Τομάτα

(Υπαίθρια παραδοσιακή κηπευτική καλλιέργεια)

Βασ. Πάσχου,

Συν/χου Γεωπόνου.A.T.E.

 

Η τομάτα πιθανότατα κατάγεται από τη Ν. Αμερική ή το Μεξικό. Στην Ελλάδα είχε εισαχθεί το 1818, όπως αναφέρει ο Γενάδιος και η καλλιέργειά της έχει καταλάβει δεσπόζουσα θέση μεταξύ των λαχανικών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η καλλιέργειά της σε θερμοκήπια στις περιοχές Κρήτης, Πελοποννήσου, Ηπείρου, Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας.

Περιγραφή του φυτού

Η τομάτα υπό τις κλιματολογικές μας συνθήκες είναι φυτό ετήσιο. Έχει στελέχη διακλαδιζόμενα και το ύψος του κυμαίνεται από 0,50 – 2,00 μ. Το ριζικό σύστημα είναι πασσαλώδες εφ’ όσον το φυτό προέρχεται από σπόρο και σπάρθηκε απ’ ευθείας στη μόνιμη θέση. Φθάνει το βάθος 60 εκ. και επιμηκύνεται 2 – 3 εκ. ημερησίως. Η ρίζα των μεταφυτευμένων φυτών αναπτύσσεται περισσότερο πλαγίως. Τα φύλλα εμφανίζονται επί του βλαστού εναλλάξ και είναι σύνθετα. Στην επιφάνεια των φύλλων και του βλαστού υπάρχουν αδενώδεις τρίχες οι οποίες θραυόμενες αναδίδουν την χαρακτηριστική οσμή του φυτού της τομάτας. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα και φέρονται ανά 4 – 12 σε απλές, διχαλωτές ή διακλαδιζόμενες ταξιανθίες.

Ο καρπός της τομάτας προκύπτει κυρίως από την αυτεπικονίαση και αυτογονιμοποίηση του άνθους της. Μερικές φορές μπορεί να γίνει και σταυρεπικονίαση του άνθους με τα έντομα σε ποικιλίες με μακρύ στύλο. Από τη γονιμοποίηση του άνθους μέχρι την ωρίμανση του καρπού, απαιτούνται ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες της καλλιέργειας 45 – 60 ημέρες.

Η μέση σύνθεση του καρπού είναι :

Χυμός σάρκα 96% – 97%

Σπόρος 2% – 3%

Φλούδα 1% – 2%.

Η χημική του σύνθεση είναι περίπου :

Νερό 93,5%

Αζωτούχες ουσίες 1%

Λιπαρές ουσίες 0,2%

Κυτταρίνη 3,5%

Σάκχαρα 3,5%

Τέφρα 0,5%

Η τομάτα είναι ένα από τα πλούσια προϊόντα σε βιταμίνες, βιταμίνη C (25 – 30 mgr ανά 100γρ. καρπού) Α, Β1, Β2, Κ. Επίσης μεταλλικά άλατα σιδήρου, φωσφόρου, ιωδίου.

 

Κλίμα – Έδαφος

Η τομάτα είναι φυτό των θερμών – εύκρατων κλιμάτων και ευδοκιμεί σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας μας. Στις περιοχές της Κρήτης με ήπιο  χειμώνα η φύτευση γίνεται στην υπαίθριο από 1η Οκτωβρίου και ωριμάζει Ιανουάριο ή Φεβρουάριο. Στις περιοχές με ανοιξιάτικους παγετούς και σε θερμοκρασία -2oC η τομάτα καταστρέφεται. Στις περιοχές αυτές η καλλιέργεια γίνεται τέλος Μαρτίου ή αρχές Απριλίου. Στην περιοχή Ιωαννίνων αρχές Μαΐου.

Η καλύτερη θερμοκρασία ανάπτυξης και καρποφορίας είναι 24 – 31oC την ημέρα και τη νύχτα 15 – 16oC. Σε θερμοκρασία κάτω των 13oC δεν γίνεται γονιμοποίηση των ανθέων (δεν βλαστάνει η γύρη) και επομένως δεν γίνεται ούτε καρπόδεση. Επίσης αν υπάρχουν συνεχείς βροχοπτώσεις την άνοιξη και το καλοκαίρι έχουμε περιορισμένη γονιμοποίηση και καρπόδεση. Για το φύτρωμα των σπόρων ιδανικότερη θερμοκρασία είναι 25oC. Ως προς την υγρασία της ατμόσφαιρας η τομάτα ευνοείται υπό σχετική υγρασία 50 – 70%.

