% και έχουν αναρρώσει συνολικά 15.935.608, ήτοι ποσοστό ανάρρωσης περίπου 68,1%. Τα ενεργή κρούσματα παγκοσμίως ανέρχονται σε 6.656.799, με τα σοβαρά και κρίσιμα περιστατικά να ανέρχονται σε μόλις 61.675, δηλαδή σε ποσοστό, επί των καταγεγραμμένων ενεργών κρουσμάτων, περίπου 0,92%!

Στην Ελλάδα, στις 23-8-2020, τα καταγεγραμμένα κρούσματα ανέρχονται συνολικώς σε 8.381, θάνατοι 240, δηλαδή ποσοστό θανάτου 2,9% και έχουν αναρρώσει συνολικά 3.804, ήτοι ποσοστό ανάρρωσης 45,5%. Τα ενεργή κρούσματα ανέρχονται σε 4.337, με τα σοβαρά και κρίσιμα περιστατικά να ανέρχονται σε μόλις 31, δηλαδή σε ποσοστό, επί των καταγεγραμμένων ενεργών κρουσμάτων 0,7%!!. Η παράθεση των ως άνω αριθμητικών στοιχείων δικαιολογούν το όρο «πανδημία»; Δικαιολογούν την περιστολή των συνταγματικών ελευθεριών; Συνιστούν μήπως την απαιτούμενη δικαιολογητική βάση για την επιβολή κρατικών κατασταλτικών παρεμβάσεων; Οι απαντήσεις ανήκουν στους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους.

Δηλαδή ο κορωνοϊός, σε αντίθεση με την ισπανική γρίπη που προκαλούσε θανατηφόρα λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος και κατέληγαν οι άνθρωποι εντός 24 ωρών, δεν προκαλεί απευθείας θανατηφόρα λοίμωξη του αναπνευστικού αλλά προσβάλει κυρίως άτομα προχωρημένης ηλικίας με σοβαρό υποκείμενο καρδιοαναπνευστικό πρόβλημα υγείας.

Οι καταγεγραμμένοι θάνατοι παγκοσμίως, από και με κορωνοϊό εν σχέσει με τα κρούσματα, ανέρχονται σε ποσοστό περίπου 3,5% με συνεχώς εμφανή πτωτική πορεία. Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις του ΕΟΔΥ, στην Ελλάδα, στις 14 Ιουλίου του έτους 2020, ο αριθμός των καταγεγραμμένων κρουσμάτων ανερχόταν σε 3.883 και οι θάνατοι σε 193, ήτοι ποσοστό θανάτων επί των καταγεγραμμένων πάντοτε κρουσμάτων, 4,98%, στις 9 Αυγούστου 2020, ο αριθμός των καταγεγραμμένων κρουσμάτων ανερχόταν σε 5.623 και οι θάνατοι σε 212, ήτοι ποσοστό θανάτων επί των καταγεγραμμένων πάντοτε κρουσμάτων, 3,78%, στις 20 Αυγούστου 2020, ο αριθμός των καταγεγραμμένων κρουσμάτων ανερχόταν σε 7.684 και οι θάνατοι σε 235, ήτοι ποσοστό θανάτων επί των καταγεγραμμένων πάντοτε κρουσμάτων, 3,05%, ενώ στις 23-8-2020, την

μέρα που γράφεται το παρόν άρθρο, το ποσοστό θανάτου έχει υποχωρήσει ακόμη περισσότερο, σε ποσοστό μόλις 2,9%, αριθμητικά στοιχεία που παρατίθενται όχι για να κουράσουν τον αναγνώστη αλλά για να πιστοποιήσουν κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο και αντικειμενικό την πτωτική πορεία των θανάτων επί των καταγεγραμμένων κρουσμάτων.

Είναι επίσης σημαντικό να μην διαφύγει της προσοχής μας, ότι τα μη καταγεγραμμένα κρούσματα είναι πολύ περισσότερα από αυτά που έχουν ήδη καταγραφεί και αντιστοίχως μειώνουν δυνητικά το ποσοστό των θανάτων κάτω από το 1%.

Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να συμπεράνουμε βάσιμα και αιτιολογημένα ότι η «πανδημία του κορωνοϊού», παρά την συνεχή διασπορά φόβου και υστερίας, απέχει πολύ από την αντίστοιχη πανδημία της ισπανικής γρίπης αφού πιθανολογείται ισχυρώς ότι δεν θα προκαλέσει ούτε κατά προσέγγιση αντίστοιχο αριθμό θυμάτων. Υπέρ της θέσης αυτής συνηγορούν τα εξής στοιχεία: α) η ισπανική γρίπη βρήκε εξαντλημένο τον δυτικό κόσμο από τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο με διαλυμένο το ανοσοποιητικό σύστημα εξαιτίας του υποσιτισμού, των στερήσεων και των κακουχιών που προκάλεσε ο πόλεμος, β) ολόκληρες φτωχές περιοχές του πλανήτη στερούνταν υγειονομικών υποδομών το 1918, γ) η Ινδία από μόνη της σημείωσε το 40% των θανάτων παγκοσμίως, καθώς επίσης δ) η ιατρική σήμερα έχει παρουσιάσει σημαντική πρόοδο και έχει στην διάθεση της τα απαιτούμενα ιατρικά τεχνολογικά μέσα να περιορίσει ακόμη περισσότερο τους θανάτους και μπορεί να αντιμετωπίσει επιτυχέστερα και υπό ευνοϊκότερους όρους και προϋποθέσεις την πανδημία και ως εκ τούτου η καλλιέργεια πανικού για την επανάληψη των σοβαρών συνεπειών από την ισπανική γρίπη στην παρούσα πανδημία, δεν μπορεί να βρει πρόσφορο έδαφος.

Αυτό που επιβάλλεται λοιπόν να γίνει, με ψύχραιμη και νηφάλια αντιμετώπιση και αποτίμηση της υφισταμένης κατάστασης, χωρίς υστερικές κραυγές και διασπορά του φόβου, είναι η διαμόρφωση ασφαλούς πλέγματος προστασίας των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού με στοχευμένες παρεμβάσεις υπέρ των προσώπων της τρίτης ηλικίας και όχι όλων ανεξαιρέτως, αλλά αυτών που παρουσιάζουν σοβαρό υποκείμενο καρδιακό ή αναπνευστικό ή άλλο πρόβλημα, χωρίς την ασύμμετρη και άδικη επιβάρυνση ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου. Αποδιώχνουμε την υστερία, εκλογικεύουμε τον παράλογο φόβο, αντιστεκόμαστε στην πλύση εγκεφάλου, λαμβάνουμε λογικά μέτρα ατομικής υγιεινής και προστασίας και συμπάσχουμε και εκφράζουμε την αλληλεγγύη, υποστήριξη και την αμέριστη αγάπη μας προς τους νοσούντες συνανθρώπους μας, αλλά ταυτόχρονα θωρακίζουμε και υπερασπιζόμαστε την δημοκρατία, τα συνταγματικά δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια από κάθε αθέμιτη προσβολή και επίθεση που λαμβάνει χώρα με αφορμή την πανδημία του κορωνοϊού. Ταυτοχρόνως με την ίδια αγάπη, αλληλεγγύη, κατανόηση και υποστηρικτική διάθεση, αγκαλιάζουμε όλους εκείνους τους συνανθρώπους μας που βρίσκονται, από την μια στιγμή στην άλλη, στο χείλος της οικονομικής

καταστροφής που προκάλεσε η ατυχής, βιαστική και άκριτη απόφαση των κυβερνήσεων για γενικευμένο λοκντάουν.

