Πρωτοπρεσβύτερου Ἀναστάσιου Παρούτογλου
Ἐκπαιδευτικοῦ
Ἡ Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ πίστη μας, δὲν εἶναι ἁπλῶς θρησκεία, ἀλλὰ ἡ ἐκ Θεοῦ ἀποκάλυψη τῆς ἀληθείας καὶ κατὰ συνέπεια, ἀποκάλυψη τῆς ἀληθινῆς σχέσεως μεταξὺ ἀνθρώπου καὶ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Ἡ φύση ἡ ὁποία μᾶς περιβάλλει ἀποτελεῖ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ τῆς ἀγάπης. Τίποτε δὲν ὑπάρχει στὴ ζωὴ αὐτή, ποὺ νὰ μὴν ἔχει τὸ Δημιουργό του. Τὸ βιβλίο τῆς Γενέσεως, τὸ πρῶτο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, διαβεβαιώνει περὶ τούτου: «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν». (Γέν.1.1.) Αὐτὴν τὴν πίστη στὸν Δημιουργὸ Θεὸ ὁμολογοῦμε καὶ διὰ τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεώς μας: «Πιστεύω εἰς Ἕνα Θεὸν Πατέρα Παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων»
Μέσα στὸν κόσμο δημιουργήθηκε καὶ τέθηκε ὁ ἄνθρωπος «ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν αὐτόν», δηλαδὴ ὁ Θεὸς ὅρισε τὸν ἄνθρωπο διαχειριστὴ καὶ φύλακα τοῦ κόσμου τούτου. Νὰ τὸν ἀπολαμβάνει, νὰ τὸν χρησιμοποιεῖ καὶ νὰ ἀξιοποιεῖ τὸν φυσικὸ κόσμο, ἀλλὰ καὶ νὰ τὸν προφυλάσσει, νὰ τὸν προσέχει καὶ νὰ τὸν διατηρεῖ.
Πῶς; Ἐνθυμούμενος τὸν Δημιουργό, παραμένοντας συνδεδεμένος μαζί Του, ἐξαρτώμενος ἀπ’ Αὐτόν, ἀποδεχόμενος τὸ θέλημά Του καὶ συνεργαζόμενος μαζί Του. Τὸ τί συνέβη καὶ τὸ τί συμβαίνει ὡς πρὸς τὶς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου μετὰ τοῦ Θεοῦ τὸ γνωρίζουμε ὅλοι πολὺ καλά. Ὁ ἄνθρωπος προτίμησε καὶ προτιμᾶ τὸν δρόμο τῆς αὐτονομίας, τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ τῆς θεοποιήσεως τῶν δυνάμεών του. Ἀπέρριψε καὶ περιφρόνησε τὸ θέλημά Του, τὶς ἐντολές Του καὶ ἐδῶ εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Προπατορικοῦ Ἁμαρτήματος, τὸ ὁποῖο καὶ ἀποτελεῖ τὴν ἀρχὴ τῆς λεγόμενης οἰκολογικῆς καταστροφῆς. Ἐφ’ ὅσον ὁ ἄνθρωπος στράφηκε ἐναντίον τοῦ Θεοῦ Δημιουργοῦ, εὐκολώτερον εἶναι νὰ στρέφεται καὶ ἐναντίον τῆς φύσεως καὶ τοῦ περιβάλλοντος χώρου. Ὁ ἄνθρωπος χωρὶς Θεό, γίνεται καταχραστὴς τοῦ κυριαρχικοῦ δικαιώματος τὸ ὁποῖο τοῦ δόθηκε, ἐκμεταλλευτὴς τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ, ἐκμεταλλευόμενος ἀσυλόγιστα καὶ ἐγωκεντρικὰ τὸ περιβάλλον, τὸ ὁποῖο καὶ καταστρέφει καὶ καταστρέφοντας αὐτό, ἁμαρτάνει καὶ ἁμαρτάνοντας καταστρέφει τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του.