Για θερμοκηπιακή καλλιέργεια απαιτείται η περιεκτικότητα του ατμοσφαιρικού αέρα σε CO2 (διοξείδιο του άνθρακα) να φθάνει μέχρι 1000ppm περίπου. Η τομάτα δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητική όσον αφορά το έδαφος. Ευνοείται η ανάπτυξη και η καρποφορία σε εδάφη μέσης σύστασης, βαθιά, διαπερατά. Τα πλούσια σε οργανική ουσία εδάφη, τα γόνιμα και τα αρδευόμενα είναι ιδανικά. Η αντίδραση του εδάφους να είναι ουδέτερη ή ελαφρά όξινη (PH 5,8 – 7).

Τα ελαφρά αμμώδη είναι άριστα για πρώιμες καλλιέργειες εάν βελτιωθούν με άφθονη οργανική λίπανση και ποτίζονται κανονικά. Τέτοια εδάφη συναντά κανείς στη Ρόδο κ.α. Στην Ιεράπετρα συνηθίζουν να καλύπτουν τους αγρούς, που προορίζονται για καλλιέργεια τομάτας, με ένα παχύ στρώμα άμμου. Τα αργιλώδη συνεκτικά εδάφη είναι δύσκολα στην καλλιέργεια γιατί συγκρατούν περίσσεια υγρασία, είναι ψυχρά για την καλλιέργεια τομάτας και δεν αναπτύσσεται γρήγορα.

Η αμειψισπορά (εναλλαγή καλλιεργειών στο ίδιο έδαφος) επιβάλλεται και στην καλλιέργεια της τομάτας για την αποφυγή σοβαρών προσβολών από ασθένειες (αδρομυκώσεις κλπ) που διατηρούνται στο έδαφος για αρκετά χρόνια. Για το λόγο αυτό πρέπει μετά το πέρας της καλλιέργειας να εκριζώνονται όλα τα φυτικά υπολείμματα, να απομακρύνονται από το χώρο καλλιέργειας και να καταστρέφονται με φωτιά. Επίσης αν είναι δυνατόν η καλλιέργεια της τομάτας να επανέρχεται στο ίδιο έδαφος μετά 4 – 5 χρόνια.

Φυσικά και τα άλλα φυτά που ανήκουν στα σολανώδη (πατάτα, μελιτζάνα, πιπεριά κ.α.) προσβάλλονται από τις ίδιες ασθένειες και πρέπει να αποφεύγονται. Σε ένα λαχανόκηπο μπορεί να εφαρμοσθεί η αμειψισπορά : Τομάτα + Λάχανο – Φασόλια + Σπανάκι – Πεπόνι + Μαρούλι – Κρεμμύδι + Αρακάς. Για συγκαλλιέργεια καλός είναι ο αρακάς (σπέρνεται φθινόπωρο ή χειμώνα και την άνοιξη φυτεύεται η τομάτα μεταξύ των γραμμών σε απόσταση 70 – 80εκ. περίπου).

 

Σπορεία

Για την παραγωγή σποροφύτων (παραγωγή φυτών από σπόρο) τομάτας για μεταφύτευση απαιτείται η σπορά των σπόρων σε κατάλληλο χώρο όπου θα φυτρώσουν και θα αναπτυχθούν τα φυτάρια μέχρι τη μεταφύτευση. Ο χώρος αυτός ονομάζεται σπορείο και μπορεί να είναι από μία απλή κατασκευή που προσφέρει στοιχειώδη προστασία στα σπορόφυτα μέχρι ένα θερμοκήπιο. Υπάρχουν τα ανοιχτά σπορεία, τα καλυμμένα ψυχρά σπορεία και τα θερμοκήπια.

