Κυριακή Α΄ Νηστειών «Εἴ τις τὰς Ἁγίας εἰκόνας οὖ προσκυνεῖ καὶ ἀσπάζεται σχετικῶς, οὖ λατρευτικῶς, οὐχ ὡς θεοὺς, ἀλλ’ὡς εἰκόνες ἀρχετύπων διὰ τὸν πόθον, εἴη ἀνάθεμα».

21 Μαρτίου 2021 σε ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΑ ΚΥΡΗΓΜΑΤΑ, ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ, ΚΥΡΗΓΜΑΤΑ

π. Γεωργίου Θανάσουλα

Ἡ ἁ­γί­α τοῦ Χρι­στοῦ Ὀρ­θό­δο­ξη Ἐκ­κλη­σί­α ἑ­ορ­τά­ζει σή­με­ρα, Ἀ­δελ­φοί μου, ἑ­ορ­τήν λαμ­πρά καὶ χαρ­μό­συ­νη. Ἑ­ορ­τά­ζει τὴν νί­κη καὶ τὸν θρί­αμ­βον αὐ­τῆς ἐ­ναν­τί­ον ὅ­λων ἐ­κεῖ­νων, οἱ ὁ­ποῖ­οι δι­ὰ μέ­σου τῶν αἰ­ώ­νων προ­σπά­θη­σαν καὶ προ­σπα­θοῦν καὶ σή­με­ρα μὲ κά­θε τρό­πο καὶ μέ­σο νὰ τὴν κα­τα­πο­λε­μή­σουν. Εἶ­ναι δὲ ση­μαν­τι­κό ὅ­τι «οἱ τὰ πάν­τα κα­λῶς δι­α­τα­ξά­με­νοι Πα­τέ­ρες» κα­θό­ρι­σαν νὰ συν­δέ­ε­ται ἡ ἑ­ορ­τή τῆς Ὀρ­θο­δο­ξί­ας, μὲ τὴν ἀ­να­στή­λω­ση τῶν ἱ­ε­ρῶν εἰ­κό­νων καὶ τὴν ἦτ­τα τῶν εἰ­κο­νο­μά­χων, γι­α­τὶ ἡ εἰ­κό­να στὴν ὀρ­θό­δο­ξη Ἐκ­κλη­σί­α ἀ­πο­κα­λύ­πτει τὴν στε­νή σχέ­ση με­τα­ξύ κτι­στῆς καὶ ἀ­κτί­στου φύ­σε­ως, καὶ μά­λι­στα φα­νε­ρώ­νει τὴν ἀ­λή­θει­α ὅ­τι τὸ ἄ­κτι­στο χα­ρι­τώ­νει καὶ με­τα­μορ­φώ­νει τὸ κτι­στό.

   Στὴν ὅ­λη συ­ζή­τη­ση ποὺ ἔ­γι­νε γι­ὰ τὸ θέ­μα αὐ­τό, κυ­ρί­αρ­χη θέ­ση κα­τεῖ­χε τὸ πρό­σω­πο τοῦ Χρι­στοῦ, στὸ ὁ­ποῖ­ο ἐ­νώ­θη­κε ἡ θεί­α μὲ τὴν ἀν­θρώ­πι­νη φύ­ση ἀ­τρέ­πτως, ἀ­συγ­χύ­τως, ἀ­δι­αι­ρέ­τως καὶ ἀ­ναλ­λοι­ώ­τως. Ἐ­πει­δή ὁ Χρι­στός μὲ τὴν ἀ­ναν­θρώ­πη­σή Του ἀ­νέ­λα­βε τὴν ἀν­θρώ­πι­νη φύ­ση καὶ τὴν θέ­ω­σε, γι­’­αὐ­τό καὶ εἶ­ναι δυ­να­τόν νὰ ἁ­γι­ο­γρα­φοῦ­με τὸ πρό­σω­πο Του ἀλ­λά καὶ τὰ πρό­σω­πα τῶν Ἁ­γί­ων. Καὶ αὐ­τό φα­νε­ρώ­νει πε­ρί­τρα­να ὅ­τι ὁ μὲν ἄν­θρω­πος