«ΤΑ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ» – ΜΟΝΑΧΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ ΤΟΥ ΙΒΗΡΙΤΗ

PROSKLHSH1

Κυρίες και κύριοι, σας ευχαριστώ κι εγώ για την παρουσία σας στην αποψινή εκδήλωση παρουσίασης του πονήματος του Μοναχού Μαξίμου του Ιβηρίτη με τίτλο «Τα Αγιορειτικά Μνημεία της Φύσεως».

Όταν το βιβλίο μου εδόθη από την Ενωμένη Ρωμηοσύνη και άρχισα να το μελετώ, δεν μπορούσα να φανταστώ ότι κρατούσα στα χέρια μου μια τεράστια πηγή πληροφοριών, ιστορικών, θρησκευτικών, αρχιτεκτονικών αλλά ιδιαίτερα πληροφοριών για το φυσικό περιβάλλον και τα δάση του Αγίου Όρους με έμφαση και εστίαση στα Μνημεία της Φύσης. Μια πραγματικά συμπυκνωμένη εγκυκλοπαίδεια.

Το Άγιον Όρος θεωρείται σήμερα ο ζωντανός θεματοφύλακας του Ορθοδόξου Χριστιανισμού, το θησαυροφυλάκιο της Ορθοδοξίας και ταυτόχρονα η σπουδαιότερη Ορθόδοξη Μοναχική κοινωνία σε παγκόσμια κλίμακα.

Αποτελεί συγχρόνως και ένα απέραντο μουσείο πλουτισμένο με θρησκευτικά, ιστορικά, αρχιτεκτονικά, καλλιτεχνικά και άλλα πολιτιστικά στοιχεία. Ένα μουσείο που ζει, αναπνέει και σκέπτεται, με ανθρώπους που διατηρούν την ίδια πίστη, τις ίδιες εμπνεύσεις και πεποιθήσεις με τους προκατόχους τους πριν 11 αιώνες. Ένα μουσείο χαμένο μέσα σε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον που κι αυτό αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Αγίου Όρους.

Η μοναδικότητα του φυσικού περιβάλλοντος του Αγίου Όρους οφείλεται στη γεωγραφική θέση και σχετική απομόνωση της χερσονήσου, στη μεγάλη ποικιλία γεωλογικών σχηματισμών και πετρωμάτων, στο πολυσχιδές ανάγλυφο του εδάφους, στο μωσαϊκό των μικροκλιματικών τύπων, στην έλλειψη βοσκής ζώων νομαδικής κτηνοτροφίας αλλά κυρίως στη φιλοσοφία του μοναστικού βίου για διατήρηση κάθε μορφής κληρονομιάς συμπεριλαμβανομένου του φυσικού περιβάλλοντος. Έτσι σήμερα η δασοκάλυψη στο Άγιον Όρος υπολογίζεται στο 90-95%, ποσοστό μοναδικό για όλη την Ελληνική επικράτεια.

Ο επιβλητικός Άθωνας με την κορυφή να χάνεται συνήθως μέσα στα σύννεφα και οι απόκρημνες, βραχώδεις και πτυχωτές ακτές που δέρνοντα από ανέμους και κύματα κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους προσθέτουν άγρια ωραιότητα στο πλούσιο φυσικό τοπίο. Η απειρία των μικροβιοτόπων με ιδιαίτερο μικροκλίμα, η γεωγραφική απομόνωση και το δυσπρόσιτο της περιοχής, η ελάχιστη ανθρωπογενής επίδραση ιδιαίτερα από πολέμους, η συντηρητική κάρπωση των δασών και ο σχετικά μικρός αριθμός δασικών πυρκαγιών αλλά και η έντονη επιθυμία των μοναχών να προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον συντέλεσαν στη διατήρηση μιας πλουσιότατης και ποικιλόμορφης χλωρίδας με πολλά αρχέγονα στοιχεία, πανίδας αλλά και μυκήτων. Δεν είναι λοιπόν δύσκολο να εξηγηθεί γιατί η Χερσόνησος του Αγίου Όρους αποτελεί έναν απέραντο βοτανικό κήπο.