Α) Ανοιχτά σπορεία : Είναι διαμορφωμένοι χώροι σε αλίες πλάτους 1 – 1,5μ. και μήκος ανάλογα με τις ανάγκες μας, κατά κανόνα περιφραγμένοι ή οριοθετημένοι με χαμηλά πλευρικά πλαίσια από ξύλο ή άλλα υλικά. Τα ανοιχτά σπορεία είναι ακάλυπτα και δεν προσφέρουν καμία προστασία από καιρικές συνθήκες. Χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις που δεν επιδιώκεται πρώιμη παραγωγή δηλαδή γίνεται σπορά μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου.

Β) Καλυμμένα ψυχρά σπορεία : Κατά κανόνα είναι όπως τα ανοιχτά σπορεία με τη διαφορά ότι είναι καλυμμένα πλευρικά και από πάνω. Συχνά αποτελούνται από μεταλλικό σκελετό και ένα διαφανές υλικό κάλυψης.

Στην απλή μορφή ο μεταλλικός σκελετός μπορεί να αποτελείται από λυγισμένες σιδερόβεργες σε σχήμα τόξου στερεωμένος στα άκρα στο έδαφος έτσι ώστε να σχηματίζεται σήραγγα (τούνελ). Ως υλικό κάλυψης χρησιμοποιείται διαφανές πλαστικό πολυαιθυλένιο, γυαλί (σε πλαίσια) ή σκληρό PVC.

Στα καλυμμένα σπορεία είναι αναγκαίος ο αερισμός για την μείωση της υγρασίας και  της θερμοκρασίας του εσωτερικού αέρα του σπορείου.

Η σπορά γίνεται στο έδαφος του σπορείου μετά από βελτίωση με προσθήκη κοπριάς και άμμου ή κατάλληλα φυσικά ή βιομηχανικά υλικά που ονομάζονται υποστρώματα σποράς. Συνήθως τα υλικά αυτά δεν απλώνονται πάνω στο έδαφος του σπορείου, αλλά τοποθετούνται σε ειδικά κιβώτια σποράς, δίσκους σποράς ή ατομικά φυτοδοχεία (γλαστράκια) καταλλήλων διαστάσεων, με τρύπα απορροής του πλεονάζοντος νερού. Η χρήση τους κατά την ψυχρά περίοδο είναι πολύ περιορισμένη.

Γ) Τα θερμοσπορεία : Τα θερμοσπορεία είναι κατασκευές κλειστές (περιμετρικά και από την οροφή) που χρησιμοποιεί κάποια πηγή θέρμανσης συνήθως θερμικές αντιστάσεις, αερόθερμα ή μεταλλικούς σωλήνες εντός των οποίων κυκλοφορεί θερμό νερό, προερχόμενο από εγκατάσταση κεντρικής θέρμανσης. Ο τρόπος αυτός της θέρμανσης χρησιμοποιείται στα θερμοσπορεία των θερμοκηπιακών μονάδων.

Ο αερισμός επιβάλλεται, στον τύπο αυτό του σπορείου και γίνεται απλά με μερική ή ολική αφαίρεση των καλυμμάτων τους, όπως ακριβώς στα καλυμμένα ψυχρά σπορεία.

Σπορά

Η σπορά της τομάτας, για να έχουμε καλύτερο φύτρωμα και ανάπτυξη των φυταρίων, να γίνεται σε δίσκους σποράς, από πλαστικό (με τρύπα απορροής) και αντί για χώμα να χρησιμοποιούμε υπόστρωμα σποράς (απολυμασμένη οργανική ουσία με θρεπτικά συστατικά για την πρώτη ανάπτυξη των φυταρίων).

Η χρησιμοποίηση χώματος για τη σπορά τομάτας πρέπει να αποφεύγεται γιατί μπορεί να φιλοξενεί παθογόνα που θα βλάψουν τα φυτάρια. Σε κάθε θέση του δίσκου σποράς τοποθετούμε με μία λαβίδα 2 σπόρους τομάτας, σε βάθος ένα εκατοστό περίπου. Πιέζομε το υπόστρωμα προς το σπόρο ή προσθέτουμε λίγο υπόστρωμα πάνω στο δίσκο σποράς και ποτίζομαι προσεκτικά όλες τις θέσεις του δίσκου σποράς. Την παραμονή της σποράς βάζομε το σπόρο τομάτας σε νερό για να ενυδατωθεί.