εἶ­ναι ἡ πε­ρί­λη­ψη ὅ­λης τῆς δη­μι­ουρ­γί­ας, ὁ δὲ Χρι­στός εἶ­ναι τὸ κέν­τρο καὶ ἡ ἀ­να­φο­ρά ὅ­λου τοῦ κό­σμου. Τὰ αἴτια τῆς εἰκονομαχί­ας, ἡ ὁ­ποί­α τα­λαι­πώ­ρη­σε γι­ὰ 120 πε­ρί­που χρό­νι­α τὴν Ἐκ­κλη­σί­α μας εἶ­ναι πολ­λά καὶ ποι­κί­λα καἲ ὡς συ­νή­θως οἱ ἱ­στο­ρι­κοί δὲν συμ­φω­νοῦν με­τα­ξύ των. Ὅ­μως θὰ μπο­ρού­σα­με ἀ­πλῶς νὰ ἀ­να­φέ­ρου­με τὰ σπου­δαι­ό­τε­ρα, καὶ αὐ­τά ἦ­σαν: 1^ον) ἡ ὕ­παρ­ξις ἑ­νός ἰ­δι­ο­τύ­που συν­τη­ρι­τι­σμοῦ με­ρι­κῶν Χρι­στι­α­νῶν, οἱ ὁ­ποῖ­οι δὲν χρη­σι­μο­ποι­οῦ­σαν τὶς ἱ­ε­ρές εἰ­κό­νες φο­βού­με­νοι μή­πως πε­ρι­πέ­σουν στὴν εἰ­δω­λο­λα­τρεί­α. 2^ον) αἴ­τι­ον ἦ­ταν ἡ πα­ρου­σί­α πολ­λῶν αἰ­ρε­τι­κῶν ἀ­πό­ψε­ων ποὺ ὑ­πῆρ­χαν στὴν ἀ­να­το­λή καὶ κυ­ρί­ως τοῦ δο­κι­τι­σμοῦ καὶ τοῦ μο­νο­φυ­στι­σμοῦ. Καὶ οἱ δύ­ο αὐτ[ες αἰ­ρέ­σεις πα­ρα­θε­ω­ροῦ­σαν τὸ κτι­στό πρὸς χά­ριν τοῦ ἀ­κτί­στου καὶ ὑ­πο­τι­μοῦ­σαν τὸ ἀν­θρώ­πι­νο σῶ­μα. 3^ον)  αἴ­τι­ον ἦ­ταν ὁ ὁρ­θο­λο­γι­σμός καὶ τὸ δι­ά­χυ­το με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κό πνεῦ­μα. Ὅ­ταν με­λε­τή­σει κα­νείς ὅ­λη τὴν εἰ­κο­νο­κλα­στι­κή κί­νη­ση, θὰ δι­α­πι­στώ­σει ὅ­τι δι­α­κρι­νό­ταν ἀ­πό ἄ­γνοι­α τῶν βα­σι­κῶν στοι­χεί­ων τῆς ὀρ­θό­δο­ξης πα­ρά­δο­σης. Δὲν στη­ρι­ζό­ταν κα­θό­λου σὲ θε­ο­λο­γι­κά στη­ρίγ­μα­τα καὶ δὲν εἶ­χε θε­ο­λο­γι­κά κρι­τή­ρι­α, ἀλ­λά ἐ­πι­κρα­τοῦ­σε ἕ­νας στο­χα­σμός, ἑ­νας ὀρ­θο­λο­γι­σμός, ἐν ὀ­νό­μα­τι μι­ᾶς κα­θα­ρῆς θρη­σκεί­ας. Πρό­κει­ται γι­ὰ τὸν ἴ­δι­ο πει­ρα­σμό ποὺ βέ­που­με ἀρ­γό­τε­ρα στὴ δύ­ση μὲ τὴν κί­νη­ση τῶν Προ­στε­ταν­τῶν ποὺ στρε­φό­ταν ἐ­ναν­τί­ον καὶ τῶν ἱ­ε­ρῶν εἰ­κό­νων. Πρό­κει­ται ἀ­κό­μη καὶ γι­ὰ τὴν προ­σπά­θει­α ἐ­κμη­δε­νι­σμοῦ τῆς Ὀρ­θό­δο­ξης Ἐκ­κλη­σί­ας καὶ τῆς θρη­σκεί­ας τὴν ὁ­ποί­αν κα­τα­βά­λουν οἱ ση­με­ρι­νοί ἄ­θε­οι κυ­βερ­νῆ­τες τῆς πα­τρί­δος μας, οἱ ὁ­ποῖ­οι ἐμ­φο­ρού­με­νοι ἀ­πό τὰ ἴ­δι­α ἀρ­νη­τι­κά στοι­χεί­α μὲ τοὺς ἀ­νά τοὺς αἰ­ῶ­νες πο­λέ­μι­ους, αἰ­ρε­τι­κούς καὶ δι­ῶ­κτες τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας, θέ­λουν καὶ αὐ­τοί νὰ ἐ­ξορ­θο­λο­γή­σουν τὴν θέ­ση τῆς ὀρ­θο­δο­ξί­ας μέ­σα στὸ σύγ­χρο­νο δῆ­θεν ἀ­νε­ξή­θρη­σκο κρά­τος. Ὄ­μως ἡ λο­γι­κή δὲν μπο­ρεῖ νὰ εἶ­ναι κρι­τής ὅ­λων τῶν γνω­στι­κῶν δυ­νά­με­ων καὶ ἡ πί­στις δὲν πε­ρι­ο­ρί­ζε­ται στὴ λει­τουρ­γί­α τῆς λο­γι­κῆς ἀλ­λά πά­νω καὶ πέ­ρα ἀ­πό αὐ­τήν. Καὶ 4^ον. ἡ εἰ­κο­νο­μα­χί­α στὴν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ἦ­ταν σύγ­κρου­ση με­τα­ξύ τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ καὶ τοῦ ἀ­να­το­λι­κοῦ κό­σμου. Ἡ νί­κη τῶν εἰ­κο­νο­φί­λων ἦ­ταν νί­κη τῆς Ὀρ­θο­δο­ξί­ας ἐ­ναν­τί­ον τῆς αἰ­ρέ­σε­ως ἀλ­λά ταυ­τό­χρο­να ἦ­ταν καὶ νί­κη τοῦ ἑλ­λη­νι­σμοῦ ἐ­ναν­τί­ον τῆς προ­σπά­θει­ας τῶν ἀ­σι­α­στῶν νὰ εἰ­σβά­λουν στὴν Ρω­μα­ϊ­κή αὐ­το­κρα­το­ρί­α. Μή­πως καὶ σή­με­ρα δὲν γί­νε­ται ἡ ἴ­δι­α προ­σπά­θει­α μὲ τὶς ἰν­δου­ϊ­στι­κές κυ­ρί­ως ὀρ­γα­νώ­σεις, οἱ ὁ­ποῖ­ες προ­σπα­θοῦν νὰ ἐ­πι­βάλ­λουν τὶς ἀν­τι­λή­ψεις τῆς ἀ­σι­α­τι­κῆς ἀν­θρω­πο­λο­γί­ας πε­ρί κάρ­μα καὶ με­τεν­σάρ­κω­σης;  Εἶ­ναι ἀ­νάγ­κη ὅ­μως νὰ ση­μει­ω­θεῖ ὅ­τι ὅ­ταν μι­λά­με γι­ὰ ὀρ­θο­δο­ξί­α, γι­ὰ τὴν νί­κη καὶ τὸν θρί­αμ­βό της, καὶ ὅ­ταν κά­νου­με λό­γο γι­ὰ ἑ­ορ­τή τῆς ὀρ­θο­δο­ξί­ας δὲν πρέ­πει νὰ τὸ ἐν­νο­οῦ­με ἰ­δε­ο­λο­γι­κά. Ἡ ὁρ­θο­δο­ξί­α δὲν εἶ­ναι ἕ­να θε­ω­ρη­τι­κό φι­λο­σο­φι­κό σύ­στη­μα