Τα τοπικά ή γενικά λοκντάουν, και η εντεύθεν οικονομική καταστροφή που αυτά συνεπάγονται, (ας μην ξεχνάμε ότι η φτώχεια και η επαπειλούμενη στέρηση βασικών βιοτικών αγαθών είναι μια μορφή τρομοκρατίας του πληθυσμού) η υποχρεωτικότητα της μάσκας παντού και ανεξαιρέτως σε όλους, επί ποινή αυστηρού διοικητικού προστίμου, σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας, η αστυνόμευση των πολιτών για την εφαρμογή των δήθεν «υγειονομικών πρωτοκόλλων» για την ανάσχεση του ιού, η ατελείωτη, συνεχής, επαναλαμβανόμενη και πνιγηρή τηλεοπτική προπαγάνδα, που στοχεύει να πεισθούν οι πολίτες ότι κινδυνεύουν από την εξάπλωση της πανδημίας και από την διασπορά “ενός επικίνδυνου για την υγεία τους ιού”, η απουσία ανοικτού ελεύθερου δημοκρατικού διαλόγου, με την παρουσία και συμμετοχή ιατρών, νομικών, οικονομολόγων, κοινωνικών επιστημόνων, για την ανάλυση των συνεπειών της πανδημίας στα δημοκρατικά και κοινωνικά ήθη, στην οικογένεια, στα παιδιά και στην εν γένει ψυχοσύνθεση και ιδιοσυγκρασία των πολιτών, τρέφουν τις δικαιολογημένες ή αδικαιολόγητες «θεωρίες συνωμοσίας», προκαλούν εύλογες αντιδράσεις και αντιρρήσεις και εξασθενίζουν τις δημοκρατικές ελευθερίες και τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα ατομικά δικαιώματα.

Απαιτείται η μέγιστη δημοκρατική και κοινωνική εγρήγορση. Ολόκληρη η ανθρωπότητα βρίσκεται σε μια πολύ κρίσιμη ιστορική καμπή. Μέσα στο τελευταίο χρονικό διάστημα 5-6 μηνών καταβάλλεται μία ακατανόητη και παράλογη προσπάθεια από μη αιρετά και μη θεσμικά πρόσωπα, να μεταβληθούν και να τεθούν εν αμφιβολία τα δημοκρατικά δικαιώματα, τα κοινωνικά ήθη και έθιμα που είχαν εμπεδωθεί εδώ και δεκαετίες, στην συλλογική αυτοσυνειδησία των πολιτών, ως αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα του δυτικού πολιτισμού και κατακτήσεις του ελεύθερου δημοκρατικού πνεύματος.

Τα δικαιώματα της ελευθερίας έκφρασης και γνώμης, της ελεύθερης μετακίνησης, της θρησκευτικής λατρείας, της ελεύθερης ειρηνικής συνάθροισης, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, ειδικότερη έκφανση της οποίας αποτελεί η ανεμπόδιστη οικονομική ζωή του ατόμου, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, που προσβάλλεται βάναυσα από την υποχρέωση για κάλυψη του προσώπου από μία μάσκα, που κρύβει επιμελώς την ζεστασιά και το ερωτικό φτερούγισμα της ψυχής που συνοδεύουν πάντοτε ένα γλυκό χαμόγελο και αποκαλύπτει τον φόβο και την υποταγή σε έναν «αόρατο εχθρό», η αποφυγή ή ακόμη και η απουσία της πατροπαράδοτης ανθρώπινης χειραψίας, του φιλιού μεταξύ δύο καρδιακών φίλων, της αγκαλιάς για ένα καλωσόρισμα, του αγγίγματος, ως εναρκτηρίου σημείου μιας ανθρώπινης σχέσης και επαφής, όλα τα προαναφερθέντα θυσιάζονται ανερυθρίαστα και αδικαιολόγητα στο βωμό της υπεράσπισης της δημόσιας υγείας, ενώπιον των εμβρόνητων και παθητικά παρακολουθούντων ανθρώπινων κοινωνιών, που χάνουν εν ριπή οφθαλμού τις δημοκρατικές και κοινωνικές κατακτήσεις αιώνων, παραμένουσες αδρανείς και παραπαίουσες. Άραγε αξίζει τον κόπο για μια πανδημία, η οποία με βάση τον αριθμό των

καταγεγραμμένων θανάτων, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν είναι η χειρότερη και η επικινδυνότερη από αυτές που γνώρισε η ανθρωπότητα, να απεμπολήσουμε τις δημοκρατικές ελευθερίες και δικαιώματα και να διολισθήσουμε προς μια δυστοπική κοινωνία που θα κυριαρχείται και θα χαρακτηρίζεται από κατασταλτικά αστυνομικά μέτρα, τον αδιάκριτο και ισοπεδωτικό έλεγχο και την παρακολούθηση των πολιτών;