Η χλωρίδα του Αγίου Όρους

Σύμφωνα με τους καθηγητές Γκανιάτσα (1963) και Μπαμπαλώνα (2003) η χλωρίδα του Αγίου Όρους αποτελείται από διαφόρου προελεύσεως χλωριδικά στοιχεία όπως Μεσογειακά (70%), Βορειοανατολικής προέλευσης (15%), Βαλκανικά

(9%), Μεσευρωπαϊκά (4%), και τοπικά ενδημικά (2%). Στην υπάρχουσα βιβλιογραφία αναφέρεται ότι έχουν αναγνωρισθεί 1.453 χλωριστικές μονάδες. Στη χλωρίδα του Άγίου Όρους περιλαμβάνοντα 220 φαρμακευτικά φυτά.

Εάν ληφθεί υπόψη ότι η συνολική έκταση της Χερσονήσου είναι μόνο 336 km2 ενώ το σύνολο των ειδών που απαντώνται στη χώρα μας περίπου 6.500, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί το Άγιον Όρος θεωρείται ως περιοχή με ιδιαίτερο χλωριδικό πλούτο.

Κατά τον καθηγητή Σπύρο Ντάφη «Τα τοπία που δημιουργούνται από τον συνδυασμό της βλάστησης και της μορφολογίας του εδάφους είναι σπάνιας ομορφιάς και ποικιλίας. Είναι μοναδικά. Συναντώνται από τα πιο «ήμερα» της παραθαλάσσιας ζώνης μέχρι τα πιο «άγρια» τοπία των φαραγγιών, των λιθώνων και των απόκρημνων βράχων. Όλα αυτά συνιστούν αυτό που λέγεται «μαγεία του Όρους» και που πρέπει να διατηρηθεί ανέπαφη. Το φυσικό περιβάλλον του Αγίου Όρους αποτελεί και αυτό ανασπόσπαστο στοιχείο της όλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του».

Το βιβλίο του μοναχού Μαξίμου είναι ένα όμορφα φιλοτεχνημένο βιβλίο και ταυτόχρονα μια τράπεζα πλήθους πληροφοριών για το φυσικό περιβάλλον του Αγίου Όρους, τα δένδρα και τα δάση του. Περιέχει μια λεπτομερή καταγραφή των Μνημείων της Φύσης, με ανεξάντλητες περιγραφικές και ιστορικές πληροφορίες και μοναδικό φωτογραφικό υλικό. Δομημένο απλά είναι εύκολο στην ανάγνωση και αναζήτηση πληροφοριών. Περιλαμβάνει 4 κύρια μέρη:

Στο Πρώτο Μέρος αναφέρονται γενικά αλλά και ειδικά στοιχεία για τη φύση του Αγίου Όρους, τον μοναχικό βίο, τα δάση, τη διαχείρισή τους και τα προϊόντα που παράγουν. Περιλαμβάνει τα εξής κεφάλαια:

1. Τοπογραφική και ιστορική ανασκόπησις του Άθωνος

2. Ο Αθωνικός Μοναχισμός και το φυσικό περιβάλλον του Αγίου Όρους.

Αυτό είναι ένα εκτενές κεφάλαιο, μια εγκυκλοπαίδεια στην οποία παρατίθενται στοχασμοί, λόγια θαυμασμού και μελέτες αρχαίων συγγραφέων, ανθρώπων της Ορθοδόξου εκκλησίας, ιστορικών προσώπων, λόγιων και πολιτικών για το Άγιον Όρος. Αναφέρω ορισμένα μόνον τα οποία επέλεξα………

Α. Ο Λήμνιος σοφιστής Φιλόστρατος που γεννήθηκε πριν τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. μας διδάσκει ότι πολλοί Έλληνες φιλόσοφοι είχαν τη συνήθεια να αναχωρούν στον Άθωνα για να θεωρούν καλύτερα από το ύψος του τον ουρανό και τη φύση.