ἀ­λη­θει­ῶν, δὲν εἶ­ναι μί­α ἰ­δε­ο­λο­γί­α, ἡ ὁ­ποί­α πρέ­πει νὰ ἀν­τι­πα­ρα­τα­θεῖ πρὸς τὶς ἄλ­λες ἰ­δε­ο­λο­γί­ες ποὺ ὑ­πάρ­χουν. Εἶ­ναι γνω­στὸ ὅ­τι ἡ ἰ­δε­ο­λο­γί­α σχε­τί­ζε­ται μὲ τὴν λο­γι­κο­κρα­τί­α, τὴν ἰ­δε­ο­λη­ψί­α, τὸν φα­να­τι­σμό καὶ τὸν ὁ­λο­κλη­ρω­τι­σμό. Ὅ­λα αὐ­τά δὲν συν­δέ­ον­ται μὲ τὴν ὀρ­θο­δο­ξί­α, γι­α­τὶ ὅ­ταν ἀ­να­φε­ρό­μα­στε σὲ αὐ­τήν, δὲν κά­νου­με ἁ­πλῶς λό­γο γι­ὰ ὀρ­θο­δο­ξί­α, ἀλ­λά γι­ὰ Ὀρ­θό­δο­ξη Ἐκ­κλη­σί­α. Ἡ ὁρ­θο­δο­ξί­α εἶ­ναι ἡ ὀρ­θή δό­ξα, δη­λα­δή ἡ ἀ­λη­θι­νή πί­στη τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας. Καὶ φυ­σι­κά ὅ­ταν κά­νου­με λό­γο γι­ὰ ἐκ­κλη­σί­α ἐν­νο­οῦ­με τὸ θε­αν­θρώ­πι­νο σῶ­μα τοῦ Χρι­στοῦ, τὴν Ἐκ­κλη­σί­α τῶν προ­φη­τῶν, Ἄ­πο­στό­λων, Πα­τέ­ρων, μαρ­τύ­ρων, ὁ­σί­ων, οἰ­κου­με­νι­κῶν Συ­νό­δων, μί­α κοι­νω­νί­α καὶ κοι­νό­τη­τα στὴν ὁ­ποί­α ἀ­νή­κουν ὅ­λοι ὅ­σοι ἔ­χουν βα­πτη­σθεῖ καὶ ἔ­χουν βε­βαί­αν τὴν πί­στη.  Δὲν μποροῦμε νὰ ἀπομονώσουμε τὴν πί-

στη – ἀ­λή­θει­α ἀ­πό τὴν Ἐκ­κλη­σί­α κοι­νό­τη­τα. Ἡ ὁρ­θο­δο­ξί­α δὲν εἶ­ναι ἕ­να θε­ο­λο­γι­κό σύ­στη­μα ἀλ­λά μί­α ὁ­ρι­σμέ­νη κοι­νό­τη­τα, μὲ οἰ­κο­γε­νει­α­κό κλί­μα, μὲ ὁ­ρι­σμέ­νη λα­τρεί­α, τὰ ὁ­ποί­α δὲν μπο­ροῦ­με νὰ ἀ­πο­κό­ψου­με ἀ­πό τὴν δι­οί­κη­σή της καὶ γε­νι­κά τὸ συ­νο­λι­κό ἱ­ε­ρα­τι­κό της πο­λί­τευ­μα, γι­α­τὶ ἄν ἡ ὀρ­δο­δο­ξί­α εἶ­ναι ἡ ἀ­λη­θι­νή πί­στη τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας, ἡ θεί­α Εὐ­χα­ρι­στί­α καὶ γε­νι­κά ἡ λα­τρεί­α εἶ­ναι ἡ ἀ­λη­θι­νή πρά­ξη τῆς ἐκ­κλη­σί­ας. Ἡ Ἐκ­κλη­σί­α εἶ­ναι τὸ πνευ­μα­τι­κό ἰ­α­τρεῖ­ο, μέ­σα στὸ ὁ­ποῖ­ο θε­ρα­πεύ­ον­ται οἱ ἄν­θρω­ποι. Καὶ ὅ­ταν ἀ­κό­μη πα­ρα­τη­ροῦν­ται λά­θη καὶ σφάλ­μα­τα μὲ­σα στὴν Ἐκ­κλη­σί­α καὶ τό­τε ἐκ­φρά­ζε­ται ἡ ἀ­πο­στο­λή καὶ τὸ ἔρ­γο της, τὸ ὁ­ποῖ­ο εἶ­ναι νὰ θε­ρα­πεύ­ει τοὺς τραυ­μα­τι­σμέ­νους πνευ­μα­τι­κά ἀν­θρώ­πους. Ἡ ἐ­ρώ­τη­ση πολ­λῶν ἀν­θρώ­πων «τὶ κά­νει ἡ Ἐκ­κλη­σί­α» σὲ δι­ά­φο­ρα συγ­κε­κρι­μέ­να προ­βλή­μα­τα δεί­χνει ἀ­κρι­βῶς τὴν ἀ­δυ­να­μί­α τους νὰ ἀν­τι­λη­φθοῦν τὸ ἔρ­γο καὶ τὸν σκο­πό της. Ἡ Ἐκ­κλη­σί­α δὲν ὑ­πάρ­χει γι­ὰ νὰ πα­ρα­κο­λου­θεῖ τὸν κό­σμο καὶ νὰ ἀ­παν­τᾶ μὲ ὀρ­θο­λο­γι­σμό σὲ δι­ά­φο­ρα προ­βλή­μα­τα καὶ ζη­τή­μα­τα· δὲν ὑ­πάρ­χει γι­ὰ νὰ ἐρ­γά­ζε­ται ἁ­πλά κοι­νω­νι­κά, ἀλ­λά κυ­ρί­ως γι­ὰ νὰ θε­ρα­πεύ­ει τὴν προ­σω­πι­κό­τη­τα τοῦ ἀν­θρώ­που, καὶ γι’ αὐ­τό πο­λε­μή­θη­κε. Πο­λε­μή­θη­κε ἀ­πό ἐ­χθρούς ἐ­ξω­τε­ρι­κούς, ἀλ­λά καὶ ἀ­πό τὰ ἴ­δι­α της τὰ παι­δι­ά. Ἄ­μέ­σως ἀ­πό τὴν πρώ­τη στιγ­μή τῆς ἐμ­φα­νί­σε­ως τῆς δι­δα­σκα­λί­ας τοῦ Χρι­στοῦ. «Ἐ­φρί­α­ξαν ἐ­ναν­τί­ον αὐ­τῆς ἔ­θνη καὶ λα­οί ἐ­με­λέ­τη­σαν κε­νά». Οἱ ὀ­πα­δοί τῆς νέ­ας πί­στε­ως κα­τα­δι­ώ­κον­ται, βα­σα­νί­ζον­ται, τι­μω­ροῦν­ται, φυ­λα­κί­ζον­ται καὶ φο­νεύ­ον­ται. Ἄ­μέ­τρη­τοι γί­νον­ται ἱ­ε­ρά θύ­μα­τα. Οἱ ποι­μέ­νες τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας «ξί­φει τε­λει­οῦν­ται» ἀ­πό τοὺς δῶ­κτες τους καὶ τὸ αἷ­μα τῶν ἁ­γί­ων καὶ προ­φη­τῶν» χύ­νε­ται σὰν πο­τά­μι ποὺ πλημ­μυ­ρί­ζει, ποτίζει καὶ βάφει τὴν Ρωμαϊκή αὐτοκρατο-

ρί­α. Ἀλ­λά πο­λε­μή­θη­κε καὶ πνευ­μα­τι­κῶς ἀ­πό τοὺς φι­λο­σό­φους, οἱ ὁ­ποῖ­οι ἐ­καυ­χῶν­το γι­ὰ τὴν σο­φί­α τους. Καὶ πι­ὸ πο­λύ πο­λε­μή­θη­κε ἀ­πό τοὺς αἰ­ρε­τι­κούς, οἱ ὁ­ποῖ­οι «ὡς λύ­κοι βα­ρεῖς» ζη­τοῦ­σαν νὰ κα­τα­σπα­ρά­ξουν τὸ λο­γι­κό ποί­μνι­ο τοῦ Χρι­στοῦ. Ποι­ὸς θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ φαν­τα­στεῖ ὅ­τι ἡ Χρι­στι­α­νι­κή Ὀρ­θό­δο­ξη Ἐκ­κλη­σί­α θὰ ὑ­πε­ρί­σχυ­ε τό­σων πολ­λῶν δι­ωγ­μῶν καὶ ἐ­χθρῶν; Καὶ ὅ­μως ἡ Ἐκ­κλη­σί­α ἔ­χου­σα γι­ὰ ὁ­δη­γό καὶ ἐμ­ψυ­χω­τή τὸν Θε­όν ἐ­νί­κη­σε νί­κην λαμ­πράν καὶ οἱ αἰ­ρε­τι­κοί ἐ­ξη­φα­νί­στη­καν.Ἡ ἐκ­κλη­σί­α τοῦ Χρι­στοῦ συγ­κρό­τη­σε οἰ­κου­με­νι­κές συ­νό­δους, ἀ­νέ­δει­ξε Πα­τέ­ρες καὶ δι­δα­σκά­λους, οἱ ὁ­ποῖ­οι μὲ ζῆ­λο καὶ ἀ­γά­πη ἀ­γω­νί­στη­καν γεν­ναῖ­α, ἐ­πο­λέ­μη­σαν, ἐ­νί­κη­σαν καὶ ἔ­τρε­ψαν σὲ ἄ­τα­κτη φυ­γή τὶς πα­ρα­τά­ξεις τῶν αἰ­ρε­τι­κῶν.

   Ἀ­δελ­φοί μου. Ἔ­χου­με τὸ εὐ­τύ­χη­μα νὰ εἴ­μα­στε μέ­λη μι­ᾶς Ἐκ­κλη­σί­ας θρι­άμ­βων, ἠ­ρώ­ων καὶ μαρ­τύ­ρων. Ὀ­φεί­λου­με νὰ κρα­τή­σου­με σή­με­ρα πα­ρά πο­τέ, καὶ γι­ὰ ἄλ­λη μι­ὰ φο­ρά σὰν πο­λύ­τι­μο θη­σαυ­ρό τὶς ὀρ­θό­δο­ξες πα­ρα­δό­σεις­μας, νὰ φυ­λά­ξου­με τὴν πα­ρα­κα­τα­θή­κην τῆς πί­στης μας. Ἀ­φο­σι­ω­μέ­νοι στὰ ἅ­γι­α ἰ­δε­ώ­δη τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας, ἐ­νω­μέ­νοι στὴν πί­στη καὶ στὴν ἀ­γά­πη πρὸς τὴν κε­φα­λή μας τὸν Κύ­ρι­ο Ἰ­η­σοῦ Χρι­στὸ. Ἄς κά­νου­με κτῆ­μα μας τὸ ὀρ­θό­δο­ξο πνεῦ­μα, ἐρ­γα­ζό­με­νοι ἐν φό­βῳ Θε­οῦ τὴν σω­τη­ρί­α μας, δου­λεύ­ον­τες «τῷ Κυ­ρί­ῳ με­τὰ πά­σης Τα­πει­νο­φρο­σύ­νης». Ὁ Θε­ός ού­δέ­πο­τε θὰ μᾶς ἐγ­κα­τα­λεί­ψει ἀλ­λά θὰ σκέ­πει καὶ πε­ρι­φρου­ρεῖ τὴν Ἐκ­κλη­σί­αν του πάν­το­τε καὶ θὰ μᾶς ὁ­δη­γεῖ δι­ὰ μέ­σου τῶν θυ­σι­ῶν καὶ τῶν ἀ­γώ­νων ἀ­πό θρί­αμ­βο σὲ θρί­αμ­βο. Κα­νέ­νας μας ἄς μὴ πτο­η­θεῖ. Δι­ό­τι ὁ Χρι­στὸς μᾶς ὑ­πο­σχέ­θη­κε ὅ­τι θὰ εἶ­ναι δί­πλα μας σὲ ὅ­λη τὴν ν δι­άρ­κει­α τῆς ζω­ῆς μας, εἰ ὁ Θε­ός με­θ’­ἡ­μῶν, οὐ­δείς κα­θ’­ἡ­μῶν. Ἀ­μήν.