Σκεπάζομε όλη την επιφάνεια του δίσκου σποράς με διάφανη μεμβράνη και σε 10 ημέρες, με θερμοκρασία περιβάλλοντος 15 – 25oC, οι σπόροι φυτρώνουν. Όταν φυτρώσει το 60% περίπου των σπόρων, αφαιρούμε τη διάφανη μεμβράνη και φέρομε τον δίσκο σποράς προς το φυσικό φως προσέχοντας να είναι πάντοτε υγρό το υπόστρωμα.

Όταν τα φυτάρια αποκτήσουν 3 – 4 πραγματικά φύλλα τα μεταφέρομε (αφού χωρίσουμε τα δύο φυτά) προσεκτικά με όσο το δυνατόν περισσότερο χώμα στο ριζικό σύστημα σε πλαστικά γλαστράκια γεμάτα με το ίδιο υπόστρωμα και σε βάθος 4 – 5εκ. Δίσκους σποράς, υπόστρωμα σποράς και πλαστικά γλαστράκια θα βρείτε στα καταστήματα που πουλάνε αγροεφόδια.

Προσοχή ιδιαίτερη χρειάζεται κατά την μεταφύτευση των κολοκυνθοειδών γιατί είναι πολύ ευαίσθητα στον τραυματισμό του ριζικού συστήματος.

Η σπορά στο σπορείο γίνεται δύο μήνες πριν την εποχή κατά την οποία είναι δυνατή (λόγω καιρικών συνθηκών – παγετό , θερμοκρασία) η φύτευση στον αγρό.

Δηλαδή εάν οι καιρικές συνθήκες επιτρέπουν την φύτευση  στον αγρό τέλος Μαρτίου αρχές Απριλίου οι σπορά στο σπορείο τέλος  Ιανουαρίου  αρχές Φεβρουαρίου (Περιοχή Θεσπρωτίας). Φύτευση στο αγρό στην περιοχή Ιωαννίνων γίνεται αρχές Μαϊου και στην Κρήτη  Άυγουστο – Σεπτέμβριο.

Από τη σπορά των σπόρων και σε όλη τη διάρκεια της αναπτύξεως των φυταρίων στο σπορείο και τα ατομικά γλαστράκια απαιτείται σχολαστική παρακολούθηση αυτών. Για την κανονική ανάπτυξη των φυταρίων απαιτείται κανονική υγρασία που εξασφαλίζεται με συχνά ποτίσματα, σταθερή θερμοκρασία 20 – 25oC και κατάλληλος αερισμός.

Η ίδια διαδικασία σποράς μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλους σπόρους λαχανικών όπως μελιτζάνα, πιπεριά, αγγούρι, κολοκύθι, μαρούλι, πράσο, σέλινο κλπ. Τα φυτά είναι έτοιμα για φύτευση στον αγρό δύο μήνες περίπου μετά τη σπορά τους και έχουν αποκτήσει ύψος 15 – 20εκ.

Για την εξαγωγή του φυτού από το γλαστράκι αναποδογυρίζουμε το γλαστράκι με το φυτό της τομάτας στην αριστερή μας παλάμη έτσι ώστε ο βλαστός του φυτού να περάσει ανάμεσα στα μεσαία δάχτυλά μας, χτυπάμε με το δεξί μας χέρι το κάτω μέρος από το γλαστράκι και το φυτό είναι στην αριστερή μας παλάμη με ολόκληρο το ριζικό σύστημα και το χώμα έτοιμο για φύτευση. Φυτά καχεκτικά και ασθενή απορρίπτονται.

Η φύτευση γίνεται σε λάκκους που έχουμε ετοιμάσει από πριν και έχουμε προσθέσει δύο φτυάρια κοπριά χωνεμένη που έχει ανακατευτεί με το χώμα. Τοποθετούμε το φυτό με το χώμα του μέσα στο λάκκο φύτευσης πιέζοντας το χώμα του αγρού που είναι περιμετρικοί του φυτού προς το φυτό για να καλυφθεί το κενό του λάκκου και να έλθει σε επαφή το ριζικό σύστημα του φυτού με το χώμα του αγρού.