Η μάσκα γίνεται και αναδεικνύεται ως σύμβολο που σηματοδοτεί το πέρασμα από μια ελεύθερη, ανοιχτή, δημοκρατική κοινωνία σε μια δυστοπική, ανελεύθερη, φοβισμένη και ολοκληρωτική. Όταν ένα κράτος χρησιμοποιεί την αστυνομία για την διενέργεια αστυνομικών μπλόκων «για ανάσχεση του ιού» αυτομάτως σημαίνει ότι ο ιός παύει να αφορά την δημόσια υγεία και γίνεται ζήτημα που αφορά πρωτίστως και καίρια την δημοκρατία και τις συνταγματικές ελευθερίες. Σημαίνει επίσης την αδυναμία του Κράτους να πείσει την κοινωνία για την επικινδυνότητα του ιού και μοιραία καταφεύγει σε αστυνομικά μπλόκα και διοικητικά μέτρα και πρόστιμα για τον πειθαναγκασμό της κοινωνίας στην συμμόρφωση της για την τήρηση των «υγειονομικών πρωτοκόλλων». Όμως κατ΄ αυτόν τον τρόπο, μετεξελίσσεται το ίδιο, από κράτος δικαίου σε αστυνομικό κράτος, σε κράτος που αντί να εμπνέει σεβασμό και εμπιστοσύνη, θα προκαλεί φόβο και αποστροφή.

Μπορεί τον 21ο αιώνα να γίνει αποδεκτή μια τέτοια θλιβερή κρατική μετάλλαξη; Όμως η προάσπιση της δημόσιας υγείας, χωρίς την ελεύθερη και εκούσια και όχι καταναγκαστική, συναίνεση και συμμετοχή της κοινωνίας, είναι άπιαστο όνειρο, είναι «άντλημα στον πίθο των Δαναϊδων». Αν οι πολίτες δεν πεισθούν για την επικινδυνότητα της πανδημίας και για την ωφελιμότητα και την προσφορότητα των υγειονομικών μέτρων, όχι από την επαναλαμβανόμενη και στείρα τηλεοπτική προπαγάνδα και τον αποσπασματικό λόγο, αλλά μέσα από ένα επιστημονικό, αξιόπιστο και τεκμηριωμένο διάλογο που θα στοχεύει στην πλήρη, αντικειμενική και ολοκληρωμένη διαφώτιση και ενημέρωση τους, σε αυτήν την περίπτωση, εμφανίζεται όχι μόνο ως αυτονόητο δικαίωμα αλλά και ως υποχρέωση τους και για όσο χρόνο ακόμη προλαβαίνουν, να αντιδράσουν αποφασιστικά και να μη συμμορφωθούν σε μέτρα που θεωρούν καταφανώς άδικα και αναποτελεσματικά. Και εξηγούμαι, παραδείγματος χάριν, κανείς δεν διαφωτίζει τον λαό, αν ο βαθμός μετάδοσης του ιού είναι ίδιος και στους 0 βαθμούς κελσίου και στους σαράντα βαθμούς. Γιατί να επιτρέπεται ο συνωστισμός στις παραλίες και στις εισόδους και εξόδους των πλοίων και να απαγορεύονται οι λιτανείες; Γιατί να απαγορεύονται οι όρθιοι στα μπαρ και να επιτρέπονται οι όρθιοι στα ΜΜΜ; Γιατί αυξάνουν την πληρότητα των πλοίων και επιβάλλουν την υποχρεωτικότητα της μάσκας στο ανοιχτό κατάστρωμα, ώστε οι άνθρωποι να μην αναπνέουν τον ευχάριστο και αναζωογονητικό θαλασσινό αέρα; Γιατί να επιβάλλεται η χρήση της μάσκας σε τετράχρονα παιδιά και απαλλάσσονται τα τρίχρονα; Έχουν δημοσιευθεί κλινικές μελέτες που αναλύουν τις επιπτώσεις από την παρατεταμένη χρήση της μάσκας στον γενικό πληθυσμό; Και αν ναι, τι αποφαίνονται; Γιατί χώρες όπως η Ολλανδία και η Σουηδία δεν καθιστούν υποχρεωτική την χρήση της μάσκας λόγω επίκλησης αντικρουομένων επιστημονικών μελετών; Γιατί να μην

ισχύσει το ίδιο και στην πατρίδα μας, από την στιγμή που ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στην ως άνω πολιτική ενημέρωση δήλωσε ότι η Ελλάδα παραμένει σε καλύτερο επιδημιολογικό επίπεδο από άλλες χώρες;

