Παπαδόπουλου Κων/νου
Καθηγητού 1ου Λυκείου Έδεσσας
Σήμερα τιμούμε την εθνική μας επέτειο και μαζί γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, την εκκλησιαστική θεομητορική εορτή που συμβολικά ταυτίστηκε με την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Το Φεβρουάριο του 1821, εκατόν ενενήντα δύο χρόνια από σήμερα, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας, μίας μυστικής οργάνωσης για την προετοιμασία του ξεσηκωμού, απευθύνει από το Ιάσιο της Βλαχίας στη σημερινή Ρουμανία την περίφημη επαναστατική του προκήρυξη: «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος», έγραφε, «Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες… να καλέσουμε την ελευθερία εις την κλασσικήν γην της Ελλάδος».
Η ελληνική εθνεγερσία του 1821 είχε αρχίσει.
Το εγχείρημα και μόνο σαν ιδέα ήταν ηρωικό! Κυριολεκτικά μια χούφτα Έλληνες ξεκινούν τον πόλεμο ενάντια στην πανίσχυρη τότε Οθωμανική αυτοκρατορία και σε πείσμα της μοναρχικής Ευρώπης! Η τόλμη τους γεννά κύματα θαυμασμού, σε κάθε φιλελεύθερη καρδιά.
«Ο κόσμος μας έλεγε τρελλούς» θυμάται αργότερα ο Κολοκοτρώνης. «Ημείς αν δεν είμεθα τρελλοί», συνέχιζε «δεν εκάναμεν την επανάσταση… δεν εσυλλογισθήκαμε, ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχουμε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις… αλλά, ως μια βροχή, έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της Ελευθερίας μας και όλοι και οι κληρικοί και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτόν το σκοπό και εκάμαμε την επανάσταση».
Ως τον Μάρτιο, η επανάσταση είχε εδραιωθεί στην Πελοπόννησο, στη Στερεά, στα νησιά του Αιγαίου, ξεσηκώθηκε και η Μακεδονία. Στον αγώνα συμμετείχε και η περιοχή μας με έδρα των επιχειρήσεων τη Νάουσα. Στην τουρκοκρατία και τους βίαιους εξισλαμισμούς, οι χριστιανοί κάτοικοι της Έδεσσας είχαν βρει καταφύγιο στις χριστιανικές συνοικίες, οργανωμένες γύρω από τις εκκλησίες που γίνονται πραγματικές σανίδες σωτηρίας. Όταν ξέσπασε η επανάσταση η Έδεσσα και η περιοχή της έστειλαν μάχιμη δύναμη με αρχηγό τον Αγγελή Γάτσο και 450 μαχητές. Πολέμησαν σε όλες τις μάχες στην περιοχή αλλά και αργότερα στην Νότια Ελλάδα, μαζί με τον Κολοκοτρώνη.
Τελικά ο Αγώνας με την επιτυχή έκβασή του, δικαίωσε τους τολμηρούς και άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην εθνική πορεία των Ελλήνων. Μετά από εννιά χρόνια σκληρού πολέμου, σε πολλά μέτωπα και με πολλές παλινδρομήσεις, ο αγώνας σήμανε τη δημιουργία, από το 1830, του ελληνικού κράτους και την ένταξη της Ελλάδος, ύστερα από πολλούς αιώνες, στον πολιτικό χάρτη των ανεξάρτητων κρατών της γης
Συγχρόνως, ο ελληνικός Αγώνας αποτελεί και ένα κορυφαίο πολιτικό γεγονός για την ιστορία της Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου. Σήμανε την αρχή της διάλυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ενεργοποίησε τις φιλελεύθερες συνειδήσεις. Προκάλεσε το φιλελληνικό κίνημα. Όπλισε με προσδοκίες τους ευρωπαϊκούς λαούς. Υποχρέωσε κυβερνήσεις μεγάλων δυνάμεων να ενδιαφερθούν, να συνυπογράψουν πρωτόκολλα για την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.
Κυρίες και κύριοι,
Τα πολεμικά κατορθώματα των Ελλήνων κατά την επανάσταση είναι σε γενικές γραμμές γνωστά. Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε ότι η ανεξαρτησία των Ελλήνων δεν ξεπήδησε έτσι ξαφνικά, από την ένοπλη αυτή εξέγερση και την ανάμιξη των Μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης εκείνη την εποχή. Ο ένοπλος αγώνας του ‘21 είναι μόνο η απόληξη της αδιάκοπης αντίστασης στο δυνάστη. Οι Έλληνες σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής επικυριαρχίας έδωσαν έναν πολύ σκληρότερο και αιματηρό αγώνα, υπομένοντας πολλά βάσανα και πολλές ταπεινώσεις με κορύφωση το παιδομάζωμα. Έναν αγώνα το ίδιο ηρωικό με τις μάχες και με ασύγκριτα μακρύτερη χρονική διάρκεια. Είναι ο μακραίωνος αγώνας για τη διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας.