Προσοχή δε πιέζομε το χώμα που είναι γύρω  – γύρω από το ριζικό σύστημα του φυτού γιατί θα καταστρέψουμε το ριζικό σύστημα του φυτού.

Οι αποστάσεις του φυτεύσεως είναι εξαρτώμενες από την ευρωστία της ποικιλίας και τη μέθοδο καλλιέργειας. Σε καλλιέργεια υποστηριζόμενη και αρδευόμενη με μέτρια ανάπτυξη οι αποστάσεις φύτευσης είναι 100εκ. μεταξύ των γραμμών και 50εκ. επί της γραμμής. Σε καλλιέργεια χωρίς υποστήριγμα οι αποστάσεις φύτευσης είναι 120 – 150εκ x 40 – 60εκ.

Καλλιεργητικές φροντίδες

  1. Άρδευση

Όταν τα φυτά της τομάτας είναι μικρά τα ποτίζουμε με λίγο νερό στη ρίζα τους και όσο μεγαλώνουν αυξάνουμε την ποσότητα του νερού σε κάθε φυτό. Σε μερικές καλλιέργειες (Σαντορίνη, Κω κλπ.) επιδιώκεται η συγκράτηση της υγρασίας με καλό παράχωμα.

Στις αρδευόμενες τομάτες αντί της άρδευσης με αυλάκια συνιστάται η άρδευση με σταγόνα εγκαθιστώντας σε κάθε σειρά φυτών σύστημα σταλλακτηφόρου αγωγού με σταλλάκτες ανά 20εκ και παροχή 4λίτρα / ώρα. Σε κάθε σειρά φυτών τοποθετούμε έναν σταλλακτηφόρο αγωγό. Η διατομή των σταλλακτηφόρων αγωγών να είναι Φ20 ή Φ16. Με τον τρόπο αυτό δίνουμε στα φυτά την ποσότητα νερού που χρειάζονται (μεγαλύτερη ποσότητα νερού το καλοκαίρι και ιδιαίτερα στον καύσωνα) για να μας δώσουν φυσιολογικούς, μεγάλους και εμφανίσιμους καρπούς. Με την στάγδην άρδευση περιορίζουμε σημαντικά την ανάπτυξη ζιζανίων στον κήπο μας γιατί όπου δεν ποτίζεται το χώμα εκεί οι σπόροι των ζιζανίων δεν φυτρώνουν.Επίσης εξασφαλίζεται σημαντική οικονομία στην ποσότητα του νερού άρδευσης.

Το σύστημα αυτό της άρδευσης με σταγόνες μπορεί να συνδεθεί στο δίκτυο ύδρευσης και να λειτουργήσει χειροκίνητα και με την τοποθέτηση ηλεκτρονικού προγραμματιστή. Στην αγορά υπάρχουν προγραμματιστές άρδευσης που λειτουργούν συνδεόμενοι στο ηλεκτρικό ρεύμα ή με μπαταρία ξηράς φόρτισης (συνήθως 9 Volts). Να προτιμάτε αλκαλικές (και όχι επαναφορτιζόμενες μπαταρίες) με διάρκεια ζωής μία αρδευτική περίοδο (όταν προστατεύονται από τον ήλιο).

Το πότισμα πρέπει να γίνεται τις πρωινές ώρες για να έχει το φυτό φρέσκη υγρασία κατά τη διάρκεια της ημέρας που κάνει ζέστη.

Προσοχή με το πολύ πότισμα αρρωσταίνουν τα φυτά και αργότερα στις πολλές ζέστες ξηραίνονται. Από το πολύ νερό πέφτουν τα άνθη. Στην περίοδο της καρποφορίας ποτίζουμε τακτικά γιατί τότε το φυτό έχει ανάγκη το νερό για την παραγωγή του καρπού. Γενικά πρέπει να ποτίζουμε κατά αραιά χρονικά διαστήματα για αρκετή ώρα για να εισχωρεί βαθύτερα το ριζικό σύστημα του φυτού να βρει την υγρασία. Ακανόνιστα ποτίσματα, δηλαδή πότε άφθονο νερό και πότε στέρηση, δημιουργούν σημαντική πτώση των ανθέων και βλαστομανία εις βάρος της καρποφορίας.