Πρὸς αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο ἔρχεται ὁ Χριστός. Γίνεται ἄνθρωπος, λαμβάνει ὑλικὸ σῶμα καὶ εἰσέρχεται σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο, γιὰ νὰ φέρει τὴ σωτηρία, τὴ σωτηρία ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, τὴν κάθε εἴδους φθορὰ καὶ νὰ λυτρώσει καὶ ἀπ’ αὐτὸν τὸν ἴδιον τὸν θάνατο. Τὸ κοσμοσωτήριο ἔργο Του τὴ μεγαλύτερη ἐπιχείρηση διάσωσης τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου, διὰ μέσου τῶν αἰώνων διὰ τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας Του, ἡ ὁποία ὡς λύση καὶ ἀπάντηση στὸ οἰκολογικὸ πρόβλημα προβάλλει τὴν πίστη καὶ τὴ ζωή της, διακηρύσσοντας ὅτι κέντρο τῆς ζωῆς καὶ τοῦ κόσμου καὶ μέτρο πάντων εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός. Ἡ ἐπίλυση δηλαδὴ τοῦ οἰκολογικοῦ προβλήματος τῆς ἐποχῆς μας, κατὰ τὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐξαρτᾶται ἀπόλυτα ἀπὸ τὴ θεώρηση τῶν σχέσεων τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ φυσικοῦ κόσμου.
Τὸ φυσικὸ περιβάλλον, ὡς δημιούργημα τοῦ Θεοῦ καὶ δῶρο τῆς ἀγάπης Του πρὸς ἐμᾶς, ἀλλὰ καὶ ὡς παρακαταθήκη ἐμπιστευμένη σὲ μᾶς χρήζει σεβασμοῦ, ἀγάπης, προστασίας καὶ ἐνδιαφέροντος. «Ἡ φύσις διὰ τὸν ἄνθρωπον ἐγένετο, οὐχ ὁ ἄνθρωπος διὰ τὴν φύσιν» (Μάρκ. 9,27). Ἐκεῖνο ποὺ χρειάζεται σήμερα εἶναι νέα σχέση ἀνθρώπου μὲ τὸ περιβάλλον του. Ὁ ἄνθρωπος συνειδητοποιώντας τὶς λανθασμένες του ἐπιλογὲς καὶ βλέποντας τὰ ὀλέθρια ἀποτελέσματά τους νὰ προσπαθήσει ἀποφασιστικὰ γιὰ μία προσωπικὴ ἀλλαγὴ πρὸς τὸ καλύτερο, τὸ ἁγιώτερο, τὸ ὑψηλότερο. Αὐτὴ εἶναι ἡ σωτήρια ὁδός, τῆς ἐπιστροφῆς στὸν Θεό, τῆς στροφῆς πρὸς τὶς αἰώνιες ἀξίες στὶς ὁποῖες καλεῖ ὁ Χριστιανισμός. Ἡ ἔξοδος ἀπὸ τὸ σημερινὸ ἀδιέξοδο ὄχι μόνο φαίνεται ἀδύνατη ἀπὸ τὰ σημερινὰ δεδομένα, ἀλλὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι διαγράφεται καθαρώτερα ἡ μαζικὴ καταστροφὴ τοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἀνθρώπου. Ἀπέναντι σ’ αὐτο τὸ ἐφιαλτικὸ ἀδιέξοδο, μοναδικὴ καὶ διαχρονικὴ λύση μπορεῖ νὰ δώσει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μὲ τὴν πίστη καὶ τὴ χριστιανική της παράδοση.