Του Δημήτρη Παρούση
Έφτασα στα σύνορα της Βραζιλίας. Λίγο πριν μπω στη χώρα έλεγξα τα mail μου. Ένα από αυτά με ανάγκασε να τροποποιήσω τα σχέδιά μου και να επιστρέψω στο Μοντεβιδέο. Ευτυχώς για καλό σκοπό. Έτσι είμαι ακόμα εδώ.
Έπειτα από 21 μέρες στην Ουρουγουάη, είναι σαν να επιστρέφω στο σπίτι μου. Έκανα πολλούς και καλούς φίλους. Έλληνες και Ουρουγουανούς. Με όλους μιλούσα ελληνικά. Το αναφέρω αυτό γιατί όσο κι αν ακούγεται παράξενο στη μικρή αυτή χώρα υπάρχουν πάνω από 3.000 Έλληνες και διπλάσιος αριθμός Ουρουγουανών που μιλούν ελληνικά.
Εδώ οι άνθρωποι δεν είναι απλά φιλέλληνες. Είναι ελληνολάτρεις. Σε πρόσφατη έρευνα της Eurostat το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων ουρουγουανών απάντησε ότι πολιτιστικά ταυτίζονται με την Ευρώπη και στην δεύτερη ερώτηση για το ποιά χώρα από την Ευρώπη έρχεται πρώτη στο μυαλό τους, η πλειοψηφία απάντησε: Η Ελλάδα.
Η εκπαίδευση στην Ουρουγουάη είναι σε πολύ ψηλό επίπεδο και από μικρά παιδιά μαθαίνουν για την Ελλάδα. Μάλιστα στο Μοντεβιδέο έρχονται χιλιάδες φοιτητές από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής τόσο για την ποιότητα των σπουδών όσο γιατί η Παιδεία εδώ είναι δωρεάν με πολλές παροχές και κίνητρα για τους φοιτητές.
Έτσι εξηγείται κατά ένα μέρος η ελληνολατρία. Λέξη που την πρωτοάκουσα εδώ.
Οι περισσότεροι Ουρουγουανοί που συνάντησα ήξεραν και κάποιες ελληνικές λέξεις. Κάποιοι μάλιστα αντί να μάθουν αγγλικά επέλεξαν τα ελληνικά. Όπως ο Luis, η Tabare, ο Valentin.
Ο Valentin Abitante και πολλοί άλλοι δεν γνωρίζουν άλλες γλώσσες. Μόνο τη μητρική τους και ελληνικά.
Η Margarita μιλά άπταιστα ελληνικά. Σπίτι της θα ακούσεις πολύ ελληνική μουσική. Ακόμη και βιντεοκασέτες από τις Τρεις Χάριτες και τους Απαράδεκτους. Από το ίντερνετ παρακολουθεί ελληνική τηλεόραση.
«Χιλιάδες Ουρουγουανοί, ανάμεσά τους κι εγώ, μάθαμε να μιλάμε την Ελληνική Γλώσσα. Μάθαμε να λατρεύουμε την Ελλάδα και τον Ελληνικό Πολιτισμό. Είχαμε την τύχη να νιώσουμε την ουσία του. Πιστεύω αυτό που είπε ο Νίτσε ότι ο κόσμος μπορεί να είναι όσο θέλει σκοτεινός, όμως αρκεί να παρεμβάλουμε σε αυτόν ένα κομμάτι ελληνικής ζωής για να φωτιστεί αμέσως άπλετα». Κουβέντες της Margarita.
Οσα σας αναφέρω δεν είναι υπερβολές. Δεν το έκανα ποτέ και ούτε θα το κάνω στις ιστορίες μου. Καταγράφω απλά αυτά που βιώνω. Και ειδικά σε αυτή την ανταπόκριση κρατώ χαμηλούς τόνους.
Όσοι Ουρουγουανοί είχαν την τύχη να έρθουν στην χώρα μας και αντίκρισαν τον Παρθενώνα, δάκρυσαν.