Β. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) στο έργο του «Των περί τα ζώα ιστοριών» αναφέρεται κατά κόρον στον Άθωνα. Επίσης στο σύγγραμμά του «Προβλήματα. Όσα περί τους ανέμους» χρησιμοποιεί ως παράδειγμα τον Άθωνα.

Γ. Ο Θεόφραστος (372-287 π.Χ.) στο σύγγραμμά του «Περί σημείων, υδάτων και πνευμάτων, χειμώνων και ευδίων» αναφέρεται επίσης εκτενώς στον Άθωνα.

Δ. Ο βυζαντινός χρονογράφος Γρηγόριος (1296-1359 ) κρίνει τον Άθωνα άξιον θαυμασμού.

Ε. Ο Ουκρανός προσκηνυτής Ηράκλειος Μπάρσκι (1725-1726) στις δημοσιευμένες περιηγητικές εντυπώσεις από το Άγιον Όρος αναφέρει τα εξής: «Έχουν ως κανόνα από τα παλιά χρόνια να μην εισέρχεται εις το Άγιον Όρος καμμία γυναίκα, ούτε για προσκήνυμα, ακόμη και βασίλισσα……… Υπάρχουν εκεί θαυμάσια και μεγάλα δάση με διάφορα δένδρα: πεύκα, κυπαρίσσια, ίταμοι, κουκουναριές, έλατα βελανιδιές, χαρουπιές, ιδιαίτερα δε και σε αφθονία καστανιές και πολλά άλλa δένδρα που δεν ξέρω πως ονομάζονται…….. Πολλά καρποφόρα υπάρχουν στα μοναστήρια και τις σκήτες: κερασιές, αχλαδιές, μηλιές, καρυδιές, φουντουκιές σε πλήθος, κλήματα διάφορα, φραγκοσυκιές, άφθονες ελιές, ξυνόδενδρα, λεμονιές, δαμασκηνιές κ.ά. Με μία λέξη μέρος από κάθε άποψη διαλεχτό για μοναστική βιοτή. Από όλες τις μεριές φαίνεται η θάλασσα με τα καράβια. Μόνο από την βόρεια πλευρά συνορεύει με γη και από αυτή την πλευρά είναι όλο μεγάλα βουνά που διασχίζουν ολόκληρη τη Βουλγαρία και φθάνουν μέχρι τη Βλαχία. Το μέρος δεν έχει θόρυβο, είναι πολύ ήσυχο και κατάλληλο μόνον για μοναχούς, αλλά οι Τούρκοι παίρνουν μεγάλο φόρο και το καταντούν φτωχό».

ΣΤ. Ο εκ Ρωσσίας λόγιος επίσκοπος Πορφύριος Ουσπένσκι επισκέφθηκε το Άγιον Όρος δύο φορές στο διάστημα από το 1858 έως το 1861. Με τις περιγραφές του διασώζει πολλά ιστορικά γεγονότα για τον Άθωνα όπως: «Στις 10 Φεβρουαρίου 1840 το χιόνι που έπεσε στις καλύβες της σκήτης (των Καυσοκαλυβίων) έφτασε μέχρι τις στέγες και στις 15 του ιδίου μηνός σίφουνας ξερίζωσε τα περισσότερα αιωνόβια δένδρα επάνω από τη σκήτη».

Ζ. Ο Κωνσταντινοπολίτης Μανουήλ Γεδεών (1851-1943) στο πόνημά του για το Άγιον Όρος αποκαλεί με θαυμασμό και σεβασμό το Άγιον Όρος «Βατικανό της Ανατολής» και τον Άθωνα «φάρο του Αιγαίου». Παρακάτω συνεχίζει: Τα δάση ωσαύτως ηδύνουσι τον περιερχόμενον τα ιεράς μονάς. Προσαιώνιοι καστανέαι καλύπτουσι τον Άθω ξυλείας άφθονον χορηγούσαι τοις οικούσιν αυτόν, καρυαί πολλαί, λεπτοκαρεών πλήθος αναρίθμητον, και καρποφόρων άλλων δένδρων είδη πλείστα, ως και πάντα σχεδόν τα παρ’ ημίν γνωστά εσπεριδοειδή. Ελάται και κυπάρισσοι, πλάτανοι ενίοτε, ταύτα πάντα σχηματίζουσι μακράς ή μικράς σκιάδας………»

Η. Ο εκ Ναυπάκτου λογοτέχνης και δημοσιογράφος Σπυρίδων Μελάς (1883-1966) περιγράφει με ιδιαίτερη ευκείνεια το πυκνό και άφθονο, άγριο και ποικίλο πράσινο του Αγίου Όρους: «Κάθε πλαγιά του βουνού είναι και από ένας κήπος χρυσός από τα ασπάλαθρα, μωβ από τις αγριοχαρουπιές (εννοεί τις κουτσουπιές), ανθισμένες ίσαμε τον τελευταίο αρμό των κλαδιών και του κορμού τους, λευκός από τ’ άνθη των πυκνών σμέρτων. Τα θεριεμένα βρυάκια, δένδρα ολόκληρα που τα κρόσια τους, όμοια με φτερά στρουθοκαμήλου πέφτουν σαν πλερέζες και συναντιώνται απάνω από τα κεφάλια μας σε σχήμα φυσικών αψίδων, σπαρμένος άγρια κρίνα κεντημένος με αυτοφυή μανουσάκια, άγρια ζουμπούλια και γαλάζια γιούλια που σκεπάζουν και αυτόν ακόμα το δρόμο, ενώνοντας το άρωμά τους με τη μοσχοβολιά των απείρων βαϊων που φυτρώνουν σε άλση θαλερά και σύσκια, των κέδρων και του άφθονου πύξου. Κήπος γεμάτος από δαμασκηνιές, βυσσινιές, αμυγδαλιές και άλλα καρποφόρα, που απ’ τα ανθισμένα κλαδιά τους μας έρχεται το χαρμόσυνο ζουζούνισμα των μελισσών».

Ζ. Ο εκ Ναυπλίου Γεράσιμος Σμυρνάκης (1862-1935) πρώην στρατιωτικός και ηγούμενος της Ι. Μονής Εσφιγμένου συνέβαλε σημαντικά στην τοπογραφία του Μακεδονικού και Αθωνικού χώρου τον οποίο περιγράφη όσον κανείς άλλος των ιστορικών άσχετα εάν έχει κριθεί από ορισμένους ώς υπερβολικό και κουραστικός για τις πολλές λεπτομέρειες που αναφέρει. Σε ότι αφορά τα Αγιορειτικά δάση δίνει την παρακάτω ενδιαφέρουσα πληροφορία: « Κατά την περίοδο της τουρκικής κατοχής 1821-1830 επυρπολήθησαν και τα δάση του Αγίου όρους αρξαμένης της πυρκαϊάς από τη Σκήτη της αγίας Άννας και εκταθείσης μέχρι της Μονής Φιλοθέου, πολλαί δε περγαμηναί εγένοντο Μυσών λεία κατ’ οκάδας πωλούμεναι ως και πολύτιμα σκεύη και κειμήλια».

Ο Νίκος Καζαντζάκης καταγράφει και εκείνος τα εξής: «…….Άρχισε η πορεία, Σαν τους παλιούς προσκυνητές, σιγά κουβεντιάζοντας για τον Θεό, για τη μοίρα του ανθρώπου και για το δικό μας χρέος – αυτά τα τρία επίμονα θέματα όλης της διαδρομής- οδεύαμε από μοναστήρι σε μοναστήρι, από θάμα σε θάμα, εκστατικοί και ευτυχισμένοι…..».

Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό ο μοναχός Μάξιμος αναφέρει: «Είναι γεγονός ότι οι εν Άθω μονασταί έχουν δώσει δείγματα γραφής απέναντι του φυσικού περιβάλλοντος ακόμη και εις τας περιπτώσεις των μεγάλων καταστροφικών πυρκαϊών. Ούτοι προσφέροντες τους εαυτούς των ως θυμίαμα ενώπιον του Κυρίου προς κατάκτησιν της θεώσεως, δεν διστάζουν εν ώρα κινδύνου να θυσιασθούν υπέρ παντός άλλου και δια την μητέρα φύσιν, γνωρίζοντες ότι η ζωή είναι η φύσις και η φύσις η ζωή. Αλλά τελικώς τι είναι η ζωή»;

Ιδού τι λέγει ο επιφανής Ρώσος του 19ου αι. Επίσκοπος Ιγνάτιος Μπριατσανίνωφ. «Η ζωή μας ομοιάζει περίπου με την ζωήν του φύλλου ενός δένδρου. Διατρέχουν και αυτά την σύντομον διαδρομήν των εις την ζωήν προτού τα σβήση η φθορά».

3. Η χλωρίς, η μυκοχλωρίς και η πανίς του Άθωνος.

Ο μοναχός Μάξιμος μεταξύ των άλλων αναφέρει: «Τα δάση του Αγίου Όρους είναι πυκνά και πλούσια εις είδη και οικοσυστήματα. Ταύτα καλύπτουν τα 90-95% της επιφανείας του. Είναι γνωστόν ότι τα δάση δεν αποτελούν απλώς φυσικούς πόρους προς εκμετάλλευσιν αλλ’ εκπληρώνουν και μίαν σειράν άλλων λειτουργιών, απαραιτήτων δια την προστασίαν του φυσικού περιβάλλοντος και την οικολογικήν ισορροπίαν. Η περιβαλλοντική διάστασις των δασών είναι χαρακτηριστική ιδιαιτέρως εις την Αθωνικήν χερσόνησον, καθότι η οικολογική των εξέλιξις συμβαδίζει με την ιστορίαν και το πνεύμα αυτού του λίκνου της Ορθοδοξίας πέραν της μιας χιλιετηρίδος».

Παρακάτω αναφέρεται στους μύκητες του Αγίου όρους. «Εξ ίσου σπουδαία είναι και η μυκοχλωρίς του Αγίου Όρους. Αύτη περιλαμβάνει πολλά σπάνια και εισέτι ενδημικά είδη………. Η αφθονία της Αθωνικής μυκοχλωρίδος συμβαδίζει με την πλουσιότητα της φυτοχλωρίδος καθ’ άπασαν την ενταύθα περιοχήν».

Τέλος στοιχεία παρατίθενται και για την πανίδα. «Εις το ιδιότυπον του Αγίου Όρους περιβάλλον αφθονεί και μία πλουσιοτάτη πανίς, ήτοι εις μοναδικός πληθυσμός 131 ειδών πτηνών, 37 θηκαστικών, 14 ερπετών και αμφιβίων. Συμφώνως με τους ειδικούς τα 75% των οικογενειών της Ελλάδος διαβιούν εις την Αθωνικήν χερσόνησον. Τα 39 εξ αυτών προστατεύονται με οδηγίαν της ΕΕ.

Αύτη η μοναδικότης καθορίζεται και μεγαλουργεί ένεκεν της φωτεινότητος του Ιερού Τόπου με τας απ’ αιώνων παραδόσεις και την κανονιστικήν πειθαρχίαν των οικητόρων Μοναχών».

4. Συνήθη φυτά του Άθωνος.

Στο κεφάλαιο αυτό παρατίθεται επιλεκτικά και σε αλφαβητική διάταξη κατάλογος με τα συνήθη φυτά που απαντώνται στο Άγιον Όρος πολλά από τα οποία διασώζονται και ως αιωνόβια Μνημεία της Φύσεως. Για κάθε φυτό δίνονται το επιστημονικό λατινικό όνομα, τα κοινά ονόματα και πλήθος πληροφοριών για τις ιδιότητες του ξύλου, τις χρήσεις του, τις παραδόσεις κ.α.