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀντιμετωπίζει μὲ σεβασμὸ καὶ εἰλικρίνεια τὴ φύση. Μπορεῖ νὰ βοηθήσει τὸν ἀπατηλὰ εὐδαιμονισμένο ἄνθρωπο τῆς σύγχρονης ἐποχῆς, ἀρκεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ τὴν ἀκολουθήσει γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ζήσει μὲ καταλλαγὴ πρὸς τὸν πλησίον καὶ πρὸς τὸν γύρω του κόσμο. «Ὅστις πίει ἐκ τοῦ ὕδατος οὐ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ διψήσῃ εἰς τὸν αἰῶνα.» (Ἰω. 4,14). Ὅσα προγράμματα προστασίας τοῦ περιβάλλοντος κι ἂν σχεδιαστοῦν κι ὅσα οἰκονομικὰ κονδύλια κι ἂν δαπανηθοῦν, δὲν πρόκειται νὰ κατασταλεῖ ἡ κρίση αὐτή, ἐὰν δὲν ὑπάρξει πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ ἀναστροφή, ἀλλαγὴ ἤθους καὶ νοοτροπίας πρὸς τὴ στάση τοῦ ἀνθρώπου ἔναντί του κόσμου, μία στάση μετανοίας ἐν Χριστῷ. Οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας ἦταν ἐναντίον κάθε ἀδιαφορίας πρὸς τὸν πνευματικὸ ἀγώνα. Ὅλοι οἱ ἅγιοι ἀποτάχθηκαν τὴν κοσμικὴ ἄνεση, ὑπέμειναν τὶς θλίψεις καρτερικῶς, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ πετύχουν τὴν εὐφροσύνη ποὺ εἶναι τὸ αἴσιο τέλος αὐτῶν. Ἀγάπησαν τὴ φύση, ἔζησαν καὶ ἀσκήθηκαν μέσα σ’ αὐτήν. Ὁ Μέγας Ἀντώνιος γιὰ πολλὰ χρόνια ἀσκήτευσε μέσα στὴν ἔρημο. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ποὺ γεύθηκε τὰ ἀγαθὰ τῆς ἐρήμου, τὴν ὀνομάζει μητέρα τῆς ἡσυχίας.
Ὁ ὅσιος Θεοδόσιος γιὰ νὰ ἀποφύγει τὸ ἄγχος καὶ τὴ στενοχώρια τῆς ἐξουσίας, ποὺ ἐπρόκειτο νὰ τοῦ ἀναθέσουν, φεύγει γιὰ τὴν ἔρημο, ἡ ὁποία μὲ τὴν ἐπέμβαση τοῦ Κυρίου μεταβάλλεται σὲ εὔφορη γῆ, στὴν ὁποία ἀνθοῦν οἱ πνευματικοὶ καρποὶ «φωνὴ Κυρίου συσσείοτος ἔρημον» (Ψάλμ. 28,8). Ἀλλὰ καὶ ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος ζώντας στὴν ἔρημο ἔβρισκε τὴν τροφή του στὸ ἄμεσο φυσικὸ περιβάλλον τῆς ἐρήμου. Οἱ ἅγιοι ποὺ ἔζησαν στὴν ἔρημο, ἔζησαν ἁρμονικὰ μὲ τὸ φυσικὸ περιβάλλον καὶ τὴν κτίση καὶ ξαναβρῆκαν τὴν προπτωτικὴ κατάσταση τοῦ Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἀνέβηκε στὸ ὄρος Θαβὼρ κι ἐκεῖ μεταμορφώθηκε. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Καυσοκαλυβίτης μετέβη στὸ ὄρος γιὰ τοὺς ἀσκητικούς του ἀγῶνες. Ὁ ἅγιος Ἰωαννίκιος μεταβαίνει στὸ ὄρος καὶ ἀσκούμενος ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν, πετυχαίνει τὴν κάθαρση τῶν πονηρῶν λογισμῶν καὶ ὁδηγεῖται στὴν τελείωση.
Ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης μέσα στὸ σκοτάδι τοῦ σπηλαίου, στὸ ὁποῖο ἐγκαταβιώνει, συγγράφει διὰ τοῦ θείου φωτὸς τὸ θεόπνευστο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Ὁ ἅγιος Λάζαρος ὁ Γαλησιώτης κατόπιν συμβουλῆς ἐναρέτου γέροντος, ἀποσύρεται σὲ σπήλαιο, ὅπου περαιώνει τὰ ἀσκητικά του παλαίσματα. Ὁ μέγας Ἰάκωβος ἀποσύρθηκε σὲ σπήλαιο ἀντιμετωπίζοντας μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τὶς δύσκολες καιρικὲς συνθῆκες καὶ τρεφόμενος μὲ τοὺς καρποὺς τῶν ἄγριων δένδρων. Ὁ ἅγιος Σίμων ὁ Ἀθωνίτης ζώντας γιὰ πολὺ καιρὸ στὸ σπήλαιο πολεμᾶ τοὺς ἀόρατους ἐχθρούς.
Οἱ στυλίτες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ζώντας ἐπάνω στὸν στύλο γιὰ πολλὰ χρόνια, ἀντιμετώπιζαν τὶς δύσκολες καιρικὲς συνθῆκες μὲ ὑπομονὴ καὶ καρτερία, χωρὶς γογγυσμό, ἀλλὰ πάντοτε μέτὴ Θεία Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ ὅσιος Συμεὼν ὁ Στυλίτης στὸν τελευταῖο στύλο ποὺ διέμεινε ἐπὶ εἴκοσι καὶ πλέον ἔτη, εἶχε ὕψος δεκαέξι ἕως δεκαοχτὼ μέτρα. Ἐξίσου δύσκολη ἄσκηση εἶναι καὶ ἡ διαμονὴ πάνω σὲ δένδρο. Οἱ ἀσκούμενοι πάνω στὸ δένδρο ὀνομάζονταν δενδρίτες. Ὁ ὅσιος Δαυὶδ ὁ ἐν Θεσσαλονίκῃ ἔμεινε γιὰ τρία χρόνια ἀσκητεύοντας ἐπάνω σὲ δένδρο ἀμυγδαλιᾶς.
Ὁ ἅγιος Γέροντας τῆς Πάτμου Ἀμφιλόχιος Μακρὴς ἀπαιτοῦσε ἀπὸ τοὺς ἐξομολογουμένους, σ’ ἔνδειξη μετάνοιας, νὰ φυτεύουν ἕνα δέντρο, ἐπειδὴ ὅπως ἔλεγε «ὅποιος φυτεύει δέντρο, φυτεύει ἐλπίδα, φυτεύει εἰρήνη, φυτεύει ἀγάπη καὶ ἔχει τὶς εὐλογίες τοῦ Θεοῦ». Μελετώντας κανεὶς τὰ λειτουργικὰ κείμενα τῆς Ἐκκλησίας, τοὺς βίους τῶν Ἁγίων, τὰ συναξάρια, διαπιστώνει τὸ σεβασμὸ τῶν ἁγίων στὴ φύση, τὸ φυσικὸ περιβάλλον, ἀλλὰ καὶ τὸ ἀντίστροφο, τὸ σεβασμὸ τῆς φύσης πρὸς τοὺς ἁγίους. Ὁ ἅγιος συνυπάρχει μὲ τὴ φύση, τὰ ζῶα (ὅπως ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ), τὰ φυτά, ὅπως ὁ Ἀδὰμ στὴν προπτωτικὴ κατάσταση. Στὸν ὅσιο Σιλουανὸ τὸν Ἀθωνίτη βλέπουμε μία συμπόνοια γιὰ κάθε τί ζωντανό, φυτά, ζῶα, γιὰ κάθε κτίσμα. Κάποτε ἔκλαψε πάρα πολὺ γιὰ τὴν «τραχύτητα αὐτοῦ πρὸς τὴν κτίση», ὅταν «ἄνευ ἀνάγκης» σκότωσε μία μύγα.
