Ἰωάννη Β. Βελιτσιάνου
Διδάκτορος Θεολογίας Α.Π.Θ. –
Ἐπιστημονικὸς Συνεργάτης (Ι.Ε.Θ.Π.)
Ὁ ὅρος αὐτοεκτίμηση ἀναφέρεται στὴν ἀξιολόγηση τοῦ ἑαυτοῦ μας ποὺ πράττει καὶ διατηρεῖ ἕνα ἄτομο. Εἶναι τὸ σύνολο τῶν «πιστεύω», τῶν σκέψεων, τῶν ἀπόψεων, τῶν συναισθημάτων ἢ τῶν ἐντυπώσεων γιὰ τὸν ἑαυτό μας. Αὐθεντικότητα, κατανόηση, ὡριμότητα, ἀλήθεια, εἰλικρίνεια, ἀποδοχή, αὐταγάπη, ἁπλότητα, πληρότητα καὶ σοφία καρδιᾶς εἶναι οἱ λέξεις ποὺ ἐκφράζουν τὴν καλὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας καὶ τὴν ἐκτίμηση γι’ αὐτὸ ποὺ εἴμαστε.
Τὸ μοντέλο αὐτοεκτίμησης ἀρχίζει νὰ διαμορφώνεται ἀπὸ πολὺ νωρὶς καὶ διακρίνεται σὲ ὑγιὲς καὶ μὴ ὑγιές.
Σημεῖα ὑγιοῦς αὐτοεκτίμησης
-Ἄνεση στὶς κοινωνικὲς σχέσεις.
– Εὕρεση λύσεων.
-Κυριαρχία εὐχαρίστησης, τόσο στὶς ὁμαδικὲς ὅσο καὶ στὶς ἀτομικὲς δραστηριότητες.
-Αἴσθημα αἰσιοδοξίας.
Σημεῖα μὴ ὑγιοῦς αὐτοεκτίμησης
-Ἀδράνεια γιὰ δοκιμὴ νέων πραγμάτων.
-Ἀδυναμία διαχείρισης μιᾶς ἀπογοήτευσης.
-Ἄσκηση ἔντονης κριτικῆς τοῦ ἑαυτοῦ.
-Διαμόρφωση τῆς προσωρινῆς ἀποτυχίας ὡς μόνιμη.
-Κυριάρχηση τοῦ αἰσθήματος ἀποτυχίας .
Χαρακτηριστικὰ παιδιῶν μὲ ὑψηλὴ αὐτοεκτίμηση
-Νὰ νιώθουν αὐτόνομα, ὄχι ἐξαρτημένα ἀπὸ τοὺς ἄλλους.
-Νὰ παίρνουν ἀποφάσεις καὶ πρωτοβουλίες.
-Νὰ μὴ διστάσουν νὰ δοκιμάσουν νέες δραστηριότητες ἢ νὰ κάνουν ἀλλαγές.
-Νὰ ἔχουν ἐμπιστοσύνη στὸν ἑαυτό τους καὶ νὰ μὴν ἀποθαρρύνονται εὔκολα.
-Νὰ ἀναλαμβάνουν μόνο τὶς εὐθύνες ποὺ τὰ ἀναλογοῦν.
-Νὰ ἀντιμετωπίζουν ἀποτελεσματικὰ τὴν ψυχολογικὴ πίεση τῆς καθημερινότητας.
-Νὰ διαχειρίζονται τὰ ἀρνητικὰ συναισθήματα (π.χ. ἄγχος, θυμός, στεναχώρια).
-Νὰ λαμβάνουν, ἀλλὰ καὶ νὰ δίνουν θετικὰ συναισθήματα στοὺς συνανθρώπους.
Χαρακτηριστικὰ παιδιῶν μὲ χαμηλὴ αὐτοεκτίμηση
-Ὅταν οἱ προκλήσεις ἀποτελοῦν πηγὴ ἄγχους καὶ ἀπογοήτευσης.
-Νὰ δυσκολεύονται νὰ βροῦν λύσεις στὰ προβλήματα.
-Νὰ κάνουν σκέψεις ἀρνητικῆς κριτικῆς.
-Νὰ γίνονται παθητικοὶ δέκτες ἢ νὰ ἐμφανίζουν ἀπόσυρση ἢ κατάθλιψη.
-Νὰ ἀναφέρονται συχνὰ στὸν ἑαυτό τους μὲ ἀρνητικοὺς χαρακτηρισμοὺς ἢ νὰ μειώνουν τὰ θετικά τους στοιχεῖα.
-Νὰ ἑστιάζουν στὴν ἀρνητικὴ διάθεση τῶν ἄλλων, ἀκόμα κι ἂν αὐτὴ δὲν σχετίζεται μὲ τὴ δική τους συμπεριφορά.
-Νὰ μὴ δέχονται κριτικὴ (ἐποικοδομητική), ἐπειδὴ τοὺς δημιουργεῖ ἄγχος.
-Νὰ ἀσκοῦν ὅμως σκληρὴ κριτικὴ στοὺς ἄλλους.