Πότε ένα φυτό θέλει πότισμα ή όχι το καταλαβαίνουμε πολύ εύκολα αρκεί να παρατηρήσουμε τα φύλλα του τις πρωινές ειδικότερα ώρες. Ένα υγιές φυτό δεν χρειάζεται πότισμα όταν έχει τα φύλλα του ζωντανά και γυαλιστερά, ενώ όταν τα φύλλα του είναι μαραμένα και θαμπά θέλει πότισμα.

Η ποσότητα του νερού που θα χορηγηθεί στα φυτά εξαρτάται από το είδος του εδάφους, το στάδιο αναπτύξεως των φυτών και τις καιρικές συνθήκες. Τα αμμώδη εδάφη θέλουν συχνότερο πότισμα και είναι ακατάλληλα για την καλλιέργεια ορισμένων ποικιλιών που είναι ευαίσθητες στην σήψη της κορυφής του καρπού, που ευνοείται από την μη συνεχή διατήρηση των εδαφών κανονικής υγρασίας. Τέτοιες είναι οι ποικιλίες με επιμήκη καρπό. Γενικά ο αριθμός των αρδεύσεων ανα εβδομάδα είναι από 1 έως 7.Οι τομάτες φοβούνται πολύ το κρύο αλλά αντέχουν τη ζέστη.

  1. Σκαλίσματα – Βοτανίσματα – Παράχωμα

 

Σκαλίζουμε και βοτανίζουμε για να διατηρήσουμε την υγρασία στο έδαφος, να το αερίσουμε και να καταστρέψουμε τα ζιζάνια. Το σκάλισμα γίνεται μεταξύ των γραμμών με τσαπάκι ή μηχανάκι και στη σειρά με το χέρι. Το παράχωμα γίνεται με την μεταφορά ποσότητας χώματος από την περιοχή μεταξύ των γραμμών προς το ριζικό σύστημα του φυτού για να αυξήσουμε την ποσότητα της προσφερόμενης υγρασίας στο φυτό.

  1. Κλάδεμα

Κλαδεύουμε το φυτά της τομάτας για να αποδώσουν καλύτερους και περισσότερους καρπούς. Στην αρχή αφήνουμε να δημιουργηθεί ένας δυνατός κεντρικός κορμός. Για το σκοπό αυτό πρέπει να κόβουμε όλους τους δευτερεύοντες πλευρικούς βλαστούς που σχηματίζονται στις μασχάλες των φύλλων, στην αρχή του σχηματισμού τους.

Στις υπαίθριες καλλιέργειες επιτραπέζιας τομάτας αφήνονται να αναπτυχθούν από τη βάση εκτός από τον κεντρικό βλαστό ύψους 20-30 εκ. και δύο ακόμη πλευρικοί βλαστοί αφαιρουμένων μερικών ή όλων των πλευρικών τριτευόντων βλαστών. Κορυφολόγημα γίνεται μόνο όταν μας ενδιαφέρει η πρώιμη παραγωγή και εφαρμόζεται πάνω από τον τρίτο, τέταρτο ή ανώτερο σταυρό (ταξιανθία). Κάνουμε αφαίρεση των παλιών φύλλων που βρίσκονται κάτω από τους έτοιμους καρπούς για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες φωτισμού και αερισμού.

  1. Υποστύλωση

 

Τα φυτά της τομάτας στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν ανάγκη στήριξης, γιατί χωρίς αυτή, απλώνονται στο έδαφος με επακόλουθο να εμποδίζονται οι καλλιεργητικές φροντίδες και να έχουμε μειωμένη ποιοτικά και ποσοτικά παραγωγή. Η υποστύλωση γίνεται συνήθως με καλάμια που διατάσσονται κατά διάφορους τρόπους ή πασσάλους επί των οποίων περνιούνται 2 ή 3 σειρές σύρματα και αφήνονται να αναπτυχθούν επάνω στα σύρματα οι βλαστοί της τομάτας. Όταν χρησιμοποιούνται πάσσαλοι (ξύλινοι ή σιδερένιοι) για στήριξη προσδένονται επάνω σε αυτούς ο κεντρικός και οι πλάγιοι βλαστοί της τομάτας με σπάγκο ή ειδικό σύρμα πρόσδεσης ανά 40εκ περίπου από το έδαφος και σε σχήμα 8. Η τοποθέτηση του πασσάλου ή του καλαμιού γίνεται στην άκρη του λάκκου φύτευσης με την χρησιμοποίηση ή όχι λοστού και πριν τη φύτευση.