Οἱ ἅγιοι πολλὲς φορὲς συμφιλιώνονται καὶ συνεργάζονται μὲ τὰ ζῶα οἱ ἴδιοι. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα χαριτώνει τοὺς ἁγίους μὲ τὴ Θεία Χάρη, ὥστε οἱ ἅγιοι νὰ οἰκειοποιοῦνται τὴ φύση. Ἡ πανέμορφη ὑδρόγειος κατοικία μας εἶναι ἀσφαλῶς «ἔργον τῶν δακτύλων τοῦ Θεοῦ». «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν», ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ἡ Ἁγία Γραφὴ (Γέν. 1, 1). Βασικὴ διδαχὴ τῆς χριστιανικῆς πίστης εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς ὄχι μόνο ἐδημιούργησε τὴ Γῆ ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ τρισεκατομύρια ἀστρικὰ σώματα, ἀλλὰ καὶ ὅτι ὁ ἴδιος διακυβερνᾶ τὸν κόσμο, ἐπιβλέπει, φροντίζει καὶ προνοεῖ γιὰ τὴ διατήρηση τῆς ζωῆς ἐπὶ τῆς Γῆς, καθὼς καὶ γιὰ τὴν ἁρμονικὴ λειτουργία της μέσα στὸ παγκόσμιο οἰκολογικὸ σύστημα.
Σ’ αὐτὴν τὴν πίστη πρέπει νὰ κρατηθοῦμε, γιὰ νὰ ἀποκτήσει νόημα ἡ ζωή μας, ὀμορφιὰ καὶ χρῶμα ὁ βίος μας, ἐλπίδα καὶ σιγουριὰ τὸ μέλλον μας. Σὲ παρόμοια πνευματικὴ καὶ ἀνθρωπιστικὴ παιδεία πρέπει νὰ προσανατολίσουμε τὰ παιδιά μας. Ἡ εὐθύνη μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ εἶναι τεράστια. Δὲν δικαιολογεῖται ἀμέλεια γιὰ πνευματικὰ ἐγκλήματα. Δὲν μποροῦμε νὰ ἀδιαφοροῦμε γιὰ τὴν ἀπολογία, ποὺ θὰ δώσουμε στὸν Θεὸ σχετικὰ μὲ τὸ πὼς διαχειριστήκαμε τὸν κόσμο ποὺ μᾶς χάρισε ὡς προίκα. «Κόσμος» στὰ ἑλληνικὰ σημαίνει κόσμημα καὶ δὲν πρέπει ποτέ, ἠθελημένα ἢ ἀπὸ ἀμέλεια, νὰ γίνουμε ὑπεύθυνοι ὁποιασδήποτε καταστροφῆς τοῦ περιβάλλοντος χώρου μας.
Νὰ μὴν ἐπιτρέψουμε τὴν ἁμαρτία τῆς προσβολῆς καὶ τῆς ἐκμεταλλεύσεως τῆς φύσεως γιὰ λόγους συμφέροντος. Ἔχουμε ἱερὴ ὑποχρέωση ὡς ὀρθόδοξοι χριστιανοί, νὰ «φυλάσσουμε τὸν τόπον», ἀποκαθιστώντας τὶς σωστὲς σχέσεις τῶν ἀνθρώπων μὲ τὸν Δημιουργὸ καὶ τὴν Κτίση. Ὡς Ἐκκλησία Χριστιανῶν πρέπει νὰ παλέψουμε μὲ τὸ μεγάλο ὅπλο τῆς προσευχῆς. Ἂς μὴν πεῖ κανεὶς πὼς δὲν ἔχει ρόλο στὴ διάσωση τῆς Κτίσεως γενικὰ καὶ τῆς Πατρίδος μας εἰδικώτερα. Μὲ τὴν ἀνύστακτη προσοχή μας ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ἔνθερμη προσευχή μας, ἡ ὁποία ἔχει ἀσύλληπτο βάρος σὲ κοσμολογικὲς διαστάσεις, μποροῦμε νὰ ἀνατρέψουμε τὴν ξέφρενη καταστροφικὴ πορεία μας. Ἡ Ἐκκλησία ἐπευλογεῖ καὶ στηρίζει πάντας τοὺς ἐνδιαφερομένους καὶ ἐργαζομένους γιὰ τὴν προστασία τοῦ περιβάλλοντος.