Επέλεξα να σας παρουσιάσω τη δρυ: «Δρυς (η Quercus), η βαλανιδιά, αλλά και παν δένδρον παρ’ αρχαίοις. Γένος φυτών της οικογενείας των κυπελλοφόρων, περιλαμβάνων 300 είδη μεγάλων δένδρων, μακροβίων, ελαχίστων δε θάμνων. Ωρισμένα είδη ευρίσκονται εν Ελλάδι, ιδία η αιγίλωψ (η ήμερος βαλανιδιά), η χνοώδης (η αγρία βαλανιδιά), η σκληρή (το ρουπάκι), η αρία, η κηκιδοφόρος, η κοκκοφόρος (ο πρίνος, λέπρινος, κατσιπρίνος). Το ξύλον της δρυός είναι ευκατέργαστον και σκληρόν, κατάλληλον δια την κατασκευήν βαρελίων οίνου, κάρρων, κλπ. Αντέχει κατά πολύ εις τας επιρροάς της φύσεως και φύεται εις παντός είδους εδάφη. Επί της δρυός «της υψηλής» αναφέρεται ότι ώφθει ο Θεός εις τον Αβραάμ και του έδωκε την πρώτην ευλογίαν, ότε έβγαινε προς την Αίγυπτον.

5. Τα δάση του Αγίου όρους.

Το κεφάλαιο αυτό ανοίγει με τον λόγο του αείμνηστου Μοναχού Γέροντα Δαμιανού του Ιβηρίτη ο οποίος διετέλεσε δασικός της Ι. Μονής Ιβήρων επί πολλά έτη και ο οποίος ετόνιζε:

«Η γη του δάσους δεν είναι μόνο για να φιλοξενή δασικά δένδρα, αλλά και για να προσφέρη γενικώτερη βοήθεια στον άνθρωπο».

Παρακάτω ο Μοναχός Μάξιμος αναφέρει: «Το φυσικόν περιβάλλον της όλης δημιουργίας, εν τη οποία ο Δημιουργός Θεός έθεσε τους ανθρώπους οικονόμους και φύλακας αυτής, απαιτεί συστράτευσιν όλων των δυνάμεων δια την σωτηρίαν αυτού. Εις την ιερότητα της προσπαθείας αυτής όλοι οι επι γης άνθρωποι έχουν ευθύνην και όλοι πρέπει να πειθαρχούν εις τους γενικούς κανόνας προστασίας. Πολλοί όμως άνθρωποι και ιδία ηγέτες τινές, φαίνεται να μη σέβονται το λαμπρόν της φύσεως έργον του Θεού».

Ο φωτοφόρος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ή Πατροκοσμάς, όπως τον χαρακτηρίζει ο λαός μας είπε μεταξύ των άλλων και το εξής φοβερόν: «Οι άνθρωποι θα μείνουν πτωχοί, γιατί δεν θάχουν αγάπη στα δένδρα».

«Η προφητεία αυτή δυστυχώς φαίνεται να εκπληρούται ολίγον κατ’ ολίγον δεδομένου ότι εις τον πλανήτην μας παρατηρείται τα τελευταία έτη μία καταστρεπτική επέμβασις προς την φύσιν περιορίζουσα συνεχώς τα δάση. Καιρός να αφυπνισθώμεν!»

6. Η διαχείρισης και αξιοποίησης των Αγιορειτικών δασών.

«Το φυσικόν περιβάλλον του Αγίου Όρους αποτελεί αναπόσπαστον στοιχείον της όλης πολιτιστικής Κληρονομίας του. Η επί αιώνας συνεχής και αδιάλειπτος πνευματική δημιουργία των Αθωνιτών πατέρων εις ένα χώρον απολύτου εσωτερικής αρμονίας και εξαίσιου φυσικού κάλλους άφησε μίαν ανεξίτηλον

σφραγίδα και εις τον τρόπον διαχειρίσεως και αξιοποιήσεως της φύσεως. Ομολογουμένως, ενταύθα τα δάση αποτελούν εν από τα αντικείμενα ιδιαιτέρας φροντίδος των Ι. Μονών, λόγω του ότι προσφέρουν και τα απαραίτητα δια την ζωήν και την συντήρησιν αυτών».