Ο επικεφαλής επιδημιολόγος της Σουηδίας για την αντιμετώπιση της πανδημίας, Αντερς Τέγκνελ, διατηρεί τις αμφιβολίες του για τη χρήση της μάσκας ως αποτελεσματικού μέσου για την αναχαίτιση της διασποράς της Covid-19. «Είναι πολύ επικίνδυνο να πιστεύουμε ότι οι μάσκες προσώπου θα αλλάξουν τους όρους του παιχνιδιού όσον αφορά στην Covid-19», δήλωσε στους «Financial Times». Ο Τέγκνελ έχει χαρακτηρίσει «εντυπωσιακά αδύναμες» τις μελέτες για τις μάσκες και την έλλειψη αποδείξεων για την αποτελεσματικότητά τους. «Τα ευρήματα που παρήχθησαν για τη χρήση της μάσκας είναι εντυπωσιακά αδύναμα», δήλωσε στην «Bild» προ ημερών. «Εκπλήττομαι που δεν έχουμε περισσότερες ή καλύτερες έρευνες, που να δείχνουν την πραγματική επίδραση από τις μάσκες. Χώρες όπως η Ισπανία και το Βέλγιο κατέστησαν υποχρεωτική τη χρήση των μασκών, αλλά οι αριθμοί των κρουσμάτων τους αυξήθηκαν. Η πεποίθηση ότι οι μάσκες μπορούν να λύσουν το πρόβλημά μας είναι σε κάθε περίπτωση πολύ επικίνδυνη», πρόσθεσε. Με την άποψή του συμφώνησε και ο Κάρλσον, γενικός διευθυντής του Οργανισμού Δημόσιας Υγείας της χώρας υπογραμμίζοντας: «Στην Ισπανία, τη Γαλλία και αλλού τα κρούσματα του κορωνοϊού αυξήθηκαν, παρά την υποχρεωτική χρήση μάσκας. Είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς τι συμβαίνει. Μήπως δεν χρησιμοποιούνται σωστά οι μάσκες; Πιθανώς, ναι. Μήπως με τις μάσκες χαλαρώνει η επαγρύπνηση για το social distancing; Και αυτό είναι πιθανό».

Από που λοιπόν προκύπτει η τυφλή υπακοή και η υποχρέωση συμμόρφωσης των δημοκρατικών και ελεύθερα σκεπτόμενων πολιτών σε παράλογες διατάξεις και μέτρα; Ποιοι είναι αυτοί που φοβούνται την διατύπωση ελεύθερης και ανεξάρτητης έκφρασης γνώμης και άποψης; Επειδή όμως οι εποχές είναι εξαιρετικά κρίσιμες και ευμετάβλητες, η επιλογή της κυβέρνησης, να επιβάλει την άποψη της, στηριζόμενη στον αυταρχισμό και στην διασπορά του φόβου, αντί να επιλέξει, ως όφειλε από την αρχή, ευρύτατη κοινωνική συναίνεση, μέσα από ένα ανοικτό, ελεύθερο και δημόσιο δημοκρατικό διάλογο, με την συμμετοχή εξειδικευμένων επιστημόνων από τον χώρο της ιατρικής, οικονομικής και νομικής επιστήμης, είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία. Αστυνομικά μέτρα και αυταρχισμός ποτέ δεν απέδωσαν αλλά αντίθετα λειτουργούσαν πάντοτε ως πολλαπλασιαστής της κοινωνικής δυσαρέσκειας και αποδοκιμασίας.
Οι ελεύθεροι, ανεξάρτητοι και κριτικά σκεπτόμενοι άνθρωποι, παρά τις φοβέρες και τις απειλές και την γενικότερη πνευματική κατάπτωση, θα συνεχίσουν σε πείσμα των καιρών, να αρθρώνουν τεκμηριωμένο και συγκροτημένο πολιτικό και επιστημονικό λόγο, υπερασπιζόμενοι την συνταγματικώς κατοχυρωμένη ελευθερία γνώμης και έκφρασης, υπακούοντας στον μοναδικό νόμο που δεν αλλοιώνεται και δεν καταργείται: στον νόμο της προσωπικής τους συνειδήσεως.