Πάνου Κουμουτσίδη
Τα διάφορα κοινωνικά ρεύματα, η καλπάζουσα τεχνολογία και, η διαφορετική αντίληψη (νοοτροπία), έχουν δημιουργήσει –ως γνωστό-μια «άπωση» από την παράδοση. Γι’ αυτό θα χρειαστεί κάποια σύντομη αναθεώρηση του θέματος, για να δούμε εάν πρέπει –ακόμη – να στεκόμαστε κοντά στην παράδοση ή να τήν αρνηθούμε.
Θα μεταφέρουμε ατόφια μια γνώση του σοφού και Ακαδημαϊκού μας Θεοδωρακόπουλου πάνω στην παράδοση. Έγραφε μεταξύ άλλων: «Όπως το παρελθόν, έτσι και το μέλλον, ρυθμίζει τη ζωή του ανθρώπου. Δεν υπάρχει μέλλον χωριστά από το παρόν και το παρελθόν. Και οι τρείς διαστάσεις συνιστούν τον ιστορικό χρόνο».
Γενικά, η ζωή του ανθρώπου, του συγκεκριμένου ατόμου, και συγκεκριμένου λαού, στηρίζεται σε ό,τι ονομάζουμε παράδοση.
Παράδοση είναι το σύστημα αξιών που ο άνθρωπος έχει αναδείξει με τον αγώνα της ζωής του. Έχει τόσο βάθος, όσο και το κάθε παρόν.
Είναι το ζωντανό και κινούμενο.
Παράλληλα, υπάρχει καί ή νεκρή παράδοση, επειδή νεκροί είναι αυτοί που την έχουν. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν καμιά φαντασία. Κινούνται μέσα σ’ έναν κόσμο στεγνό, στείρο και άκαρπο. Το ζωντανό ρεύμα που κυλάει ορμητικά από τον Όμηρο και τον Αριστοφάνη, μέχρι σήμερα, συντρίβει είδωλα και προσβάλει σύμβολα.
Η παράδοση δεν είναι τίποτα άλλο, παρά μια χορία συμβόλων που είναι καθιερωμένα με την σφραγίδα των δημιουργών της. Δεν είναι ένα είδωλο που το λατρεύουν σιωπηλά. Είναι ένα αγώνισμα ζωής. Όσο μεγάλος είναι ένας λαός, τόσο και μεγάλη παράδοση έχει. Ένας κοσμοϊστορικός λαός – όπως ο δικός μας – έχει ταυτόχρονα και κοσμοϊστορική παράδοση με πλούσια αντικείμενα λαϊκής τέχνης. Τα σύμβολα της ζωής των ανθρώπων έχουν καταγωγή από την ελληνική παράδοση. Ο Χουρμούζιος, στο κείμενό του, «οι νέοι και η παράδοση» γράφει:
«Θα γνωρίσουμε τόν εαυτό μας, αν γνωρίσουμε τη ρίζα μας». Στους καιρούς μας, η γνωριμία με το παρελθόν και η ψύχραιμη αξιολόγησή της, δεν έχει το στενό ενδιαφέρον της απλής ’ιστορικής’ ενημέρωσης. Δεν ανήκει στο καθήκον, ούτε στον κύκλο της μόρφωσης. Ανήκει στις αξιώσεις της ’εθνικής ζωής’. Οργανικά χρειάζεται να αποκτήσουμε την επαφή μας με τις πηγές της νεοελληνικής κουλτούρας, όχι όμως αντιγραφές των παλαιών τρόπων ζωής. Χρειάζεται ενεργοποίηση των στοιχείων εκείνων πού θα βοηθήσουν ν’ αντιμετωπίσουμε τις νέες όψεις της ζωής. Γενικά, για τα έθνη θύμηση είναι η παράδοση που, όταν καταντά ολότελα συνειδητή, λέγεται ιστορία και λησμονιά. Άρα, είναι δύο μορφές δημιουργίας.
‘Ένα απόσπασμα του ‘Ιωνος Δραγούμη αναφέρει: «Καλλιεργώντας την παράδοσή μας, ανεβαίνουμε από τις ρίζες μας». Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι το συντηρητικό στοιχείο είναι η παράδοση και το προοδευτικό η δημιουργία. ‘Όπως στα άτομα η μνήμη πλάθει και διατηρεί το εγώ τους, έτσι και στα έθνη η παράδοση. Χωρίς αυτή δεν θα ήξεραν τον εαυτό τους. Δεν θα τον αναγνώριζαν. Θα ‘χαναν την ταυτότητά τους. Κανείς να μην αναθεματίζει την συντηρητικότητα και κανείς να μην περιφρονεί την προοδευτικότητα. Είναι δύο βασικά στοιχεία κοινωνικής συνύπαρξης. Σε κάθε στιγμή της ζωής να κοιτάμε προς τα πίσω και προς τα εμπρός. Προς τα περασμένα που είναι κτήμα μας και προς τα μελλούμενα που είναι δικά μας. Χρειάζεται το ανάλογο πάντρεμα ή συνταίριασμα, όπως ξέρουμε και όχι όπως μπορούμε να ζήσουμε. ‘Όχι υπερβολική δόση που θα εμποδίζει κάτι φυσιολογικό, που θα καταντήσει ξερό, αλύγιστο και δυσκολοκίνητο. Ανίκανο να προσαρμοστεί με τις τρέχουσες ανάγκες της ζωής πού διαρκώς αλλάζουν. Η αρχή της δημιουργίας να έχει την αντισχετικότητα με την παράδοση. Διαφορετικά, ξοδεύεται και ξεφτάει. Να στεκόμαστε στη λυγερή ισορροπία μεταξύ παράδοσης και δημιουργίας. Κάθε ξεθωριασμένο είδωλο είναι περιττό και κάθε μίμηση ολέθρια.
‘Όχι να είμαστε κοντόφθαλμοι. Το να νιώθουμε την καταγωγή μας, τη συνέχεια του εθνικού μας εγώ, την ιστορική μας πορεία, στο πέρασμα των εποχών, δεν είναι προγονολατρεία. Πράγματι, υπάρχει αλληλοεξάρτηση φύσης, αίματος και πνευματικής παράδοσης. Στέκουν οί μνήμες των περασμένων και ή γνωριμία με τον εαυτό μας. Καί αυτό είναι χρήσιμο στοιχείο αναφοράς και επικοινωνίας. Δεν επιζητούμε επιστροφή σε ξεπερασμένες μορφές ζωής. Η ζωή δεν είναι στατική. Καλό είναι να κρατήσουμε και να προσθέσουμε ότι είναι δοκιμασμένο και εφαρμόσιμο χωρίς να δημιουργήσουμε ανακολουθίες…..
Εφημ. ‘Λαός’, Βέροιας