7. Η υποδειγματική Αγιορειτική καλλιέργεια και αξιοποίησις της καστανέας.

Η καστανέα αποτελεί το κυρίαρχον και το πλέον αγαπητόν εις τους Μοναχούς είδος της μεσαίας ζώνης του Αγίου Όρους. Η συστηματική διαχείρισης των δασών του Αγίου Όρους άρχισε κατά το β΄ ήμισυ του 19ου αιώνα και συνέπεσε με τις ανάγκες των μεταλλείων της Χαλκιδικής σε δοκούς στήριξης των στοών αλλά και αυξανόμενη χρήση του ξύλου καστανιάς σε αγροτικές και άλλες κατασκευές και απέφερε σημαντικό εισόδημα σε ορισμένες Ι. Μονές.

Η διαχείρισις και ο δασοκομικός χειρισμός των καστανοδασών εις την Αθωνικήν Πολιτεία εξελίχθη εις μίαν ιδιαιτέραν πρακτικήν μέθοδον, ανταποκρινομένην εις τας επιστημονικάς απόψεις καλλιεργείας του δάσους. Ο συγγραφέας αναφέρεται λεπτομερώς στις διαχειριστικές εκθέσεις σύμφωνα με τις οποίες εφαρμόζεται η διαχείριση, στην μέθοδο καλλιέργειας, τα παραγόμενα προϊόντα (με τον όρο τσεσίτ=ποικιλία), στην μεταφορά της ξυλείας μέσα στο Άγιον ‘Ορος αλλά και στην μετακίνησή της εκτός Αγίου Όρους.

Στο Δεύτερο Μέρος περιγράφονται τα Μνημεία της Φύσης ανά Ιερά Μονή.

Αυτή είναι μια εξαιρετικά κοπιαστική δουλειά διότι καταγράφει τα Μνημεία ένα προς ένα, παραθέτει λεπτομερή περιγραφή τους, πληθώρα ιστορικών πληροφοριών και φωτογραφικό υλικό που όλα συμβάλλουν στη συνέχιση της προστασίας, διατήρησης και ανάδειξής τους στις μελλοντικές γενηές μοναχών αλλά και των χιλιάδων προσκηνητών.

Σας παρουσιάζω μερικά μόνον από τα Μνημεία που αναφέρονται στο πόνημα (παρουσιάζονται σε power point ψηφιοποιημένες φωτογραφίες από το βιβλίο).

Στο Τρίτο Μέρος με τίτλο «Ερανίσματα από τον πλούτον του περιβάλλοντος χώρου της Ι. Μονής Ιβήρων και της ευρυτέρας περιοχής» παρατίθενται υπέροχες φωτογραφίες φυτών, μυκήτων (μανιταριών), εντόμων, πτηνών, νυκτερίδων, ερπετών, αμφιβίων και θηλαστικών με τα κοινά και τα επιστημονικά τους ονόματα.

Τέλος, στο Τέταρτο Μέρος αναφέρονται «Άρθρα δια τα φυτά (γενικώς) και την Αθωνικήν φύσιν» με έμφαση στα δένδρα. Δίνονται πληροφορίες για τα δένδρα, τη μακροβιότητά τους, τους συμβολισμούς του δένδρου, τη θρησκειολογία των δένδρων την ιστορία του Χριστουγεννιάτικού δένδρου, τα άσματα των δένδρων και την αλληγορική απόδοση της φύσης του Άθωνος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Από «Τα Άσματα των δένδρων» επέλεξα την παρακάτω περιγραφή κατά τον ιατρό Κωνστ. Κωστοβασίλη: «Τα μεγάλα δάση των κωνοφόρων εκπέμπουσιν αρμονικωτάτας συμφωνίας. Η Ιταλική πίτυς (εννοεί την κουκουναριά) μετά του αλεξηλίου της φαίνεται μάλλον ενισχύουσα ή τροποποιούσα τον ήχον της αύρας χρησιμεύει αυτή ως διαπασών. Λίαν ευάρεστος είναι η παραλία πεύκη (εννοεί τη Χαλέπιον πεύκη) ιδίως κατά τας θερμάς μεσημβρινάς ώρας όταν εκπέμπη την ρητινώδη αυτής ευωδίαν, ήν η αύρα αποκομίζει εις τα γειτονικά ύψη και τας ακτάς. Η εισπνοή