-Νὰ ἔχουν δυσκολία στὴ δημιουργία φιλικῶν σχέσεων.
-Νὰ ἐπηρεάζονται πολὺ ἀπὸ τὰ ἀρνητικὰ σχόλια τῶν ἄλλων.
-Νὰ στεναχωριοῦνται ἐπίσης ὑπερβολικὰ ἀπὸ τὶς ἀποτυχίες τους.
-Νὰ εἶναι ἰδιαίτερα ἐπιρρεπεῖς στὸ ἄγχος καὶ στὴν κατάθλιψη.
Παράγοντες ποὺ ἐπηρεάζουν τὴ διαμόρφωση τῆς αὐτοεκτίμησης
-Τὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον (πρότυπα, σχέσεις, κοινωνικοοικονομικὸ ἐπίπεδο, αὐτοεκτίμηση γονέων, προσδοκίες).
-Τὸ σχολεῖο καὶ ἡ σχολικὴ κοινότητα (παρέχει τὴ βάση γιὰ νὰ καθοριστοῦν τὰ κριτήρια σύγκρισης, προκειμένου νὰ προσδιορίσει τὸ παιδὶ τὴν αὐτοεκτίμησή του).
-Ἡ εὐρύτερη ὁμάδα τῶν συνομηλίκων (ἐκπέμπει πληροφορίες καὶ ἔτσι ἐπηρεάζει τὴν ἀξιολόγηση τῶν ἐπὶ μέρους τομέων τῆς αὐτοεκτίμησης).
Τί χρειάζεται τὸ παιδὶ ἀπὸ τοὺς τρεῖς τομεῖς (οἰκογένεια – σχολεῖο – συνομήλικοι);
-Ἀγάπη
-Ἀποδοχὴ
-Σεβασμὸ
-Προσοχὴ
-Καινοτόμες δράσεις στὸ σχολεῖο
-Καλὸ ψυχολογικὸ πνεῦμα
-Συνεργατικὴ μορφὴ δράσης
-Θετικὸ κλίμα μάθησης
-Ὁμαδικὸ πνεῦμα
Ἡ συμβολὴ τῆς οἰκογένειας στὴν ἐνίσχυση τῆς αὐτοεκτίμησης τοῦ παιδιοῦ
Τὸ οἰκονομικὸ καὶ μορφωτικὸ ἐπίπεδο τῶν γονέων, ἡ δομὴ τῆς οἰκογένειας, οἱ σχέσεις καὶ οἱ μορφὲς ἀλληλεπίδρασης μεταξὺ τῶν μελῶν τοῦ συστήματος οἰκογένεια, οἱ ἀξίες καὶ οἱ ἀντιλήψεις παίζουν καθοριστικὸ ρόλο στὴ συναισθηματικὴ ἀγωγὴ καὶ στὴ σωστὴ καλλιέργεια τῶν κοινωνικῶν δεξιοτήτων τοῦ παιδιοῦ.
Πῶς μπορεῖ νὰ βοηθήσει ἕνας γονιός;
-Ἀποφεύγουμε τὶς ἐπικρίσεις, τὰ ὑποτιμητικὰ σχόλια καὶ τοὺς χλευασμούς.
-Ἑστιάζουμε, ὅταν εἶναι ἀπαραίτητο καὶ χαρακτηρίζουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές.
-Χρησιμοποιοῦμε τὸν ἔπαινο καὶ βοηθᾶμε τὸ παιδὶ μὲ σταδιακὰ βήματα.
-Προσπαθοῦμε νὰ δώσουμε συμβουλές, νουθεσίες καὶ νὰ προτείνουμε λύσεις, ἂν δὲν ἔχουμε ἀκούσει πρῶτα τὸ παιδὶ καὶ δὲν ἔχουμε δείξει ἐνσυναίσθηση.
-Δίνουμε τὸ καλὸ παράδειγμα.
-Εἴμαστε αὐθόρμητοι καὶ τρυφεροὶ μὲ τὸ παιδί.
-Κάνουμε θετικὰ καὶ δίκαια σχόλια.
-Ἀκοῦμε μὲ προσοχὴ τὰ αἰτήματα τοῦ παιδιοῦ.
-Δίνουμε χρόνο στὸ παιδί μας, ὅταν δὲν θέλει νὰ μιλήσει.
-Βοηθᾶμε τὸ παιδί μας νὰ ἔχει ἐποικοδομητικὲς ἐμπειρίες.
-Δημιουργοῦμε ἕνα ἀσφαλὲς οἰκογενειακὸ περιβάλλον.
Ἐνδεικτικὲς τεχνικὲς γιὰ ἐνίσχυση τῆς αὐτοεκτίμησης
-Προκειμένου νὰ βοηθήσουμε τὰ παιδιά μας, προτείνουμε καὶ ἐνθαρρύνουμε σ’ αὐτὰ νὰ χρησιμοποιήσουν ἐνδεικτικὰ κάποιες τεχνικὲς ποὺ θὰ ἐνισχύσουν τὴν αὐτοεκτίμησή τους.