Παράγοντες που διατήρησαν άσβεστο τον ελληνισμό στάθηκαν η πολιτισμική αρχαιοελληνική παράδοση, η αδιάκοπη ιστορική συνέχεια του λαού και η βαθύτατη χριστιανική πίστη των Ελλήνων. Δε θα μπορούσε ποτέ να ξεσπάσει ένα επαναστατικό κίνημα που θα οδηγούσε στην ελευθερία αν ο ελληνισμός δεν είχε καταφέρει να διατηρήσει την Πίστη του, την ταυτότητά του και να αποκτήσει έστω και μια υποτυπώδη παιδεία. Το δρόμο άνοιξε ο πρώτος πραγματικός δάσκαλος των νεοελλήνων, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο καλόγερος που διέσχιζε την Ελλάδα τον 18ο αι. για να φέρει την αγάπη στους χριστιανικούς πληθυσμούς και να τους μυήσει στα γράμματα. «Δε βλέπετε» έλεγε «που το γένος μας αγρίεψε από την αμάθεια και γίναμε όλοι σαν θηρία; … σας συμβουλεύω να κάνετε σχολείο… το σχολείο φωτίζει τους ανθρώπους».
Η Ορθόδοξη Εκκλησία στο γενικότερο σύνολό της υπήρξε ο κύριος συνεκτικός δεσμός και η ηγεσία όλων των υπόδουλων χριστιανών. Θέσπισε ενιαίους κανόνες ζωής και κοινής ηθικής, κατόρθωσε να περισώσει τα στοιχεία και της ελληνικότητας και της χριστιανικότητας, αποτρέποντας την αφομοίωση και την αλλοτρίωση του πληθυσμού λόγω της βίας και των άθλιων συνθηκών ζωής. Σε μια εποχή που τα έντυπα ήταν είδος πολυτέλειας, η ελληνική γραφή διατηρούνταν μέσα από το Ευαγγέλιο. Με τα σχολεία που συντηρούσε η Εκκλησία στα χωριά, μαζί με τους ναούς, με την θρησκευτική της παράδοση, με την θρησκευτική τέχνη, τις τελετές, τις απαγγελίες των ελληνικών κειμένων της χριστιανικής γραμματείας, έχτιζε τα θεμέλια για την συνέχιση μιας πνευματικότητας που διαφορετικά θα είχε χαθεί για πάντα.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία πρόσφερε «το αντίδωρο της ελπίδας» στην Επανάσταση του 1821.
Κυρίες και κύριοι,
Λίγοι λαοί σαν την Ελλάδα έχουν να επιδείξουν τόσο μακρόχρονη ιστορική και πολιτισμική ύπαρξη. Ευγνωμοσύνη είναι το ελάχιστο που πρέπει να νιώθουμε για όλους αυτούς που θυσίασαν τη ζωή τους για να διατηρούμε εμείς το δικαίωμα να μιλάμε τη γλώσσα μας, να τιμούμε την ιστορία μας και να ορίζουμε την τύχη μας.
Καινούριες προκλήσεις απασχολούν τον κόσμο μας και η Ελλάδα καλείται να τις αντιμετωπίσει και να κατακτήσει τους δικούς της στόχους και μια άξια θέση στην παγκόσμια κοινότητα. Τα όσα κεκτημένα απολαμβάνουμε δε θα πρέπει πλέον να θεωρούνται δεδομένα.
Η επανάσταση του 1821 μας δείχνει ότι το μέλλον μας ως λαός και η ευημερία μας είναι συλλογική υπόθεση. Στο ατομικό συμφέρον ας προτάξουμε το συλλογικό. Στους δικούς μας σημερινούς αγώνες, ας θυμηθούμε τα λόγια του Μακρυγιάννη: «Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί και αμαθείς και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι… Και να μην λέγει ούτε ο δυνατός εγώ, ούτε ο αδύνατος… Είμαστε εις το εμείς και όχι εις το εγώ… αν θέλωμεν να φκιάσωμεν χωριόν…».