του αρώματος αυτής είναι τοσούτο ζωογόνος ώστε δύναται τις να την ονομάση την αρίστην φίλην του κατοίκου της παραλίας. Ο ψίθυρος της δρυός έχει τι το πολεμικόν. Νομίζει τις ότι ακούει μακρόθεν τον ήχον τυμπάνων με την μεταλλικήν κλαγγήν οργάνων πνευστών. Πολύ ηπιώτερος συνήθως μόνον κατά την εσπερινήν αύραν εμφανιζόμενος είναι ο θρους των φιλυρών, ηχών σχεδόν ως εσπερινή προσευχή. Φαιδρότατος ως παιδικός χορός είναι ο ψιθυρος των λευκών. Έχει τι το αληθώς θερινόν, όμοιον σχεδόν προς το πτερούγισμα ψυχής. Τα μακρόμισχα και ευκίνητα φύλλα σείονται τόσον ευκόλως υπό της αύρας, ωσεί ήσαν προωρισμένα εις αιωνίαν κίνησην».

Από την «Αλληγορική απόδοσι της φύσης του Άθωνος» παραθέτω την παρακάτω περιγραφή κατά τον συγγραφέα Στέλιο Κοψαχείλη: «Στον Άθωνα φύονται υψιτενείς καστανέαι, υψιρεφείς ελάται, λευκώμενοι λεύκαι και γιγαντώδεις οξύαι. Από την αρχαιότητα αναφέρονται επίσης η καλλιέργεια της ελαίας και των αμπελώνων. Ο πλάτανος και η ελαία ήσαν ιερά του Ηρακλή. Ο Ηρακλής ήταν ο πρώτος που φύτευσε στην Ολυμπία την ελαία την οποία έφερε από τη χώρα των Υπερβορείων, όπως γράφει ο Πίνδαρος. Κολοσσοί ελαιοδένδρων εν Λαύρα. Η παλαιότερη είναι του Αγίου Αθανασίου, πολύ μεγαλύτερη από την ελαία του Πλάτωνος στον Βοτανικό Κήπο».

Στο τέλος του βιβλίου παρατίθενται όλες οι κατά καιρούς ενέργειες της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους για την αντιπυρική θωράκιση του. Στο θέμα αυτό θα αναφερθεί εκτενέστερα ο κ. Κακούρος.

Κατά την ταπεινή μου εκτίμηση, το υλικό που παρατίθεται στο σύγγραμμα αυτό είναι άγνωστο στο σύνολο των προσκυνητών που επισκέπτονται το Άγιον Όρος αλλά και όλων όσων ενδιαφέρονται για το Άγιον Όρος. Ένα τέτοιο σύγγραμμα αποτελεί και έναν οδηγό προσκηνητή για προσκηνητές με ευρύτερα ενδιαφέροντα.

Για τη συγκέντρωση όλου αυτού του ενδιαφέροντος, μοναδικού υλικού για τα Μνημεία της φύσεως του Αγίου Όρους και τη συγγραφή ενός πονήματος σε θαυμάσια γλώσσα που τόσο άδικα στερηθήκαμε ώστε το υλικό να είναι προσβάσιμο από όλους μας, στον συγγραφέα Μοναχό Μάξιμο αξίζουν θερμά, εγκάρδια συγχαρητήρια.