-Νὰ κάνουν μία λίστα μὲ τὰ θετικὰ χαρακτηριστικά. Ἂν ἐπιμένουν νὰ καταγράψουν καὶ τὰ ἀρνητικά τους χαρακτηριστικά, νὰ βρίσκουν τὴ θετική τους ὄψη.
-Νὰ καταγράφουν τὰ θετικὰ τῆς κάθε ἡμέρας (π.χ. ἐφτίαξα ἕνα ὡραῖο κέικ, ζωγράφισα ἕνα ὄμορφο τοπίο στὸ σχολεῖο) καὶ τὸ θετικὸ συναίσθημα ποὺ ἔχει.
-Νὰ κάνουν μία λίστα μὲ τὰ ἐπιτεύγματά τους καὶ τὶς ἐπιτυχίες τους, δηλαδὴ ὅτι καταφέρνουν ἀπὸ τὰ πιὸ σημαντικὰ ὡς τὰ πιὸ ἀσήμαντα.
-Νὰ καταγράφουν τὶς «γκάφες» ἢ τὶς ἀποτυχίες καὶ νὰ βρίσκουν τὴν ἀστεία τους πλευρά.
-Νὰ ἀντιμετωπίζουν τὰ λάθη τους μὲ χιοῦμορ καὶ νὰ μαθαίνουν ἀπὸ αὐτά.
-Νὰ γράφουν τὸ πὼς θὰ ἤθελαν νὰ νιώθουν ἢ τί θὰ ἤθελαν νὰ κάνουν καὶ νὰ τὸ θυμίζουν στὸν ἑαυτό τους (π.χ. εἶμαι ἄξιος, φροντίζω τοὺς φίλους μου, ἀρέσω στοὺς φίλους μου κ.λπ.).
-Νὰ κάνουν μία λίστα μὲ πράγματα ποὺ ἀρέσουν σ’ αὐτά (π.χ. μοῦ ἀρέσει, γιατί…).
-Νὰ καταγράφουν τρόπους μὲ τοὺς ὁποίους θὰ νιώσουν καλύτερα ποὺ δὲν κοστίζουν σὲ χρῆμα οὔτε ἔχουν σχέση μὲ φαγητό (π.χ. νὰ κάνω μία βόλτα στὸ πάρκο, νὰ χαζέψω στὶς βιτρίνες τὰ βιβλία κ.λπ.).
-Νὰ σκέφτονται πράγματα ποὺ θὰ τὰ κάνουν νὰ γελάσουν, νὰ γιορτάσουν ἢ γιὰ τὸ τί μποροῦν νὰ εἶναι περήφανα.
Ζητῆστε βοήθεια εἰδικοῦ
-Οἱ οἰκογενειακοὶ σύμβουλοι καὶ οἱ παιδοψυχολόγοι μποροῦν νὰ ἀνακαλύψουν τί εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸ ἐμποδίζει νὰ ἔχει καλὴ ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό του.
-Ἡ κατάλληλη θεραπεία μπορεῖ νὰ βοηθήσει τὸ παιδὶ νὰ ἀλλάξει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο βλέπει τὸν ἑαυτό του καὶ τὸν κόσμο.
-Τέλος, ἂς μὴ λησμονοῦμε ὅτι οἱ γονεῖς ποὺ ἔχουν χαμηλὴ αὐτοεκτίμηση δυσχεραίνονται ἢ ἀδυνατοῦν νὰ βοηθήσουν τὰ παιδιά τους νὰ ἀποκτήσουν ὑψηλὴ αὐτοεκτίμηση. Ἂς προσπαθοῦμε λοιπὸν συνεχῶς νὰ ἐπιμορφωνόμαστε καὶ νὰ βελτιωνόμαστε, ἔτσι ὥστε νὰ ἀποτελοῦμε θετικὸ πρότυπο μίμησης γιὰ τὰ παιδιά μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ball, C.M., Αὐτοεκτίμηση, Ἀθήνα 2002.
Λεονταρῆ, Α., Αὐτοαντίληψη, Ἀθήνα 1998.
Μακρῆ – Μπότσαρη, Ε., Αὐτοαντίληψη καὶ αὐτοεκτίμηση, Ἀθήνα 2001.
Μπεζεβέγκης, Η., Γιαννιτσᾶς, Ν. & Μακρὴ-Μπότσαρη Ε., Ἄγχος, αὐτοεκτίμηση καὶ διαπροσωπικὲς σχέσεις μαθητῶν πολυπολιτισμικῶν σχολείων, Ἀθήνα 1999.
Σόρενσεν, Μ., Σπάστε τὰ δεσμὰ τῆς χαμηλῆς αὐτοεκτίμησης, Ἀθήνα 2006.
Τρίλιβα, Σ., Ἀνακάλυψη, αὐτογνωσία, αὐτοκυριαρχία, αὐτοεκτίμηση, Ἀθήνα 2002.
Χατζηχρήστου, Χ., Κοινωνικὴ καὶ συναισθηματικὴ ἀγωγὴ στὸ σχολεῖο, Ἀθήνα 2005.