Στα θερμοκήπια η τομάτα στηρίζεται με σπάγκους οι οποίοι με το ένα άκρο στερεώνονται στη βάση των φυτών και με το άλλο σε οριζόντιο σύρμα που βρίσκεται πάνω από την σειρά των φυτών. Με κάθε σπάγκο περιτυλίγεται ένας βλαστός τομάτας καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής της. Αν η τοποθέτηση του πασσάλου γίνει μετά την φύτευση προσέχουμε να μην κάνουμε ζημιά στο ριζικό σύστημα του φυτού.

Συγκομιδή

Η συγκομιδή της τομάτας γίνεται στο στάδιο ωρίμανσης. Το κυριότερο κριτήριο συγκομιδής είναι το κοκκίνισμα του καρπού . Αν η τομάτα προορίζεται να συντηρηθεί μεγαλύτερο χρόνο, συγκομίζεται όταν είναι λίγο πράσινη.

Η συγκομιδή της τομάτας πρέπει να γίνεται κατά το απόγευμα ή πρωινές ώρες εφ’ όσον οι καρποί είναι εντελώς στεγνοί με τρόπο ώστε οι καρποί να αποσπώνται από τον ποδίσκο ή να διατηρούν ένα τμήμα του.

Από παρατηρήσεις φαίνεται η τομάτα μόλις δέσει τον καρπό της θέλει 35 – 40 ημέρες για να ωριμάσει. Η διάρκεια της συγκομιδής μπορεί να διαρκέσει (ανάλογα με την ποικιλία) από 3 – 5 μήνες.

Διατήρηση του καρπού

Την διατήρηση του καρπού επηρεάζουν η ποικιλία, οι συνθήκες του περιβάλλοντος και ο βαθμός ωρίμανσης. Σε θερμοκρασία 10 – 12oC και σχετική υγρασία 85 – 90% οι ώριμοι καρποί μπορούν να διατηρηθούν αρκετές ημέρες. Οι μη ώριμοι καρποί σε θερμοκρασία 15 – 17oC διατηρούνται καλύτερα γιατί συνεχίζουν την ωρίμανσή τους.

Ποικιλίες

Φροντίστε να βρείτε σπόρους τομάτας από τις παραδοσιακές ποικιλίες που καλλιεργούνται ακόμα από πολλούς καλλιεργητές σε απόμακρες και απομονωμένες περιοχές (Ηπειρωτικές και Νησιωτικές) της χώρας μας. Οι ποικιλίες αυτές μπορεί να δίνουν μικρότερη παραγωγή σε σχέση με τα πωλούμενα στην αγορά φυτά (υβρίδια τομάτας) αλλά είναι εύγεστα, θρεπτικά, ανθεκτικά σε διάφορες ασθένειες, προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές μας συνθήκες και πολύ λιγότερο απαιτητικές σε θρεπτικά στοιχεία.

Είναι οι σπόροι που καλλιεργήθηκαν επί αιώνες στον τόπο μας και αποδείχθηκαν ανθεκτικοί και θρεπτικοί για το λαό μας (γηγενείς σπόροι). Αυτοί είναι η πολύτιμη κληρονομιά από τους προγόνους μας και πρέπει να τους αναζητήσουμε (όσο είναι καιρός ακόμη…) να τους καλλιεργήσουμε και να τους διατηρήσουμε παράγοντας οι ίδιοι στη συνέχεια το σπόρο για την επόμενη καλλιέργειά μας.