«Εσείς οι Έλληνες υποτιμάται αυτό που έχετε. Όταν πρωτοείδα τον Παρθενώνα στα 50 μου χρόνια, εγώ και ο άντρας μου βάλαμε τα κλάματα. Οι Έλληνες φίλοι μας που ήταν μαζί μας μάς κοίταξαν περίεργα. Δεν μπόρεσαν να καταλάβουν γιατί. Ούτε εμείς περιμέναμε να αντιδράσουμε έτσι. Τα δάκρυα ίσως ήταν ένας τρόπος για να εκφράσουμε όσα αισθανόμασταν και δεν μπορούσαμε να τα εξηγήσουμε με λόγια. Και πίστεψέ με Δημήτρη, ακόμα και σήμερα θεωρώ μεγάλη τιμή μου που είδα με τα μάτια μου και άγγιξα με τα χέρια μου τον Παρθενώνα και όλα όσα συμβολίζει για την Ελλάδα αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο». Λόγια της Silvia, μιας ακόμη Ουρουγουανής που συνάντησα στο Μοντεβιδέο.
Ο Carlos είναι 28 χρόνων. Πριν δύο χρόνια βρέθηκε στην Ελλάδα. Όταν του είπαν ότι αυτό που βλέπει είναι η Ακρόπολη, απομακρύνθηκε από την παρέα του και κάθισε σε μια γωνιά του δρόμου. Δεν ήθελε να τον δουν να κλαίει.
Επισκέφθηκα τον Sergio William Carzolio. Εμαθε για μένα από μια συνέντευξή μου σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό. Ζήτησε να με δει. Βρεθήκαμε στο σπίτι του. Βέρος Ουρουγουανός.
Έμαθε ελληνικά γιατί δούλευε σε ελληνικά καράβια και έκανε πολλούς έλληνες φίλους. «Οι καλύτεροι μου φίλοι ήταν Έλληνες. Φανταστικοί άνθρωποι. Άρχισα να κάνω μαθήματα στην ελληνική κοινότητα του Μοντεβιδέο και μετά από το 1978 άρχισα να παρακολουθώ τα μαθήματα στο Ιδρυμα Τσάκος. Σιγά σιγά όταν ήμουν στα βαπόρια άρχισα να καταλαβαίνω τα ελληνικά τραγούδια. Ενδιαφέρθηκα για την ελληνική ποίηση. Ήθελα να μιλώ σωστά ελληνικά. Στα πλοία η γλώσσα των ελλήνων ήταν φτωχή. Ήθελα περισσότερα. Έμαθα περισσότερα. Αυτές τις μέρες ξανάπιασα το Μαραμπού του Ν. Καββαδία. Μια φορά την εβδομάδα, είμαστε μια παρέα ουρουγουανών που συναντιόμαστε και μιλάμε ελληνικά για να κάνουμε πρακτική».
Ο Sergio αν και καθολικός εδώ και 30 χρόνια πηγαίνει στην ελληνική ορθόδοξη εκκλησία. Στην ατζέντα του από τη μια πλευρά έχει τα στοιχεία του και τα τηλέφωνα ανάγκης και στην άλλη το Πάτερ ημών. «Αισθάνομαι πια σαν Έλληνας. Εζησα πολλά χρόνια στα βαπόρια με έλληνες. Πλέον σκέφτομαι σαν Ελληνας».
«Θα ήθελα να δώσω τους χαιρετισμούς μου στον Βασίλειο Χαχαβιά. Ένας πολύ καλός δάσκαλος της ελληνικής γλώσσας. Σε αυτόν χρωστάω τα ελληνικά μου. Τον αγαπήσαμε πολύ. Σήμερα ζει στον Πειραιά. Τον θυμόμαστε με εκτίμηση και σεβασμό.
Θέλω επίσης να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους Έλληνες για τη φιλοξενία και τη φιλία που μου έδειξαν. Τους βλέπω σαν να είμαστε αδέλφια. Να ξέρουν ότι σε αυτή τη χώρα υπάρχουν φιλέλληνες που στην ανάγκη είναι έτοιμοι να βοηθήσουν και να τους υπερασπιστούν».
Φεύγοντας μου έδωσε σε ένα κομμάτι χαρτί μια παράγραφο από σημειώσεις του Ν. Καζαντζάκη. «Πρέπει αλήθεια να είμαστε περήφανοι για τη σύμπτωση αυτή να γεννηθούμε Έλληνες. Και συνάμα να νιώθουμε κάθε στιγμή, σε κάθε μας λόγο, σε κάθε γραμμή και στοίχο που γράφουμε πως έχουμε μεγάλη ευθύνη».
Η Circe Maia, πολύ γνωστή ποιήτρια στην Ουρουγουάη, άκουσε πριν χρόνια την ελληνική εκπομπή του Αλέξανδρου Πανταζόγλου, ο οποίος εδώ και 35 χρόνια εμπλουτίζει τα ερτζιανά της Ουρουγουάης με ελληνικό λόγο και μουσική. Άκουσε τον Πανταζόγλου να μεταφράζει στοίχους του Ρίτσου. Γοητεύτηκε. Άρχισε να μαθαίνει ελληνικά. Πρόσφατα παρουσίασε μια εργασία της με τίτλο «Προσεγγίζοντας τον Ρίτσο».
Ένα δημόσιο σχολείο στην Ουρουγουάη ονομάζεται Grecia. Οι μαθητές είναι όλοι τους παιδιά Ουρουγουανών. Το ίδιο και οι δάσκαλοί τους. Όμως κάθε 25η Μαρτίου και 28η Οκτωβρίου γιορτάζουν σαν Έλληνες. Τραγούδια, θεατρικά, ποιήματα. Να ακούς από αυτά τα μικρά παιδιά τον εθνικό μας ύμνο. Μάλιστα επειδή ο εθνικός ύμνος της Ουρουγουάης διαρκεί περίπου 6 λεπτά και ο δικός μας ούτε ένα λεπτό, τα παιδιά αυτά λένε περισσότερους στοίχους του Δ. Σολωμού, έτσι ώστε να υπάρχει μια ισορροπία. Ακόμη και η σημαία είναι σχεδόν ίδια με την ελληνική. Αν δεν κυματίζουν τις μπερδεύεις. Απλά αντί για σταυρό, έχει έναν κίτρινο χαρούμενο ήλιο.
Ένα σχολείο υιοθέτησε την Ελλάδα. Η Ελλάδα μέχρι στιγμής δεν έδωσε τίποτα σε αυτό το σχολείο. Πριν από λίγες μέρες το Ίδρυμα Μαρία Τσάκος αποφάσισε να βοηθήσει ποικιλοτρόπως το σχολείο, ως χορηγός.
Έξω από τη Εθνική Βιβλιοθήκη του Μοντεβιδέο, ένα κτήριο βασισμένο σε Δωρικό ρυθμό έχει από έξω, δίπλα στην είσοδο, το άγαλμα του Σωκράτη. Στην παραλιακή ένα πάρκο ονομάζεται Αθήνα και έχει την προτομή του Ομήρου. Ο κεντρικότερος δρόμος της παλιάς πόλης κάτω από το λόφο ονομάζεται Grecia. Ένα από τα ομορφότερα νεοκλασικά κτήρια στο κέντρο της πόλης στην πρόσοψή του γράφει: Αθηναίος. Σε όλα τα βιβλιοπωλεία θα βρεις βιβλία ελλήνων συγγραφέων και ποιητών. Ακόμη και στα πολύ μικρά.
Πρόσφατα με πρωτοβουλία της ελληνικής πρεσβείας, στο υπουργείο Εξωτερικών της Ουρουγουάης πραγματοποιήθηκε έκθεση φωτογραφίας με βυζαντινές εικόνες. Η συμμετοχή ήταν τόσο μεγάλη που διήρκεσε διπλάσιο χρόνο από τον προγραμματισμένο. Δεκάδες τα σχολεία που την επισκέφθηκαν.
Όταν έρχονται έλληνες καλλιτέχνες ή ανεβαίνουν ελληνικά έργα στο θέατρο, οι αίθουσες είναι γεμάτες από κόσμο.
Η ελληνική κοινότητα έχει συνδράμει πολλά για να στηριχτεί ο φιλελληνισμός.
Πάρα πολλά έχει προσφέρει και το Ίδρυμα Μαρία Τσάκος το οποίο εδώ και σχεδόν 30 χρόνια παρέχει δωρεάν μαθήματα σε όσους θέλουν να μάθουν ελληνικά. Μέχρι σήμερα από τις αίθουσές του έχουν περάσει περισσότεροι από 4.000 μαθητές. Πολλοί από αυτούς κατέχουν υψηλές θέσεις. Όπως ο διοικητής της Τράπεζας της Ουρουγουάης, συνεργάτες υπουργείων, διπλωμάτες, διευθυντές δημόσιων υπηρεσιών.
Στην Ουρουγουάη είδα για πρώτη φορά στη ζωή μου ένα πραγματικό δέντρο, καρπό της απλόχερης διασποράς του πολιτισμού μας. Γνώρισα πολλούς Έλληνες συγγενείς εκ πνεύματος.