Αν κάθε καλλιεργητής λαχανικών παράγει ο ίδιος σπόρο από τα καλλιεργούμενα είδη λαχανικών, για την επόμενη καλλιέργεια τότε θα είμαστε αυτάρκεις, σε φυτικό γενετικό υλικό και δεν θα εξαρτώμεθα από τις πολυεθνικές εταιρείες (σε μία διατροφική κρίση) που παράγουν και εμπορεύονται τους σπόρους των φυτών (που είναι κυρίως υβρίδια…)

Οι παραδοσιακοί μας σπόροι πρέπει να ανταλλάσσονται μεταξύ των καλλιεργητών που καλλιεργούν διαφορετικά είδα λαχανικών. Επίσης να δίνονται και στον διπλανό μας που δεν καλλιεργεί, παροτρύνοντάς τον να καλλιεργήσει και αυτός και να δίνουμε μαζί με τον σπόρο τις αναγκαίες τεχνικές οδηγίες για την επιτυχία της καλλιέργειάς του. Να τον στηρίζουμε σε όλες τις δυσκολίες του μέχρι να ανάψει μέσα του ο ζήλος για καλλιέργεια, για σωματική άσκηση, για δημιουργική απασχόληση, για υγιεινή διατροφή  και χαρά. Τότε και η χαρά μας θα είναι διπλή.

Παραγωγή σπόρου

Για την παραγωγή σπόρου πρέπει να καλλιεργήσουμε μία ποικιλία μόνο ή αν αυτό είναι αδύνατον η άλλη ποικιλία να απέχει τουλάχιστον 100μ. Αν δεν μπορούμε να κρατήσουμε ούτε αυτή την απόσταση μπορούμε να τυλίξουμε με κουρτίνα (τούλι) το φυτό πριν την ανθοφορία επισημαίνοντας το φυτό με μία κορδέλα.

Από την έναρξη της άνθησης είναι αναγκαίες συνεχεις επισκέψεις στην καλλιέργεια να εξετάζουμε και να παρατηρούμε τα φυτά ένας προς ένα και να αφαιρούμε τα φυτά που δεν έχουν τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας ή έχουν προσβληθεί από ασθένειες που μεταδίδονται με το σπόρο. Η εξέταση των χαρακτηριστικών της ποικιλίας γίνεται όταν αρχίσει η ωρίμανση των καρπών. Εξετάζοντας κυρίως τα χαρακτηριστικά του καρπού (σχήμα, χρώμα, μέγεθος) και του φυτού (ύψος, φύλλωμα, άνθη).

Οι καρποί που προορίζονται για σπόρο πρέπει να συγκομίζονται εντελώς ώριμοι, να κόβονται εγκάρσια ή να πολτοποιούνται και να διατηρούνται μέσα σε ένα δοχείο 2 – 3 ημέρες για ζύμωση και εύκολο αποχωρισμό του σπόρου από τη σάρκα. Εν συνεχεία ο σπόρος με το ζελατινώδες περίβλημα τοποθετείται σε τούλι, τρίβεται και ξεπλένεται με άφθονο νερό για να απαλλαγεί από το γλοιώδες περίβλημα και να μείνει μόνο ο σπόρος.

Σε άλλες περιπτώσεις μετά την έντονη τριβή του σπόρου, τους τοποθετούμε σε δοχείο με νερό. Οι καλοί σπόροι θα κατέβουν στον πάτο ενώ οι ατροφικοί κλπ. Θα μείνουν στην επιφάνεια και τους απορρίπτουμε.

Μετά το πλύσιμο ο σπόρος απλώνεται σε απορροφητικό και ανθεκτικό χαρτί και τοποθετείται σε σκιά να στεγνώσει. Όταν στεγνώσει πολύ καλά τρίβεται με τις παλάμες μας και διατηρείται σε ξηρό και αεριζόμενο χώρο. Από 1 κιλό ώριμες τομάτες μπορεί να πάρουμε 3 – 4γρ. σπόρου και από 1γρ. (σπόρου) 300 – 400 σπόρους τομάτες. Η βλαστική ικανότητα διαρκεί συνήθως 4 – 5 χρόνια.

 

Βιβλιογραφία :

 

  • Παραδοσιακή καλλιέργεια / Γ. Κηπουρού
  • Λαχανοκομία / Κ. Παρασκευόπουλου
  • Σημειώσεις λαχανοκομίας / Δ. Σάββα
  • Κατά τόπους αγροκτήματα / Πελίτι
  • Λαχανοκομία / Κ.Γ. Δημητράκης

           

 

Ετικέτες - Σχετικά Θέματα